Αρχαία Σπάρτη

Η εύφορη κοιλάδα του Ευρώτα, ανάμεσα στις οροσειρές του Πάρνωνα και του Ταϋγέτου, η Κοίλη Λακεδαίμων, όπως την ονομάζει ο Ομηρος, αποτελούσε πάντοτε τον πυρήνα του κράτους της αρχαίας Σπάρτης, παρά τα πολύ εκτενέστερα όρια της επικράτειάς της.
 Το οικιστικό κέντρο μέοα στην κοιλάδα αυτή, δεν ήταν το ίδιο... σε κάθε ιστορική περίοδο.

Ακoλoύθηοε μια μακρά περίοδος ηγεμoνίας της Σπάρτης ανάμεσα στΙς πόλεις της Πελοποννήσου και πολύ συχνά ολόκληρης της Ελλάδας. Σε όλη τη διάρκεια των κλασικών και των ελληνιστικών χρόνων η Θέση της μέσα στην ελληνική ιστορία είχε μεγάλη σημασία. Ετσι, η συμβολή της στον πόλεμο κατά των Περσών υπήρξε καΘοριστική τόσο στη μάχη των Θερμοπυλών όσο και στη μάχη των Πλαταιών. Λίγες δεκαετίες μετά τα περσικά, Θα αρχίσει η μακρόχρονη διαμάχη ανάμεσα στην ΑΘήνα και τη Σπάρτη για την ηγεμονία των ελληνικών πόλεων, που Θα καταλήξει στην επικράτηση της Σπάρτης, το 405 π.Χ. στους Αιγός Ποταμούς. Η νικήτρια του πελοποννησιακού πολέμου άπλωσε την ηγεμονία της στον ελληνικό κόσμο, οι σύμμαχοί της όμως γρήγορα δυσανασχέτησαν. ΑκολούΘησε μια μακρά περίοδος αναστάτωσης με πολλές πολεμικές εκστρατείες και συγκρούσεις ανάμεσα στη Σπάρτη και στον νέο πρωταγωνιστή των ελληνικών πραγμάτων, τη Θήβα που είχαν ως αποτέλεσμα την εδαφική συρρίκνωση της Σπάρτης. Αυτή έγινε ακόμη εντονότερη με την εμφάνιση και την επικράτηση των Μακεδόνων στον ελληνικό χώρο.

Μετά την επικράτηση της Ρώμης σε όλο τοv τότε γνωστό κόσμο, η Σπάρτη αφέΘηκε ελεύΘερη και αφορολόγητη από τους Ρωμαίους. Σημαντική πολιτική φυσιογνωμία, που είχε ισχυρούς δεσμούς με τη Ρώμη στα τέλη του 1ου π.Χ. και τις αρχές του 1ου μ.Χ. αιώνα, ήταν ο Γάιος Ιούλιος Ευρυκλής. Η μεγάλη φήμη της παλαιάς ηγεμονίας της Σπάρτης είχε ως αποτέλεσμα το ενδιαφέρον πολλών ρωμαίων αυτοκρατόρων γι' αυτή. Ανάμεσά τους και ο Αδριανός, ο φιλέλλην αυτοκράτορας που την επισκέφτηκε δύο φορές.Οι επιδρομές των γοτΘικών φύλων στην Ελλάδα τον 3ο και τον 4ο μ.Χ. αιώνα είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή της πόλης δύo φορές, κατά τα έτη 267 μ.Χ. και το 396 μ.Χ. Από το σημείo αυτό και έπειτα, η Σπάρτη εμφανίζεται με το όνομα Λακεδαιμονία.

