Δίπλα ακριβώς από την αρχαία Ηράκλεια Λυγκιστή, στη θέση Μπούκοβο στο Μοναστήρι, βρίσκεται ένα από τα κοιμητήρια της πόλης, που πριν το 1913 ήταν ιδιοκτησία της Ελληνικής Κοινότητας Μοναστηρίου. Εδώ ήταν θαμμένοι οι ελληνικής καταγωγής κάτοικοι, όχι μόνο της πόλης, αλλά και χωριών της ευρύτερης περιοχής της Πελαγονίας.
Μετά το 1913, την έλευση των Σέρβων και τη διάλυση της Ελληνικής Κοινότητας, το κοιμητήριο πέρασε στην κατοχή του δήμου Μπίτολας, όπως μετονομάστηκε η πόλη από Μοναστήρι (Moanstir).
Αν και το μεγαλύτερο κομμάτι των Ελλήνων, ...
εγκατέλειψε το Μοναστήρι για να εγκατασταθεί στη συνέχεια στην Φλώρινα, στην Θεσσαλονίκη, στην Αθήνα ή και στο εξωτερικό, όσοι παρέμειναν συνέχισαν να θάβουν τα αγαπημένα τους πρόσωπα στο κοιμητήριο στη θέση Μπούκοβο.
Τα χαραγμένα ονόματα στις ξεθωριασμένες μαρμάρινες πλάκες, αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα, της προσπάθειας αφελληνισμού που εφάρμοσαν οι αρχές της ενιαίας τότε Γιουγκοσλαβίας, κατά των Ελλήνων της Πελαγονίας, αλλά και της προσπάθειας όσων απέμειναν να διατηρήσουν τις ελληνικές ρίζες.
Σε έναν οικογενειακό τάφο διαβάζουμε χαρακτηριστικά : ΧΡΗΣΤΟΣ ΔΟΥΜΑΣ : 1845 – 1914. ΕΛΕΝΗ ΔΟΥΜΑ : 1854 – 1916. ΑΡΙΑΔΝΗ ΔΟΥΜΑ : 1911 – 1912. ALEKCANΔAP ΔΥMA : 1879 – 1957. Πως ο Έλληνας Δούμας, έγινε «ΔΥΜΑ».
Πολλοί πλέον από τους τάφους αυτούς, δεν έχουν διαχειριστές. Δεν υπάρχουν δηλαδή απόγονοι αυτών που είναι θαμμένοι, που θα μπορούσαν να καταβάλλον το σχετικό συμβολικό αντίτιμο στον δήμο της Μπίτολας, όπου ανήκει το κοιμητήριο, ώστε να μην δοθούν οι χώροι που καλύπτουν για την ταφή άλλων προσώπων. Έτσι χάθηκαν πολλοί τάφοι της πάλαι ποτέ Ελληνικής Κοινότητας Μοναστηρίου.
Το 2007, με πρωτοβουλία του συλλόγου «ΠΕΛΑΓΟΝΙΑ» (ιδρύθηκε το 1998) και του συνδέσμου Μοναστηριωτών Θεσσαλονίκης «ΚΑΡΤΕΡΙΑ», καταβλήθηκαν τα σχετικά αντίτιμα στον δήμο της Μπίτολας, για όσους ελληνικούς τάφους δεν είχαν εν ζωή ιδιοκτήτες, ή αν υπάρχουν απόγονοι ζουν εκτός ΠΓΔΜ. Έτσι σώθηκαν απο βέβαιη καταστροφή, αδιάψευστοι μάρτυρες της παρουσίας Ελλήνων στο Μοναστήρι, πριν και μετά το 1913.