ΤΙΜΗ ΣΤΟ ΡΗΓΑ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗ...

Ο Ρήγας Φεραίος, ή Βελεστινλής γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο Μαγνησίας, όπου και η αρχαία πόλη των Φερών. Σπούδασε στη Σχολή της Ζαγοράς Πηλίου και στ’ Αμπελάκια και έδειξε τέτοια έφεση στη μάθηση, ώστε 20 ετών τον βρίσκουμε στην Κωνσταντινούπολη  ως γραμματικό του Αλέξανδρου Υψηλάντη, παππού των Υψηλάντηδων του ’21, που χρημάτισε ηγεμόνας της Βλαχίας στο διάστημα 1774-1781. «Είχε τότε εν Κωνσταντινουπόλει – γράφει ο Ι. Φιλήμων – ο Αλέξανδρος Υψηλάντης γραμματέα ίδιον τον Ρήγα Φεραίον, ον εξεπέδευσε νέον εν τη οικία αυτού μεθ’ όλης της πατρικής προνοίας». Από τα νεανικά του χρόνια έδειξε οξυδέρκεια και πολυμάθεια και ιδιαίτερα μελέτησε Ιστορία και τους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς.

Υπήρξε μάρτυρας των επαναστατικών γεγονότων των Ορλωφικών (1770) και του πολέμου Αυστρίας-Ρωσσίας-Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (1787-1792) και των επαναστατικών αλλαγών της Γαλλικής Επαναστάσεως (1789)

Επαναστάτης, εθνεγέρτης, πολιτικός και στρατιωτικός οραματιστής, ποιητής, διαφωτιστής, και τέλος εθνομάρτυρας, στέκει γίγαντας με τους λόγους και τα έργα του, ...

πρωτεργάτης ανάμεσα σ’ όλους τους υποδούλους που εργάστηκαν για το ξεσηκωμό των υπόδουλων λαών των Βαλκανίων και την αναγέννηση του Ελληνικού Έθνους.

Γράφει ο ίδιος ο  Ρήγας: “΄Οντας φύσει φιλέλλην, δεν ευχαριστήθην, μόνον απλώς να θρηνήσω την κατάστασιν του Γένους μου, αλλά και συνδρομήν να επιφέρω επάσχισα, όσον το επ’ εμοί…”.

Από τα ανακριτικά έγγραφα παίρνομε μια εικόνα της σημασίας του επαναστατικού έργου του Ρήγα. Γράφει ο Υπουργός Αστυνομίας της Αυστρίας Pergen:

“Ως προπαρασκευαστικό μέσον προς τον σκοπόν τούτον (την επανάσταση) συνέταξε και διέδωσε ο Ρήγας σφόδρα επαναστατικόν τραγούδι, τον Θούριον ύμνον, ητοίμασε χάρτας της Ελλάδος και των γειτονικών χωρών εκ των οποίων εις απετελείτο από 12 φύλλα. Ετύπωσε δε μέγα αριθμόν αντιτύπων, μετέφρασεν ελληνιστί το τέταρτον μέρος του βιβλίου Ανάχαρσις με πολιτικάς σημειώσεις και τον Ηθικόν Τρίπουν.Εξέδωκεν εικόνας του Μεγάλου Αλεξάνδρου,με πατατηρήσεις περί της ανδρείας του… με την πρόθεσιν να κάμει εις τους Έλληνας αισθητήν την αντίθεσιν μεταξύ της παλαιάς και της σημερινής τους κατάστασης”.

Θούριος

Ο Θούριος γρήγορα διαδόθηκε προφορικά και γραπτα, εμψυχώνοντας τους σκλαβωμενους Έλληνες.

Το πόσο σημαντικό ήταν το έργο του Ρήγα για το επαναστατικό φρόνημα των Ελλήνων, μας το περιγράφει ο Γεώργιος Τερτσέτης στα «Προλεγόμενά» του στα απομνημονεύματα του Θ. Κολοκοτρώνη. «Ο Ρήγας Φεραίος – λέει ο Τερτσέτης – εστάθη ο μέγας ευεργέτης της φυλής μας, το μελάνι του θα είναι πολύτιμο ενώπιον Θεού, όσο το αίμα του άγιο, έγραψε τροπάρια άλλο σόι… εδημοσίευσε και γεωγραφία του τόπου μας και εβλέπαμε τα Ολύμπια, άλλα παιγνίδια ελληνικά εις το Ξαμίλι. Είχε η γεωγραφία του ζωγραφισμένα και τα πρόσωπα των παλαιών σοφών και ηρώων – “Ως πότε παλληκάρια να ζούμε στα στενά”, από τα πολεμικά του τραγούδια το τελειότερο, περιέχει μίαν επιθεώρησιν των δυνάμεων της πατρίδος, όλοι είναι παρόντες εις την επιθεώρησιν, κανένας απών, τα ξεφτέρια των Αγράφων, οι σταυραετοί του Ολύμπου, τα καπλάνια του Μαυροβουνιού, τα λεοντάρια του Σουλιού, Μάνης και Μακεδονίας και τα δελφίνια της θαλάσσης, οι Νησιώτες, και οι Χριστιανοί του Δουνάβεως και Σάβα ποταμού».

