# #

21 Οκτ 2012

Η ΠΡΟΕΛΕΥΣΗ ΤΩΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΩΝ ΟΝΟΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΡΑΤΣΟΥΚΛΙΑ ΑΠΟ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ...!!!!



Οι κάτοικοι σχεδόν κάθε Ελληνικής πόλης έχουν τα δικά τους Οικογενειακά ονόνατα και παρατσούκλια.!!!
Ποια είναι αυτά;
Διαβάστε παρακάτω......


  • Κως – Μπόχαλοι
Προέρχεται από την τοπική διάλεκτο στην οποία το μπουκάλι το λένε μποχάλι. 
  • Ρόδος – Τσαμπίκοι
Από το γνωστό τοπικό όνομα. 
  • Θεσσαλονίκη – Καρντάσια
Καρντάσι είναι ο αδερφός στα ...τουρκικά. Παλιά επεφτε πολυ δούλεμα από τους Αθηναίους επί του θέματος. Σαλονίκη δε, γνωστή και ως Καρντασούπολη! Οι θεσσαλονικείς είναι επίσης γνωστοί ως μπαγιάτηδες και ως παυλοκαταραμένοι. 
  • Έβρος – Γκάτζοι ή Γκάτζολοι
Στο Σουφλί του νομού Έβρου παλαιότερα υπήρχαν πολλά γαϊδούρια, τα οποία τα έλεγαν αλλιώς και γκάτζους. Έτσι οι φαντάροι έβγαλαν κοροϊδευτικά την περιοχή Γκατζολία και έμεινε να φωνάζουν τους κατοίκους Γκάτζολους. Η ιστορική αμαξοστοιχία 604 ΕΒΡΟΣ ΕΞΠΡΕΣ λέγεται και Γκάτζος Εξπρές. 
  • Πτολεμαΐδα – Καϊλαριώτες
Αυτό συμβαίνει γιατί η Πτολεμαϊδα λέγεται αλλιώς και Καϊλάρια. Επίσης λέγεται και λασποχώρι γιατί παλιά όταν έβρεχε ήταν ένα χωριό γεμάτο λάσπες. 
  • Κοζάνη – Σούρδοι
Λέγονται έτσι διότι προσποιούνταν ότι δεν άκουσαν κάτι – κοινώς ποιούσαν τη νήσσαν – όταν φυσικά δεν τους συνέφερε. Και ενώ οι μεν υπόλοιποι Έλληνες τους δέχτηκαν με αυτήν τους τη νοοτροποία, οι δε Εβραίοι δεν κατάφεραν να στεργιώσουν ούτε στιγμή στην περιοχή. Στα βλάχικα σούρδος σημαίνει κουφός / βλάκας. 
  • Κέρκυρα – Παγανέλια ή Φρανκολαντσέρηδες
Ονομάστηκαν έτσι γιατί παγανέλι στην κερκυραϊκή διάλεκτο σημαίνει περιστέρι και η Κέρκυρα (κυρίως οι πλατείες, αλλα γενικά όλη η πόλη της) είναι γεμάτη περιστέρια. Το φρανκολαντσέρηδες είναι άγνωστο από που βγαίνει. 
  • Ιωάννινα – Παγουράδες
Αποκαλούνται έτσι, γιατί παλιά λέγανε ότι στη λίμνη στα Γιάννενα καθρεπτιζόταν το φεγγάρι και οι Γιαννιώτες έτρεχαν με τα παγούρια για να μαζέψουν και καλά το μαγικό νερό! 
  • Λάρισα – Πλατυποδαράδες ή Πλατύποδες ή Τυρόγαλα
Οι Λαρισαίοι λέγονται έτσι λόγω του κάμπου που είναι επίπεδος και δεν βοηθάει στο σχηματισμό καμάρας στο πόδι. Το τυρόγαλα βγαίνει απ’ το τοπικό προϊόν. 
  • Βόλος – Αυστριακοί
Kυκλοφορούν διάφορες εκδοχές:
* Διότι οι Βολιώτες είναι τσιγκούνηδες – σαν τους Αυστριακούς
* Διότι είναι ψυχροί άνθρωποι – σαν τους Αυστριακούς
* Διότι είναι μοχθηροί – επί Τουρκοκρατίας, οι Αυστριακοί είχαν χειρότερη φήμη κι απ’ τους Τούρκους.
* Διότι στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν μπήκε στον Παγασητικό ένα αυστριακό πολεμικό, αν και εχθρικό, οι Βολιώτες το υποδέχθηκαν με μπάντες και αυστριακές σημαίες.
Αυτά τα λένε οι Λαρισαίοι. Οι εξηγήσεις που δίνουν οι ίδιοι οι Βολιώτες είναι:
* Επί Τουρκοκρατίας, η πόλη είχε διάφορα εμπορικά προνόμια, ένα από τα οποία ήταν και η ύπαρξη αυστριακού προξενείου και η δυνατότητα που είχαν οι Βολιώτες να εμπορεύονται υπό αυστριακή προστασία.
* Μετά το 1881, που ο Βόλος ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος, η νέα διοίκηση φορολόγησε βαριά τη Θεσσαλία. Μπήκε ένας ιδιότυπος νέος κεφαλικός φόρος σε όλους τους <<Έλληνες το γένος>> (κατά κύριο λόγο εμπόρους), κάτι το οποίο οδήγησε στους μαγαζάτορες να βάλουν ξένες, αυστριακές σημαίες στα μαγαζιά τους για να αποφύγουν να φορολογηθούν.
Υπάρχει και η εκδοχή της Φρικηπαίδειας.
* Ο Βόλος είναι μία πόλη στην κεντρική Ελλάδα. Γνωστή αυστριακή αποικία που εξελίχθηκε σε αποικία των ΕΛ, μετά την εκδίωξή τους από την αφιλόξενη προσωρινή τους κατοικία, τη γνωστή υποβαθμισμένη περιοχή της Αθήνας.
 
