Εμίρ Κουστουρίτσα: ''Άπιαστο όνειρο η δικαιοσύνη''

Συνέντευξη στη Δώρα Αμαραντίδου
Ο σκληροτράχηλος, σαν ακατέργαστο διαμάντι της βαλκανικής τέχνης, Εμίρ Κουστουρίτσα επανέρχεται στην Ελλάδα για τρεις συναυλίες: στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, στις 4 Απριλίου και στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 5 και 6 Απριλίου. Ο Σερβοβόσνιος σκηνοθέτης, ηθοποιός, μουσικός και τραγουδιστής, λίγο πριν την άφιξη του, περιγράφει στο Ποντίκι Art το δέσιμό του με την Ελλάδα: ‘‘Επιστρέφω σ’ έναν δικό μου τόπο με μία μουσική που είναι και δική σας. Έκανα διακοπές στο Αιγαίο, περπάτησα σε στενά σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη, γεύτηκα το φαγητό και το κρασί, ανέπνευσα στην ελληνική φύση.’’ Τις διακοπές που λέει ότι έκανε στο Αιγαίο, τις είχε συνδυάσει με γυρίσματα σε κυκλαδονήσια για την ελληνογαλλική ταινία ‘’Ένα ξεχωριστό καλοκαίρι’’ στην οποία πρωταγωνιστεί υποδυόμενος έναν Έλληνα ψαρά. Κυρίαρχο ρόλο στη ρέμπελη, ταξιδιάρα ζωή του έχει πάντα η μουσική.
Μιλήστε μου για την μπάντα σας, την ‘’No Smoking Orchestra’’. Η No Smoking Orchestra είναι μία διασταύρωση, ένα σταυροδρόμι. Είναι ο μουσικός τόπος όπου το ροκ έδωσε ραντεβού με τον βαλκανικό ήχο. Είναι εκεί όπου φλερτάρουν ακόμη. Τα τραγούδια μας έχουν μία δόση απ’ αυτά που ακούγαμε παιδιά κι άλλη μία από αυτά που θελήσαμε να εκφράσουμε όταν μεγαλώσαμε...

Πανκ, ροκ, όπερα, βαλκανικές δημώδεις μελωδίες. Ποια ανάγκη σας δημιούργησε έναν άναρχο μουσικό συγκερασμό; Στη βάση του δικού μας ήχου, υπάρχει πάντοτε το βαλκανικό άκουσμα, που είναι ταξιδιάρικο, πολύχρωμο, πολυσυλλεκτικό, από τη φύση του ανεκτικό, με δυνατότητα να κάνει δικό του κάτι ξένο. Από την άλλη η μουσική μας πάντα ήταν δυναμική, εξελισσόμενη. Πιστεύουμε λοιπόν πως για να παραμένει ζωντανή, πρέπει να συνεχίσει να «λερώνεται» λίγο. Να εκφράζει τις σημερινές συνθήκες. Να μεταφέρει τα στοιχεία που τα τελευταία χρόνια διαμόρφωσαν και άλλαξαν την καθημερινότητά μας. Το ροκ βοηθάει προσθέτοντας γωνίες και εντάσεις.
Από ποια βιώματά σας απορρέει το αίσθημα της χαρμολύπης που εκφράζεται στη μουσική σας; Μεγάλωσα σε αλάνες, κλωτσώντας πέτρες, σαν σε σκηνές από παλιές ασπρόμαυρες ταινίες. Το χρώμα ερχόταν πάντα απ’ αυτή τη νομαδική μουσική, συνήθως στις κοινωνικές εκδηλώσεις, είτε αυτές ήταν γάμοι, είτε κηδείες, είτε πανηγύρια. Άρα η χαρμολύπη είναι βαθειά ριζωμένη μέσα μου.
Πώς είναι η σχέση γιου και πατέρα ως συναδέλφων μουσικών σε μια ορχήστρα; Όπως και στο σπίτι. Αντιπαράθεση, ανταλλαγή σκέψεων κι απόψεων και αγάπη – άλλοτε εκφραζόμενη κι άλλοτε σαν κρυφό, εσωτερικό συναίσθημα.
