Ο ιερός Σεληνιακός μήνας και ο υπολογισμός της ημέρας στην αρχαία Ελλάδα

To παρακάτω ημερολόγιο προορίζεται για παρατηρήσει κάποιος τον Ιερό Μήνα, δηλαδή «Μην κατά Θείον», που σημαίνει το μήνα σύμφωνα με τις φάσεις της Σελήνης. Η κύρια πηγή για τον Ιερό Μήνα είναι το «Έργα και Ημέραι» του Ησίοδου, στίχοι ll. 765-825.

Ο Ιερός Σεληνιακός Μήνας

Πρώτος Δεκανός – Αυξανόμενη Σελήνη – Μην Ιστάμενος (μήνας ανορθωμένος)

• 1. Νουμηνία, σημαίνει Νέα Σελήνη και ετυμολογικά προέρχεται από το "νέος" και "μην". Η πρώτη ορατότητα της Σελήνης. Για τον Απόλλωνα. Ιερή ημέρα.
• 2. Μεταβλητή βροντή (ακαθόριστη τύχη).
• 3. Τριτόμηνις. Για τα γενέθλια της Αθηνάς.
• 4. Τετράς. Για τον Ερμή, την Αφροδίτη και τον Έρωτα. Ιερή ημέρα. Πλήρης Πεπρωμένου. Αποφεύγεται η θλίψη. Αρχή δημιουργίας ενός πλοίου. Αρχή δημιουργίας μιας οικογένειας. Επίσης για τον Ηρακλή, Ποσειδώνα και Απόλλωνα.
• 5. Για τον Όρκο και τις Ερινύες. Μην σπάτε κανένα όρκο. Σκληρή και φοβερή
• 6. Για τη γέννηση της Αρτέμιδαο. Γεννιούνται έξυπνοι ομιλητές.
• 7. Πρώτο Τέταρτο Σελήνης (7-8). Για τη γέννηση του Απόλλωνα. Ιερή ημέρα.
• 8. Για τον Ποσειδώνα, Θησέα και Ασκληπιό. Ιερή μέρα, καλή για θρησκευτικές παρατηρήσεις.
• 9. Ιερή ημέρα, μια καλή ημέρα προς όλες τις κατευθύνσεις.
• 10. Καλή ημέρα.

Δεύτερος Δεκανός – Μέσον της Σελήνης – Μην Μεσών (Μήνας που φθάνει στο μεσουράνημα)

• 11. Καλή ημέρα για θνητές εργασίες. Περιστροφή συμπλεγμάτων. Ο θερισμός του Σοφού.
• 12. Η καλύτερη ημέρα για θνητές εργασίες.
• 13. Για την Αθηνά. Αποφυγή σποράς.
• 14. Εξημέρωση θηρίων.
• 15. Διχομηνία - Πανσέληνος. Για τον Όρκο και τις Ερινύες. Μην σπάτε κανένα όρκο. Σκληρή και φοβερή. Ίσως επίσης και για την Αθηνά.
• 16. Για την Αρτέμιδα. Κακή για φύτευση.
• 17. Αλωνίστε και κόψτε ξύλα.
• 18. Μεταβλητή βροντή. (απροσδιόριστη τύχη).
• 19. Καλύτερη προς την εσπέρα.
• 20. Εικάς. Για τον Απόλλωνα. Φιλόσοφοι γεννιούνται. Καλύτερη τη μεσημβρία.

Τρίτος Δεκανός – Φθίνουσα Σελήνη – Μην Φθίνων

• 21. Καλύτερη την αυγή.
• 22. Τρίτο Τέταρτο (22-23). Μεταβλητή βροντή. (απροσδιόριστη τύχη).
• 23. Για την Αθηνά.
• 24. Πλήρης Πεπρωμένου. Αποφυγή θλίψης.
• 25. Για τον Όρκο και τις Ερινύες. Μην σπάτε κανένα όρκο. Σκληρή και φοβερή.
• 26. Μεταβλητή βροντή. (απροσδιόριστη τύχη)
• 27. Τρισεινάς. Ημισέληνος μόλις ορατή. Ανοικτά σταμνιά (πλατύστομα κυλινδρικά δοχεία). Καθέλκυση πλοίων.
• 28. Μεταβλητή βροντή. (απροσδιόριστη τύχη)
• 29. Παραλείπεται για τον Κοίλο Μήνα.
• 30. Τριακάς, Ένη και Νέα. Για την Εκάτη και το Θάνατο. Ερευνήστε την αλήθεια. Προγραμματίστε τον επόμενο μήνα.