Το όραμα του Ρήγα ήταν συνδεδεμένο με την κοινωνική απελευθέρωση όλων των λαών που βρίσκονταν υπό το καθεστώς της οθωμανικής αυτοκρατορίας, όχι μόνο των υπόδουλων Ελλήνων αλλά όλων των σκλαβωμένων λαών έως και αυτών των ίδιων των Τούρκων. Στο Θούριο, για παράδειγμα, έγραφε: «Σ’ Ανατολή και Δύση και Νότον και Βοριά/ για την πατρίδα όλοι νάχωμεν μια καρδιά. Στην πίστη του ο καθ’ ένας, ελεύθερος να ζη,/ στη δόξα του πολέμου να τρέξωμεν μαζί. Βούλγαροι κι Αρβανίτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί,/ Αράπηδες και άσπροι, με μια κοινήν ορμή,/ Για την ελευθερίαν να ζώσωμεν σπαθί».

Έκανε χρήση του Όρκου, τακτική που ακολούθησαν στη συνέχεια με επιτυχία και οι “Φιλικοί”  κατά την οργάνωση της Επανάστασης του 1821.

Σηκώνονται οι Πατριώται ορθοί, και υψώνοντες τας χείρας προς τον ουρανόν, κάμνουν τον Όρκον:

“Ω, Βασιλεύ του Κόσμου,ορκίζομαι σε Σε,
στην γνώμην των Τυρράνων να μην ελθώ ποτέ!
Μήτε να τους δουλεύσω, μήτε να πλανηθώ
εις τα ταξίματά τους,για να παραδοθώ.
Εν όσω ζω στον κόσμον,ο μόνος μου σκοπός,
για να τους αφανίσω,θε ν΄άναι σταθερός.
Πιστός εις την Πατρίδα,συντρίβω τον ζυγόν,
αχώριστος για νά ‘μαι υπό τον στρατηγόν.
Κι αν παραβώ τον όρκον,ν’ αστράψ’ ο Ουρανός
και να με κατακάψει να γένω σαν καπνός!”

Θούριος στιχοι 30-40

Δεν έχανε το χρόνο του με μάταιες εκκλήσεις στις ξένες δυνάμεις, αλλά κάλεσε τούς σκλάβους λαούς των Βαλκανίων, τους σκλαβωμένους αδερφούς του με τον Θούριο αλλά και με τον Πατριωτικό του Ύμνο να στηριχτούν στις δικές τους δυνάμεις, τακτική κίνηση πρωτόγνωρη για τα επαναστατικά κινήματα της εποχής

Κατάφερε να εξασφαλίσει τη συμμετοχή και την οικονομική υποστήριξη του Ελληνικού στοιχείου της Βιέννης και με άκρα μυστικότητα, κάτω από τη μύτη της Αυστριακής αστυνομίας έβαλε σε κίνηση τα επαναστατικά του σχέδια. Περνώντας από τα λόγια στα έργα και από τη θεωρία στην πράξη σύστησε ο ίδιος μυστική επαναστατική εταιρεία, όπως μαρτυρούν ο Χρ. Περαιβός, αυτόπτης μάρτυρας και μέλος ο ίδιος αλλά και οι Αυστριακοί διώκτες τους.