Στις ταινίες σας μιλάτε πάντα για επανάσταση και ελευθερία. Είναι ο σκοπός σας; Με απασχολούν απόλυτα. Οι δικές μου ταινίες πάντα ήταν πολιτικές. Άλλωστε πιστεύω πως εκ των πραγμάτων η καλλιτεχνική δημιουργία είναι μία βαθειά πολιτική πράξη.
Τι σημαίνουν για σας τα δεκάδες βραβεία που έχετε λάβει για το κινηματογραφικό σας έργο; Πολλά και τίποτα. Είναι όμως μία πόρτα που όταν την διαβαίνεις διευκολύνεσαι. Ένα «βήμα» για να ακουστείς με περισσότερη προσοχή στις λεπτομέρειες.
Ποιο είναι το σχόλιό σας για την τρέχουσα κινηματογραφική δράση σε Ευρώπη και Αμερική; Ζούμε τα αποτελέσματα της ισοπέδωσης και της ομοιομορφίας. Η έννοια του εθνικού κινηματογράφου πιέζεται αφόρητα. Η τέχνη πρέπει να μάθει να αντιστέκεται.
Οικονομική κρίση σε ευρωπαϊκές χώρες με επίκεντρο την Ελλάδα και πολεμικός αναβρασμός σε χώρες με ενεργειακό πλούτο και φτωχούς κατοίκους. Το ζητούμενο είναι πάντα ένα; Ο ιμπεριαλισμός είναι ιμπεριαλισμός και τα συμφέροντα, συμφέροντα. Το ζητούμενο είναι τι κάνουν οι κοινωνίες. Αν αντιστέκονται, αν μάχονται, αν εκδικούνται.
Οι βαλκάνιοι λαοί έχουν βρει πλέον την ηρεμία τους; Η ηρεμία κατακτάται με το κλείσιμο παλιών λογαριασμών, δεν επιβάλλεται με το άνοιγμα καινούριων.
Γίνατε πρεσβευτής της UNICEF στη Σερβία για να καλύψετε κάποιο εσωτερικό σας κενό; Τα δικά μου κενά προσπαθώ να τα καλύπτουν οι άλλοι. Αλλά δεν δικαιούμαι να κωφεύω όταν τόσο πρόσφατα στη χώρα μου σκορπίστηκε τόσος πόνος.
Αν και μεγαλωμένος σε μουσουλμανική οικογένεια, γιατί επιλέξατε να βαφτιστείτε χριστιανός; Όλοι χριστιανοί ήμασταν που εξισλαμιστήκαμε από φόβο σε κάποια στιγμή της Ιστορίας. Εγώ απλώς επέστρεψα στις πρώτες ρίζες.
Είστε αισιόδοξος για ένα καλύτερο αύριο; Ο κόσμος θα ήταν καλύτερος, αν γινόταν πιο δίκαιος. Φοβάμαι όμως ότι η δικαιοσύνη είναι ένα άπιαστο όνειρο σ’ αυτό τον κόσμο. Ίσως αν ισχύσει επιτέλους, έστω για μία φορά, το Ντοστογιεφσκικό «Έγκλημα και τιμωρία»! Τότε ίσως…
Στα σινέ προσεχώς του Εμίρ Κουστουρίτσα: Στην Ελλάδα θα γίνει η πρεμιέρα της ταινίας ‘’Ένα ξεχωριστό καλοκαίρι’’ (σε σκηνοθεσία Ολίβιε Ορλέ και μουσική Παναγιώτη Καλαντζόπουλου). Από τη θέση του σκηνοθέτη θα γυρίσει ταινία για τον Μεξικανό επαναστάτη Πάντσο Βίλα, με τίτλο ‘’Επτά φίλοι του Πάντσο Βίλα και η γυναίκα με τα έξι δάκτυλα’’. Τον ομώνυμο ρόλο θα κρατήσει ο Τζόνι Ντεπ- με τον οποίο είχε συνεργαστεί στο ‘’Αριζόνα ντριμ’’- και δίπλα του θα εμφανίζεται η Σάλμα Χάγιεκ.
Ποντικι