Οι Αρχαίοι Έλληνες υπολόγιζαν την ημέρα από το ηλιοβασίλεμα. 

Δηλαδή, η Τρίτη ξεκινά το ηλιοβασίλεμα της Δευτέρας. Η πρώτη μέρα του νέου μήνα...  (Νουμηνία = Νέα Σελήνη / πρωτομηνιά) εικάζεται να συμπίπτει με την πρώτη όψη της Νέας Ημισελήνου. Αυτό θα ήταν νωρίς το βράδυ μετά την 30η μέρα, η οποία για αυτό καλείται Ένη και Νέα. Σημειώστε πως στα νέα ημερολόγια, Νέα Σελήνη αναφέρεται η σύνοδος της Σελήνης με τον Ήλιο, δηλαδή το σκότος της Σελήνης.

Για τους λόγους του Ιερού Μήνα, η Νέα Σελήνη (Νουμηνία) εμφανίζεται μια μέρα ή δύο μετά τη σύνοδο. Μπορεί να είναι απλούστερο να χρησιμοποιήσομε το σύστημα που επινοήθηκε από το Σόλωνα: η ελληνική μέρα κατά την διάρκεια της οποίας εμφανίζεται η σύνοδος, δηλώνεται Νέα και Παλαιά, η 30η . Η ακόλουθη ελληνική μέρα είναι τότε η Νουμηνία, η 1η. Δηλαδή στο πρώτο ηλιοβασίλεμα μετά τη σύνοδο αρχίζει η 1η του μήνα. Αν αυτό το σύστημα ακολουθείται, τότε το Πρώτο Τέταρτο θα πέσει την 7η ή την 8η, η Πανσέληνος θα πέσει την 14η ή την 15η και το Τρίτο Τέταρτο θα πέσει την 22η ή την 23η, ανάλογα με τον ακριβή χρόνο της συνόδου. Αν η 1η βασίζεται στην «πρώτη ορατότητα», όπως πιθανά έκανε ο Ησίοδος, οι Φάσεις της Σελήνης θα πέσουν μια μέρα νωρίτερα.

Ο Πλούταρχος στο έργο του "Σόλων", λέει:
25.4 Βλέποντας συγχρόνως δε την ανωμαλία του μήνα και τη μετακίνηση της Σελήνης που ούτε εις τη δύση του Ηλίου τελείως, ούτε εις την ανατολή είναι συνενωμένη, αλλά πολλές φορές της ίδιας ημέρας και προφθάνει και φεύγει από τον Ήλιο, αυτήν την ίδια έβαλε σε τάξη (κανόνισε) και αυτή να ονομάζεται παλαιά και νέα, το μεν μικρό τεμάχιο πριν από τη Σύνοδό της εις το μήνα που σταματά, το δε υπόλοιπο αμέσως μετά εις αυτόν που αρχίζει ο οποίος είναι αρμοδίως πρώτος, πρώτος καθώς φαίνεται καλώς έχει ακούσει από τον Όμηρο να λέγει, από τον μεν μήνα που παρέρχεται, από τον δε που υψώνεται.

25.5 την δε επόμενη ημέρα ονόμασε νουμηνία (πρωτομηνιά), αυτές δε από την εικοστή του μήνα δεν αποδίδει, αλλ’ όμως ελαττώνοντας και ακυρώνοντας, μόλις η λάμψη της Σελήνης υψωθεί, μέχρι εις την τριακοστή μέρα του μήνα λογάριασε (υπολόγισε).

Για τους Κοίλους Μήνες (29 ημέρες), η 29η παραλείπεται, για τους Πλήρεις Μήνες (30 ημέρες), όχι. Η 30η μέρα είναι πάντα συμπεριλαμβανόμενη. Αυτή η ρύθμιση γίνεται για να εξασφαλιστεί ότι η σύνοδος εμφανίζεται στην Παλαιά και Νέα (30η) ή πρώτη ορατότητα της Νουμηνία (1η).
Ο ορατός μήνας μπορεί να διαιρεθεί σε τέσσερις εβδομάδες: 1 ως 7, 8 ως 14, 15 ως 21, 22 ως 28. Εντούτοις οι αρχαίοι Έλληνες διαίρεσαν κανονικά το μήνα σε δύο μισά (Αύξηση και ελάττωση) ή σε τρεις Δεκανούς (αύξηση, μέσον, ελάττωση). Θα παρατηρηθεί ότι οι αντίστοιχες ημέρες σε κάθε Δεκανό έχουν συχνά παρόμοιες θεότητες, τύχες, κ.λπ.