Προετοίμασε συστηματικά και με πρόνοια την εξέγερση, διαφωτίζοντας εμψυχώνοντας και συντάσσοντας Επαναστατική Προκύρηξη η οποία διατύπωνε το σκεπτικό της ένοπλης εξέγερσης κατά της τυρρανικής εξουσίας του Σουλτάνου και μέσα στο σκότος και το έρεβος της πιο φρικτής σκλαβιάς σύνταξε έναν Καταστατικό Χάρτη με το όνομα Νέα Πολιτική Διοίκησις, που περιελάμβανε τα Δίκαια του Ανθρώπου και το Σύνταγμα. Σ’ αυτά διακήρυσσε την ισονομία των πολιτών, την ατομική και εθνική ελευθερία, το δικαίωμα έκφρασης, ιδιοκτησίας, την κατάργηση της δουλείας, το δικαίωμα αντίστασης στη βία και αδικία, την υποχρεωτική εκπαίδευση και για τα δύο φύλα και τη στρατιωτική άσκηση των γυναικών, την προστασία του πολίτη από τους τοκογλύφους, το διαχωρισμό των εξουσιών, την ανάγκη για έλεγχο και την προάσπιση του πολιτεύματος από εσωτερική υπονόμευση και επιβουλή, την υποχρέωση των πολιτών να συμμετέχουν στα κοινά και το καθήκον τους να υπερασπίζουν τους θεσμούς, με τη βία άν χρειαστεί:  “Όταν η Διοίκησις βιάζει, αθετεί,καταφρονεί τα δίκαια του λαού και δεν εισακούει τα παράπονά του το να κάνει τότε ο λαός ή κάθε μέρος του λαού επανάστασιν,να αρπάζει τα άρματα και να τιμωρήσει τους τυρράνους του,  είναι το πλέον ιερόν από όλα τα δικαια και το πιο απαραίτητον από όλα τα χρέη του” (Δίκαια του Ανθρώπου, Άρθρο 35)

Σταχυολογούμε από το Σύνταγμα του Ρήγα:

Αρθρον 5: Χάνει τα δίκαια του πολίτου εκείνος οπού έγινεν εντόπιος εις ξένον βασίλειον και δεν βοηθεί την Πατρίδα του και απ’ εκεί με όποιον τρόπον ημπορεί, αλλ’ αδιαφορεί εις τας προσταγάς της. Ομοίως και εκείνος οπού δέχεται οφφίκιον ή δούλευσιν ή χαρίσματα από χέρι τυράννου.Ο τοιούτος δε λέγεται πλέον πολίτης αλλά προδότης

Αρθρον 101: Κανένας πολίτης δεν εξαιρείται από την τιμίαν υποχρέωσίν του να συνεισφέρει κατά την δύναμιν και τα πλούτη του τα εις δημοσίας ανάγκας δοσίματα

Αρθρον 109: Όλοι οι Έλληνες είναι στρατιώται όλοι πρέπει να γυμνάζονται στα άρματα και να ρίχνουν εις το σημάδι

Άρθρον 118 Ο Ελληνικός Λαός είναι φίλος και φυσικός σύμμαχος με τα ελεύθερα έθνη

Άρθρον 121 (Οι Έλληνες) Δεν κάνουν ποτέ ειρήνην μ’ ένα εχθρόν όπου κατακρατεί τον ελληνικόν τόπον.

Το στρατιωτικό του σχέδιο ήταν επίσης αξιοσημείωτο και ρεαλιστικό. Στηριζόταν στην εξέγερση των πλέον ετοιμοπολέμων, Μανιατών αρχικά και Σουλιωτών,με τους οποίους θα συμπαρατάσσονταν τα άτακτα οπλισμένα τμήματα κλεπτών και αμαρτωλών και ο λοιπός πληθυσμός για τη στρατιωτική εκπαίδευση του οποίου μετέφρασε το Στρατιωτικό Εγκόλπιον.