  • Άρτα – Νερατζοκώληδες
Λόγω του ότι στην Άρτα έχουν πολλά νεράτζια και μεγάλους κώλους, άρα έχουν κώλους σαν νεράτζια. 
  • Πρέβεζα – Σαρδέλες
Διότι λέγεται ότι βάζουν τις σαρδέλες στο κλουβί. 
  • Αθήνα – Γκάγκαροι
Γκάγκαρο ήταν το βαρύ ξύλο που ήταν κρεμασμένο με σκοινί πίσω από τις αυλόπορτες, τις οποίες έκλεινε με το βάρος του (gaga στα τούρκικα το ράμφος). Γκάγκαρος λεγόταν επί τουρκοκρατίας ο Αθηναίος της ανώτερης κοινωνικής τάξης, ο οποίος στην πόρτα του είχε γκάγκαρο. Σημαίνει σήμερα ο γνήσιος Αθηναίος. 
  • Φλώρινα – Απόγονοι της Γιουργίας
Γιατί η γιούργα ήταν η Γεωργία στα φλωρινιώτικα. Ήταν η μεγαλύτερη πόρνη της Φλώρινας. Απ’ τις μεγαλύτερες βρισιές για τους Φλωρινιώτες!
Πόντος – Ντουντούμια / Τουρκούλια
Άγνωστη προέλευση.
Λέσβος – Γκαζμάδες
Τη Μυτιλήνη τη λένε Γκασμαδία ή Κασμαδία οι φαντάροι που υπηρετούν εκεί, επειδή η στρατιωτική ζωή εκεί έχει πολύ σκάψιμο, σκάβουν ορύγματα. Επίσης, υπάρχει και ο παλιός μύθος που λέει ότι (σύμφωνα με την παράδοση από στόμα σε στόμα των φαντάρων) όταν ήταν να φτιαχτεί το αεροδρόμιο της Μυτιλήνης, όλοι οι κάτοικοι πήγαν να συνδράμουν κρατώντας από έναν κασμά (και κανένας δεν κρατούσε φτυάρι ή σκαπέτι).

