Ο Αριστοφάνης, το νόμισμα και οι πολιτικοί

Στους «Βάτραχους» ο Αριστοφάνης βάζει τον θεό Διόνυσο να κατεβαίνει στον Αδη για να φέρει πίσω τον δραματουργό Ευριπίδη. Είναι απελπισμένος από την κατάσταση που επικρατεί στο θέατρο (405 π.Χ.) και επιζητεί την επάνοδο κάποιου μεγάλου ποιητή για να επανέλθει η δραματική δημιουργία στην πρότερη μεγαλοσύνη της.

Σε ένα σημείο ο Χορός λέει: (ελεύθερη μετάφραση)

Αυτή η πόλις, συχνά μου φαίνεται πως συμπεριφέρεται στους καλύτερους και αξιότερους πολίτες μας με τον τρόπο που φέρεται στα παλιά ασημένια νομίσματά μας, αλλά και τα καινούργια χρυσά. Αυτά τα χρήματα δεν ήταν ποτέ κίβδηλα…

Παντού ανάμεσα σε βάρβαρους περνούσαν τον έλεγχο. Αλλά δεν τα χρησιμοποιούμε, αντίθετα έχουμε τα υποβαθμισμένα μπρούτζινα που πριν από λίγες μέρες τα κόψαμε, ίσως και σήμερα. Ετσι φερόμαστε στους καλύτερους πολίτες μας, από ευγενική γενιά, δίκαιους, τους πιο καλούς και καλύτερα εκπαιδευμένους στις μούσες και στην παλαίστρα. Αντίθετα χρησιμοποιούμε ξενόφερτο μπρούντζο για κάθε τι… (717-27)

Σήμερα η πόλις μας βρίσκεται σε μια πρωτόφαντη κρίση έχοντας για κέντρο της, με μια πρώτη παρατήρηση, το νόμισμα, το ευρώ. Ο Αριστοφάνης, σύμφωνα με τους μελετητές, στους παραπάνω στίχους διατυπώνει τον νόμο του Gresham: Το κακό νόμισμα διώχνει το καλό. Η θέση αυτή δεν είναι απολύτως ακριβής, αν δεν προστεθούν ορισμένες συνθήκες τις οποίες σύγχρονοι οικονομολόγοι έχουν μελετήσει. Το κεντρικό όμως σημείο παραμένει. Αυτό που περιέγραφε ο Αριστοφάνης, όπως και ο λόρδος Gresham για την Αγγλία του Ερρίκου 8ου. Στη σύγχρονη Ελλάδα υπάρχει ένα καλό νόμισμα, το ευρώ, το οποίο κατά περίεργο τρόπο έχει συμβάλει σε μια οικονομική καταστροφή. Ομως ο Αριστοφάνης δεν αναφέρει τον νόμο του Gresham για να μας κάνει μαθήματα οικονομίας. Τον χρησιμοποιεί, όπως διαβάζουμε, ώστε να μπορέσει ο Χορός να κάνει τη σύγκριση του κακού νομίσματος με τους κακούς πολιτικούς και ηγέτες της πόλης.

Μετά από τόσες αναλύσεις είναι πια προφανές πως είχαμε ένα καλό νόμισμα, αλλά κακούς, κάκιστους πολιτικούς. Δεν θα αναφέρουμε εδώ τις ισότητες του μοντέλου παραγωγής και του διεθνούς καταμερισμού εργασίας της ζώνης του ευρώ, αλλά είναι ηλίου φαεινότερoν πως τις εγγενείς δυσκολίες του καλού ευρώ οι κακοί πολιτικοί τις μετέτρεψαν σε καταστροφή.

Ο νόμος του Αριστοφάνη, ότι το κακό νόμισμα διώχνει το καλό, αναφέρεται στην πραγματικότητα των πολιτικών. Το πλαστό, ψευδές, ανήθικο, διεφθαρμένο πολιτικό υποκείμενο, είτε πολίτης είτε επίδοξος πολιτικός, εξοβελίζει το έντιμο, το εκπαιδευμένο, το αυθεντικό πολιτικό στοιχείο.

Και ο Αριστοφάνης συνεχίζει.