Ο Ρήγας συνελήφθη μετά από προδοσία στην Τεργέστη στις 6/19 Δεκέμβρη του 1797. Σύμφωνα με τις ιστορικές πηγές είχε αποφασίσει να κατέβει στην Ελλάδα μέσω Τεργέστης αλλά θα περνούσε πρώτα από τη Βενετία. Ο Κορδάτος μας πληροφορεί ότι στη Βενετία υπήρχαν πολλοί μυημένοι στην επαναστατική εταιρία του Ρήγα και μέσω αυτών θα κανονιζόταν το ταξίδι στην Ελλάδα, «ανάλογα με τις πληροφορίες που είχαν συγκεντρωθεί από την Ηπειρο, τη Μάνη, τη Θεσσαλία, τη Ρούμελη και το Μοριά». Με τη διαπίστωση του Κορδάτου περί μυημένων ή εντέλει συμπαθούντων των επαναστατικών διεργασιών συνάδει και η μαρτυρία του Περραιβού που, όπως προαναφέραμε, μας πληροφορεί πως μετά τη σύλληψή τους στην Τεργέστη κατάφεραν και πέταξαν στη θάλασσα γράμματα με τις υπογραφές εμπόρων που στην κατάλληλη στιγμή θα ενίσχυαν τον αγώνα. Ο Περραιβός, προσθέτει ότι ο Ρήγας θα πήγαινε στη Βενετία «προς συνέντευξιν του Ναπολέοντος». Φαίνεται πως στόχος του Ρήγα ήταν να συνδέσει το επαναστατικό κίνημα στην Ελλάδα με τη Γαλλία, προσδοκώντας σε ηθική και υλική βοήθεια.
Εν πάσει περιπτώσει, πριν φύγει από τη Βιέννη ο Ρήγας, έστειλε στην Τεργέστη, στο φίλο και έμπιστο σύντροφό του Αντώνη Κορωνιό τρία κιβώτια με επαναστατικό υλικό. Επειδή όμως ο Κορωνιός έλειπε στη Δαλματία για εμπορικές δουλιές, τα κιβώτια παρέλαβε ο συνεταίρος του από την Κοζάνη Δημήτριος Οικονόμου, ο οποίος, αφού τα άνοιξε και είδε τι περιείχαν, κατέδωσε τους επαναστάτες στην αυστριακή αστυνομία. Ετσι, μόλις ο Ρήγας έφτασε στην Τεργέστη συνελήφθη αμέσως. Συλλήψεις επαναστατών ή υπόπτων για επαναστατική δράση έγιναν επίσης σε Βιέννη, Πέστη και στο Σεμλίνο. Συνελήφθησαν οι επτά που συνόδεψαν τον Ρήγα ως το θάνατο αλλά και οι Γεώργιος Πούλιος, Φιλ. Πέτροβιτς, Γ. Θεοχάρης, Κ. Τούλιος και Κ. Δουκάς. Ο Ρήγας και άλλοι  επτά Τούρκοι υπήκοοι παραδόθηκαν, τον Απρίλη του 1798, στις τουρκικές αρχές και οδηγήθηκαν στο Βελιγράδι με σίδερα στα πόδια και τα χέρια μετά από μαρτύρια 6 μηνών. Υστερα απ’ αυτό το γεγονός το τέλος τους ήταν κάτι περισσότερο από προδιαγραμμένο.

Στις 11/24 Ιούνη του 1798, αργά το βράδυ, οκτώ Ελληνες που κρατούνταν φυλακισμένοι στο κάστρο «Neboisa» του Βελιγραδίου βρήκαν μαρτυρικό θάνατο στα κελιά τους διά της μεθόδου του στραγγαλισμού. Ηταν ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος), ετών 40, ο Ευστράτιος Αργέντης, έμπορος από τη Χίο, ετών 31, ο Δημήτριος Νικολίδης, γιατρός από τα Ιωάννινα, ετών 32, ο Αντώνιος Κορωνιός έμπορος και λόγιος από τη Χίο, ετών 27, ο Ιωάννης Καρατζάς, λόγιος από τη Λευκωσία της Κύπρου, ετών 31, ο Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούτζιας, έμπορος από τη Σιάτιστα, ετών 22, ο Ιωάννης Εμμανουήλ, φοιτητής ιατρικής, από την Καστοριά, ετών 24 και ο αδελφός του Παναγιώτης Εμμανουήλ, υπάλληλος του Αργέντη, ετών 22. Τα πτώματα των νεκρών ρίχτηκαν στο Σάβα, παραπόταμο του Δούναβη, που τώρα χωρίζει το παλιό από το νέο Βελιγράδι.

Η παράδοση θέλει τα τελευταία του λόγια μπροστά στους δημίους του να είναι: «Έσπειρα σπόρο αρκετό. Το έθνος μου γλήγορα θα θερίσει το γλυκό καρπό»

“Μετά πολλούς αιώνες Ρήγας Βελεστινλής σπείρει τον σπόρον της ελευθερίας εις τους Έλληνας και τους ενθαρρύνει οδηγών αυτούς τον τρόπον της απελευθερώσεώς των. Οι Έλληνες ενθουσιασθέντες και ενθαρρυθέντες από τους λόγους του Ρήγα έλαβον τα όπλα υπέρ της ελευθερίας”.

Στρατηγός Μακρυγιάννης

Βιβλιογραφία: www.rhigassociety.gr karamber@otenet.gr

πηγη