  • Σέρρες – Ακανέδες
Λόγω του ότι στη πόλη των Σερρών φτιάχνονται ακανέδες (ένα είδος γλυκού σαν λουκούμι). 
  • Πάτρα – Μινάρες
Λίγο υποτιμητική λέξη για τους Πατρινούς που σημαίνει μ..άκας αλλά σε πιο light εκδοχή. Τυπικός χαιρετισμός: “που ‘σαι ρε μιναρα” 
  • Ηράκλειο – Σουμπερίτες ή Καστρινούς
Σουμπερίτες, διότι στην κατοχή ο Σούμπερ είχε την έδρα του στο Hράκλειο και Καστρινούς επειδή το Ηράκλειο ονομαζόταν και Κάστρο. 
  • Αγρίνιο – Βλάχοι
Έτσι τους αποκαλούν οι Μεσολογγίτες, οι οποίοι θεωρούν τον εαυτό τους πολύ διακεκριμένο. 
  • Ναύπλιο – Κωλοπλένηδες
Οι Aργίτες τους αποκαλούν έτσι διότι πλένονταν στις τούρκικες τουαλέτες. 
  • Άργος – Πρασάδες
Ως αντίποινα τους έβγαλαν έτσι, διότι έτρωγαν το πράσο με το οποίο χτυπούσαν το γαϊδούρι τους. 
  • Καβάλα – Ψαροκασέλες
Έτσι τους αποκαλούν οι Ξανθιώτες. 
  • Αρκαδία – Σκορδάς ή Αβγοζύγης
Σκορδάς λόγω των τοπικών προϊόντων και αβγοζύγης γιατί πρώτοι οι Αρκάδες πουλούσαν αυγά βάσει του μεγέθους τους – των αυγών -. 
  • Κόρινθος – Λαΐδες
Γιατί Λαΐδα ήταν μια εταίρα της αρχαιότητας από την Κόρινθο. 
  • Κρήτη – Πέτσακες ή Σβούρους
Μάλλον από Ρέθυμνο, Ηράκλειο. Ο ορεσίβιος ή χωρικός που κατεβαίνει στην πόλη με ιμπεριαλιστικές διαθέσεις ως προς γυναίκες, μπάρια κλπ. με τα γνωστά αξεσουάρ (4χ4, μαύρο πουκάμισο κλπ κλπ). Τείνει να αντικαταστήσει και στα Χανιά το <<κούργιαλος>>. Σβούροι είναι οι κάγκουρες στην τοπική διάλεκτο. 
  • Σαλαμίνα – Μπακαουκες ή Μανάρια
Για το “Μπακαουκας” υπάρχει και το γνωστό ανέκδοτο ότι στη σαλαμίνα επικρατεί… εμφύλιος μεταξύ των Μπακις και των Ουκας. 
  • Xαλκίδα – Τρελονερίτες
Απο το φαινόμενο της παλίρροιας. Τα τρελά νερά του Ευρίπου λένε οτι έχουν πειράξει και τα μυάλα των Χαλκιδέων. 
  • Τρίκαλα – Κασέρια ή Σακαφλιάδες
Κασέρια λόγω τοπικού τυριού και Σακαφλιάδες λόγω του Σακαφλιά, ο οποίος έζησε την εποχή του Μεσοπολέμου, λίγο μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και ήταν ο Δον Ζουάν της εποχής. Ήταν ένας ωραίος άντρας που είχε αναστατώσει την τρικαλινή κοινωνία με τα καμώματά του, ώσπου κάποιοι του στήσανε καρτέρι στα στενά σοκάκια του Βαρουσίου και τον μαχαιρώσανε (εξού και το γνωστό στιχάκι “Στα τρίκαλα στα δυό στενά σκοτώσανε τον Σακαφλιά”). Το σακαφλιάς κατά λέξη σημαίνει ο φίλος της σάρκας.


ΠΩΣ ΠΡΟΗΛΘΑΝ ΚΑΙ ΑΠΟ ΠΟΥ....