Τα αρχιτεκτονικά κατάλοιπα της ένδοξης εποχής της Σπάρτης είναι λιγοστά. Από τις τέσσερις κώμες που ιδρύΘηκαν με την άφιξη των Δωριέων στη Λακωνική, η Πιτάνη μπορεί να τοποΘετηΘεί στα δυτικά της Σπάρτης, στην περιοχή περίπου της σύγχρονης Μαγούλας, οι Λίμνες στην ανατολική πλευρά της πόλης, γύρω από το ιερό της ΟρΘίας Αρτέμιδος κοντά στον Ευρώτα, όπως υποδεικνύει και το όνομα της. Κάπου στο μέσον πρέπει να τοποΘετηΘεί η Μεσόα, η μέση δηλαδή ωβά (= κώμη) και νοτιότερα η Κυνόσουρα. Ανάμεσα στους οικισμoύς αυτούς παρεμβάλλονταν αδόμητες εκτάσεις-αγροί. Αξίζει να σημειωΘεί ότι μέχρι τον 3ο π.Χ. αιώνα η πόλη ήταν ατείχιστη. Η πολιτική κατάσταση που επικρατούσε στην Ελλάδα στα τέλη του 4ουπ.Χ. αιώνα και σε όλη τη διάρκεια του 3ου αιώνα επέβαλε την οικοδόμηση τείχους και στην πόλη της Σπάρτης. Γνωστή είναι η επισκευή του στις αρχές του 2ουπ.Χ. αιώνα, επί του τυράννου Νάβιδος, όπως μας δείχνουν οι ενσφράγιστοι κέραμοι του καταστεγάσματός του. Ενα δεύτερο οχυρωματικό τείχος οικοδομήΘηκε στα ύστερα ρωμαϊκά χρόνια, μετά την επιδρομή του Αλάριχου στην Πελοπόννησο το 396 μ.Χ, γύρω απο τον λόφο της Ακροπόλεως. Το τείχος αυτό διατηρήθηκε με συνεχείς επιδιορθώσεις και στα υστερότερα χρόνια.

Ετσι, σημαντική Θέση της ΝεολιΘικής και της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού ήταν ο χαμηλός λόφoς του Κουφόβουνου, στα νότιοδυτικά της σύγχρονης πόλης της Σπάρτης. Στη Μέση και ύστερη Εποχή του Χαλκού,σημαντικά κέντρα αναπτύχΘηκαν στο λόφo του Μενελαίου, στίς Αμύκλες, στο Παλαιοπύργι, στον Αγιο Βασίλειο κοντά στο σύγχρονο χωριό Ξηροκάμπι, αλλά και βορειότερα στην περιοχή της Πελλάνας.

Μετά την "ΚάΘοδο των Δωριέων' στην Πελοπόννησο το οικιστικό κέντρο μετατοπίστηκε στο χώρο περίπου της σύγχρονης πόλης, με την ίδρυοη των τεσσάρων κωμών που αποτέλεσαν τη Σπάρτη της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου. Οι κώμες αυτές είναι η Πιτάνη, οι Λίμνες,η Μεσόα και η Κυνόσουρα. Σύμφωνα με την παράδοση που μας παραδίδει ο Ηρόδοτος , ο Αριοτόδημος οδήγησε τους Δωριείς στη Σπάρτη. Toν διαδέχτηκαν οι δίδυμοι γιοί τoυ, ο ΕυρυσΘένης και ο Προκλής, μοιραζόμενοι τη βασιλεία, ύστερα από χρησμό της ΠυΘίας. Σύντομα, το σπαρτιατικό κράτος, κάτω από το ιδιότυπο αυτό καΘεστώς της διπλής βασιλείας, προσπάΘησε να προφυλάξει τα σύνορά τoυ αλλά και να επεκταΘεί . Ετσι, κατέλαβε διαδοχικά την Πελλάνα, τη Σελλασία, την Αιγύτιδα (περιοχή κοντά στη Μεγαλόπολη), τη Φάρι, τις ΓερόνΘρες ( σημερινό Γεράκι) και τΙς Αμύκλες, που ενσωματώΘηκαν στη Σπάρτη ως πέμπτη κώμη. Στη συνέχεια κατέλαβε την περιοχή του Ελους και την εύφορη πεδιάδα της Στενυκλάρου στη Μεσσηνία. Συχνές, επίσης, ήταν και οι ουγκρούοεις με τους Αρκάδες και τους Αργείους, των οποίων τη δύναμη εξουδετέρωσε στα μέσα του 6ου π.Χ. αιώνα.

ΠΗΓΗ

πηγη