Ο Ησίοδος συστήνει διαφορετικές ημέρες για διαφορετικές δραστηριότητες (π.χ., προώθηση πλοίων). Αν θέλετε να ξέρετε πότε πρέπει να ευνουχίσετε τις αίγες, θα πρέπει να συμβουλευθείτε το κείμενο του Ησίοδου. Όπως αναμένεται, το τμήμα της Αύξησης είναι καλύτερο για την έναρξη των πραγμάτων και το τμήμα της Ελάττωσης για τη λήξη τους. Συνολικά το μισό της Αύξησης είναι πιο ευνοϊκό.

Ορισμένες ημέρες έχουν τα ειδικά ονόματα, τα οποία δίνονται μετά από τους αριθμούς τους. Εκτός από εκείνες που ήδη αναφέρθηκαν, είναι Τριτόμηνις η τρίτη του μήνα, Τετράς η τέταρτη μέρα του μήνα, Διχομήνια το μέσον του μήνα δηλαδή η Πανσέληνος, Εικάς η εικοστή του μήνα, Τρισεινάς η ένατη μέρα του τρίτου δεκαημένου, δηλαδή εικοστή ενάτη, Τριακάς η τριακοστή μέρα του μήνα. Αν και η 15η είναι επίσημα "Πανσέληνος", μπορεί να εμφανιστεί μια ημέρα ή δύο πιο μπροστά.

Όσον αφορά στην αρίθμηση. Με τον αρχαίο ελληνικό τρόπο, οι ημέρες στον πρώτο Δεκανό μπορούν να προσδιορίσουν "τη δεύτερη της Αύξησης της Σελήνης" ή "τη δεύτερη μέρα της Σελήνης" κ.λπ. Οι ημέρες στο δεύτερο Δεκανό μπορούν να προσδιοριστούν "πρώτη στο Μέσον" ως "δέκατη το Μέσον" ή "ενδέκατη", "δωδέκατη", "δέκατη τρίτη" μέχρι "δέκατη ένατη", μετά "εικοστή". Ο τελευταίος Δεκανός μπορεί να δηλωθεί από την απόλυτη θέση ("εικοστή τρίτη") ή τη σχετική θέση ("η φθίνουσα τρίτη", "η τρίτη μετά από την εικοστή"), αλλά υπολογίζεται κανονικά προς τα κάτω ως τη Νέα Σελήνη, "όγδοο της Φθίνουσας Σελήνης". Σημειώστε ότι "η τρίτη της φθίνουσας" θα μπορούσε να είναι είτε η 23η , είτε η 28η . Αυτή η ασάφεια περιπλέκει την ερμηνεία του κειμένου του Ησίοδου. Όταν υπολογίζεται προς τα κάτω, η "νωρίτερα δέκατη" είναι η 2η και "αργότερα η δέκατη" είναι η 21η, δεδομένου ότι η 10η προσδιορίζεται ως "δέκατη της Αύξησης"

Αν ακολουθείτε το σύστημα του Σόλωνα, τότε κοιτάξτε το χρόνο της συνόδου σε ένα ημερολόγιο. Εάν πέφτει ανάμεσα στα μεσάνυχτα και στο ημίφως, κατόπιν η Παλαιά και Νέα (30η ) είναι αυτή η ημερολογιακή ημέρα και η Πανσέληνος είναι την 15η (Διχομήνια). Διαφορετικά, εάν η σύνοδος είναι ανάμεσα στο ημίφως και τα μεσάνυχτα, τότε η Παλαιά και Νέα είναι ην επόμενη ημερολογιακή ημέρα και η Πανσέληνος είναι τη 14η , αν και δεν θα είναι ορατή έως ότου αρχίζει η 15η στο ημίφως (σούρουπο). Εάν η σύνοδος είναι μεταξύ της αυγής και του ημίφωτος, ο μήνας είναι πλήρης, διαφορετικά είναι κοίλος.

Μην, γενική του μηνός. «Η των μηνών υποφορά», είναι το πρόσχημα των Ιερών Μηνών. Από αυτό προέρχεται η λέξη Μήνη που σημαίνει Σελήνη.

πηγή