Η προέλευση των οικογ. ονομάτων είναι μια ακένωτη πλειάδα. Το οικογ. με το βαπτιστικό μαζί δηλαδή το ανθρωπονυμίο μας είναι η πραγματική μας ταυτότητα στον κοσμο που ζούμε. Τα οικογ. ονόματα αποτελούνται από πατρωνυμικά, μητρωνυμικά, γυναικωνυμικά, επαγγελματικά, σύνθετα οικογενειακά έχουμε και τα οικογ. από τους ξένους που μετοίκησαν στο χωριό μας. Επίσης έχουμε και τα παρατσούκλια.
Πάντοτε υπήρχε και θα υπάρχει στην ετυμολόγηση των οικογ. ονομάτων (επωνύμων). Περιέργεια να μάθει ο καθένας μας την κατονομασία του αλλά και άλλων γνωστών και φίλων είναι εμφανής. Σε μερικά οικογ. η ετυμολογία τους είναι φανερή, σε άλλα δεν υπάρχει αρκετή διαφάνεια.
Ετούτη η εργασία έχει χαρακτήρα συνοπτικού σχεδιάσματος που μπορεί να αναπτυχθεί από άλλους αφού φυσικά θα γνωρίζουν καλύτερα και μπορούν να προσθέσουν ή να διορθώσουν. Η πρόσβαση πληροφόρησης για μένα δεν ήταν εφικτή όσο θα ήθελα εφόσον ζω μακριά από τον τόπο που θα μπορούσα να τις συγκεντρώσω. Επίσης δεν έχει κανέναν επίσημο χαρακτήρα στην ονοματολογική έρευνα του χωριού μας.
Σαν νοσταλγός του παλιού θέλω να εμποδίσω τη λήθη (στα όρια του εφικτού) που συνήθως παίρνει ένα μεγάλο γουδί βάζει μέσα όλα τα δρώμενα του χωριού ήθη και έθιμα τα στουπίζει έως ότου δεν μένει τίποτα για τις επερχόμενες γενιές. Αντιλαμβάνομαι τις δυσκολίες που θα συναντήσω στην πορεία.
Θυμήθηκα την παροιμιώδη φράση «τρέχα γύρευε και Νικολό καρτέρι» απ’ το βιβλίο του Τάκη Νατσούλη. Λέγεται πως τη φράση αυτή την είπε ο δημοσιογράφος Μπάμπης Αννινός στον πατέρα της ελληνικής λαογραφίας τον Νικόλαο Πολίτη. Μια μέρα τους ανακοίνωσε ο Ν. Πολίτης στην παρέα του που την αποτελούσαν ο Μπ.Αννος και ο Εμμανουήλ Ροΐδης. Πως σκέφτηκε ν’ αρχίσει να μαζεύει λαογραφικό υλικό και συγκεκριμένα ελληνικές παροιμίες, προκειμένου να τις εκδώσει σε δύο τόμους. Τότε του είπε ο Εμμανουήλ Ροΐδης πως είναι σαν να βάζεις τον ωκεανό μέσα σε ένα ποτήρι (ωκεανός εν κύλικι). Αλλά ο Ν πολίτης τους εξήγησε πως για να μαζέψει όλο αυτό το υλικό θα γύριζε όλη την Ελλάδα θα έβαζε φίλους και φιλόλογους να βοηθήσουν και θα περίμενε να συγκεντρώσει τόσες ώστε να εκδώσει το βιβλίο του. Και ο Μπ. Αννιος του είπε αυτό τα λόγια που απο τότε έμειναν για να γίνουν παροιμιώδη «Τόμου εν έτσι, τρέχα γύρευε, Νικολό μου, και ύστερα καρτέρα…»
Μερικές πληροφορίες είναι παρμένες απ’ το βιβλίο «τα οικογενειακά ονόματα» του Μανόλη Τριανταφυλλίδη. Οποιαδήποτε αφηγηματική ικανότητα την οφείλω σε αυτούς τους γέροντες που τώρα έχουν φύγει από τη ζωή και τους άκουγα με κατάνυξη. Μακάρι να τους είχα ρωτήσει περισσότερα .
Θέλω να διευκρινίσω ότι σε μερικά οικογενειακά ονόματα αλλά και σε παρατσούκλια έχει τροποποιηθεί η αρχική προφορά τους αλλά και η φωνητική μορφή με ένα η και με περισσότερα γράμματα (και εκεί είναι το μπέρδεμα).

Πατρωνυμικά.

Τα πατρωνυμικά σχηματίζονται από το πατρικό όνομα ο Σταμάτης του Κων/νου, και μετά στην πορεία χάνει το άρθρο και γίνεται Σταμάτης Κωνσταντίνου. Τα πατρωνυμικά δηλώνουν την καταγωγή από τον πατέρα και είναι τα ποιο συνηθισμένα είδη των οικογενειακών ονομάτων. Στα οικογ. ονόματα του χωριού μας από πατρωνυμικά έχουμε τα Αποστόλου, Θεοδώρου, Ηλίας, Γεωργίου, Παναγιώτου, Μηχαήλ και Μίχας. Τα Μιχαήλ και Μίχας έχουν την ίδια ρίζα Μιχάλης.

Μητρωνυμικά

Μητρωνυμικό είναι το οικογ. όνομα του ανθρώπου που ονομάζεται από τον βαπτιστικό της μητέρας. Είναι πάντα λιγότερα αφού και οι ίδιες οι γυναίκες χάνουν το το οικογ. τους όνομα και παίρνουν του ανδρός. Οι λόγοι και οι αιτίες που επικρατούν τα μητρωνυμικά είναι πολλοί. Δεν υπάρχει πατέρας ή η μητέρα είναι επιστήμον ή έχει κάποια κοινωνική θέση, είναι πλούσια, έχει καταγωγή, ή είναι χήρα. Στο χωριό μας δεν είχαμε οικογ, ονόματα από μητρωνυμικά είχαμε όμως παρατσούκλια, για παράδειγμα εγώ ήμουν ο Σταμάτης της Βαγγελιάς επειδή ήμουν ορφανός από πατέρα. Παρόμοια παρατσούκλια είχαν και άλλα παιδιά αγόρια και κορίτσια, ενώ όταν παντρεύονταν τα κορίτσια έπαιρναν το όνομα του ανδρός και τα αγόρια έφτιαχναν δικό τους οικογενειακό όνομα. Επίσης είχαμε και γυναικωνυμικά παρατσούκλια όπως ο Σπυρόφιλος, ο Κολιοφωτιάς, Γιαν-άννας ίσως και άλλοι.