«Αλλά τώρα, ανόητοι τρελοί, είναι καιρός να αλλάξετε τους τρόπους σας. Χρησιμοποιήστε άξιους ανθρώπους και πάλι. Θα δείτε, αν πετύχετε, τότε θα αξίζετε έπαινο. Αν αποτύχετε, τότε θα ταιριάζετε με το δέντρο από όπου κρέμεστε. Ετσι και αλλιώς αν λαθέψετε, αυτό θα πουν οι σοφοί». (στίχοι 730-7)

Σκληρά λόγια από έναν κωμωδιογράφο αλλά πραγματιστή δραματουργό. Ο Αριστοφάνης στον Αδη πρώτιστα ενδιαφέρεται γι” αυτό στο οποίο ο ίδιος μετέχει, το δράμα. Ο Διόνυσος οργανώνει έναν διαγωνισμό ανάμεσα στον Αισχύλο και τον Ευριπίδη και τελικά φέρνει πίσω τον Αισχύλο. Ο Πλούτωνας λέει στο τέλος:

«Στο καλό Αισχύλε, πήγαινε να σώσεις την πόλη μας με τις ευγενικές σου σκέψεις και εκπαίδευσε τους ανόητούς μας. Εχουμε τόσους πολλούς… Δώσε αυτό το σκοινί στον φοροεισπράκτορα Μύρμηκα και αυτό το κώνειο στον Αρχήνομο» (1500-10).

Ο ποιητής στον νου του έχει το πώς θα εκπαιδεύσει την πόλη για να εκλέξει έντιμους και ικανούς πολίτες. Και αυτό, γιατί βλέπει γύρω του την έκπτωση των πολιτών και προσπαθεί, ως θεατές των Βατράχων, να τους εμπνεύσει με μια μεγάλη ποιητική παράδοση, του καλού νομίσματος που είχαν, ώστε να εκλέξουν ικανούς και έντιμους ηγέτες. Ο Χάροντας θέλοντας να σώσει την πόλη στέλνει όργανα τιμωρίας για τους διεφθαρμένους πολιτικούς.

Η Ελλάδα του 2013 δεν έχει ούτε μεγάλους δραματουργούς ή ποιητές, ούτε διανοούμενους οι οποίοι μπορούν να εμπνεύσουν τους πολίτες ώστε να ξεχωρίσουν ικανούς και έντιμους ηγέτες. Ο νόμος του Αριστοφάνη για το κακό νόμισμα που διώχνει το καλό ισχύει, σύμφωνα με αναλύσεις, για τους πολιτικούς γενικώς ως επαγγελματίες στον συγκεκριμένο χώρο. Είναι αξιοσημείωτο πως ο Ανταμ Σμιθ, ο γνωστός εκφραστής της αόρατης χειρός της αγοράς, στην πραγματικότητα ένας φιλόσοφος των προβλημάτων ηθικής, μελέτησε το ζήτημα της τιμιότητας των πολιτικών στις Διαλέξεις της Γλασκώβης και τους κατέταξε στους πιο ανέντιμους επαγγελματίες μετά τους πρέσβεις.

Οι σύγχρονοι μελετητές ισχυρίζονται πως οι πολιτικοί δεν έχουν κίνητρο να είναι έντιμοι και ειλικρινείς διότι μπορούν να επιτύχουν τον σκοπό τους με εύκολη εξαπάτηση των ψηφοφόρων. Η εξαπάτηση έγκειται στο ότι οι πολίτες δεν έχουν αρκετές πληροφορίες για να αξιολογήσουν τους ενδιαφερόμενους, οι οποίοι θέλουν να κάνουν καριέρα στην πολιτική. Αυτή τη φορά όμως δεν πρέπει να αποτύχουμε. Οφείλουμε να ψάξουμε καλά κάθε πληροφορία για όλους τους επίδοξους ηγέτες, να μάθουμε για αυτούς και τις προθέσεις τους για μας. Αν δεν το κάνουμε, θα μας ταιριάζει το δέντρο που θα κρεμαστούμε (αν δεν είμαστε ήδη), μια και θα είμαστε σαν τους βατράχους που πιστεύουν πως τα κοάσματά τους είναι μελωδίες στα αυτιά των Μουσών και του Απόλλωνα.

…………………………………………………………………….. 

Του Νικόλαου Α. Μπινιάρη - Συγγραφέα

Πηγή: http://www.efsyn.gr

Αντικλείδι , http://antikleidi.com