Επαγγελματικά

Τα επαγγελματικά οικογ. ονόματα βοηθούν και αυτά να ξεχωρίσουμε τους συνονόματους του χωριού που μερικές φορές είναι πάρα πολύ δύσκολο. Το έθιμο έδινε στον εγγόνα του παππού το όνομα και καταλαβαίνουμε τι γινόταν.
Τα επαγγελματικά οικογενειακά ονόματα του χωριού μας είναι Κοσκινάς, Ράπτης, και Χασάπης. (Το Χασάπης τούρκικα KASAP ελληνικά κρεοπώλης).

Σύνθετα οικογενειακά

Τα σύνθετα οικογ. ονόματα έχουν για πρώτο συνθετικό ένα επίθετο που προσδιορίζει το δεύτερο. Το δεύτερο είναι συνήθως το βαπτιστικό. Έχουμε με πρόθυμα «παπά» τα’ ακόλουθα Παπαιωάνου, Παπακηρύκος και Παπαγεωργίου. Με πρόθυμα «καρά» (τούρκικο ΚΑRA μαύρο) Καραγιάννης και Χατζής (Αραβικό-HACI-προσκυνητής). Οι Χατζήδες λέγονταν Χαραχλιάνηδες και επειδή το οικογ. γινόταν πολυσύλλαβο, έκοψαν το χαραχλιάνης και κράτησαν το Χατζής.
Εκτός από τα προθήματα στα οικογ ονόματα έχομε και τις παραγωγικές καταλήξεις οι οποίες είναι ενδεικτικές ως προς την γεωγραφική περιοχή της χώρας χωρίς βέβαια να είναι απόλυτες. Σε «όπουλος» (Βυζακόπουλος) συναντιόνται σε όλα σχεδόν τα διαμερίσματα της χώρας και ειδικά στην Πελοπόννησο και Δυτ. Μακεδονία. Τα σε «άκης» (Μπενάκης, Ανδρονάκης) κυρίως στην Κρήτη.
Από μεγενθυτικές καταλήξεις ρε «άρας» στο χωρίο μας είχαμε τους Ποστολάρας, Κωστάρας, Σταματάρας, και νεότερα Ντινάρας. Αλλά μόνο ως παρατσούκλια.

Οικογενειακά ονόματα από ξένους που εγκαταστάθηκαν στο χωριό

Πολλές ξένες λέξεις δεν έχουν αποδοθεί σωστά στη γλώσσα μας και υπάρχει η παραμόρφωση του αρχικού τύπου ή λάθος γραφής για ξεκάθαρη ετυμολόγηση.
Από τα’ αρβανίτικα έχουμε το Κόλλιας. Το Κόλλιας είναι από Νικόλας, αλλά έχουμε και τον αρχαίο δήμο Αλιμούντος (σημερινό Άλιμο) πατρίδα του ιστορικού Θουκυδίδη, ένα ακρωτίρη με τα’ όνομα Κόλιας.
Το Μπενάκης από το Βενετσιάνικο BENEDETTO (Βενένδικος) και το Ανδρονάκης επίσης Βενετσιάνικο από τη Βενετοκρατούμενη Κρήτη.
Ο Λεονάρδος ή Λινάδρος από ιταλικό οικογ. όνομα, αν και ετυμολογικά είναι γερμανικό (Βλοσυρότης του λιονταριού).
Βυζακόπουλος Βόρειος Ηπειρώτης ή Δυτ. Μακεδόνας, και ο λόγος (Πανούσης) του ήρθε από την Μικρά Ασία. Έχουμε και τους εγχώριους μέτοικους οι οποίοι ήρθαν από διάφορα μέρη, νησιά αλλά και την ηπειρωτική Ελλάδα.

1 σχόλιο:

  1. Η ετυμολογια ας στα περισσοτερ ονοματα ειναι λαθος.
    Αυτη ειναι η προσωπικη μου γνωμη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή

Υβριστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται...Επίσης χρησιμοποιήστε ελληνική γραφή για να αναρτηθούν τα σχόλιά σας.