Στημένη παρτίδα...

Του Δημήτρη Καζάκη
Οικονομολόγου - Αναλυτή
Κάποιοι έχουν ποντά­ρει πολλά στην ελ­ληνική χρεοκοπία» φέρεται να δήλωσε ο υπουργός Οικονομικών κ. Παπακωνσταντίνου στη γαλλική «Liberation» (2.5). Και λέει όντως αλήθεια. Όχι, δεν παλαβώσαμε, απλώς, χωρίς να το θέλει, ο κ. υπουργός ομολογεί μια αλήθεια. Πράγματι, ισχυρά τρα­πεζικά και επιχειρηματικά συμφέρο­ντα της ημεδαπής και της αλλοδαπής έχουν επενδύσει στην ελληνική χρεο­κοπία. Μόνο που έχουν επενδύσει όχι στο να δουν άμεσα μια αναδιάρθρω­ση του ελληνικού χρέους ούτε στο να γίνει επίσημη πτώχευση όσο το δυνα­τόν γρηγορότερα.
Αντίθετα, επιδιώκουν με κάθε μέσο και τρόπο τη μεγαλύτερη δυνατή επιμήκυνση της τωρινής κατάστασης. Τα κέρδη τους δεν προέρχονται από τη μια κι έξω πτώχευση της Ελλάδας, αλ­λά από τη συνέχιση της τωρινής πορεί­ας όσο το δυνατόν περισσότερο.
Ο λόγος είναι απλός....
Η ύφεση έχει περιορίσει δραστικά τις δυνατότη­τες κέρδους στις χρηματαγορές, που αποτελούν εδώ και χρόνια τη λοκομοτίβα της παγκόσμιας οικονομίας. Εί­ναι χαρακτηριστικό ότι τον περασμέ­νο Μάρτιο, ενώ η κεφαλαιοποίηση στα χρηματιστήρια αυξήθηκε σε ετή­σια βάση κατά 17,8% σε παγκόσμιο επίπεδο, ο αριθμός των μετοχών που μπήκαν σε διαπραγμάτευση αυξήθη­κε μόλις κατά 2,6% και ο συνολικός αριθμός των καταχωρισμένων επιχει­ρήσεων αυξήθηκε ακόμη λιγότερο, δηλαδή κατά 1,4%.
Έτσι έχουμε μια οικονομία που προ­σπαθεί να κινηθεί με συγκεντρωμένα κεφάλαια σε αναλογικά πολύ λιγότε­ρες εταιρείες και μετοχές σε μια πα­γκόσμια οικονομία όπου τα μερίδια αγορών συνεχίζουν να συστέλλονται. Έτσι προέκυψε αυτή η δυσανάλογη εκτίναξη της κεφαλαιοποίησης.
Οι χρηματαγορές αδυνατούν να επεκταθούν μέσα από νέες εταιρεί­ες, νέες μετοχές, νέα προϊόντα, νέα ραγδαία πιστωτική επέκταση. Σε συν­θήκες λοιπόν όπου οι χρηματαγορές αυτές δεν προσφέρουν νέες ευκαιρί­ες μέσα από μια πραγματική επέκτα­ση της βάσης αναφοράς τους, τότε τι απομένει για τις τράπεζες και τους επενδυτές που έχουν συγκεντρωμένα στα χέρια τους τον κύριο όγκο των κε­φαλαίων διεθνώς; Η ένταση της κερ­δοσκοπίας με τις διαδικασίες χρεοκο­πίας, καταστροφής και απαξίωσης των οικονομιών.
Αυτή είναι η στρατηγική που έχει επιλέξει το διεθνές χρηματιστικό κε­φάλαιο για την άνοδο της κερδοφο­ρίας του στις συνθήκες της παρατε­ταμένης ύφεσης που αντιμετωπίζει η παγκόσμια οικονομία. Φυσικά με την αμέριστη συμπαράσταση των κυβερ­νήσεων και των οργανισμών της «πα­γκόσμιας διακυβέρνησης», όπως είναι το ΔΝΤ και η Ε.Ε.
Όχι, δεν θέλουν την άμεση χρεοκο­πία των προβληματικών οικονομιών. Κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι ποντάρουν όλα τους τα λεφτά σε μία μόνο κίνηση, ότι πολύ απλά ζητούν τα ρέστα τους, για να χρησιμοποιήσουμε έναν όρο του τζόγου.
Υπέρ κερδοσκόπων
Όμως η παρτίδα είναι ακόμη στη μέ­ση της. Μας το διαβεβαιώνει ο ίδιος ο κ. Παπακωνσταντίνου στη συνέντευξή του στη «Liberation». «Βρισκόμαστε στη μέση του τούνελ - πολύ μακριά για να δούμε από πού ξεκινήσαμε, πράγμα που σημαίνει ότι πολλές φο­ρές ξεχνάμε ότι γλιτώσαμε παρά λίγο τη χρεοκοπία - και πολύ μακριά από την έξοδο για να μπορούμε να δούμε φως» είπε χαρακτηριστικά. Με άλλα λόγια, η παρτίδα του τζόγου με τη χρε­οκοπία της Ελλάδας έχει ακόμη αρκε­τές μοιρασιές έως το τέλος.
Ο έξυπνος επενδυτής κεφαλαίου, ιδίως εκείνος με τις κατάλληλες πο­λιτικές διασυνδέσεις, δεν ποντάρει ποτέ σε μια κίνηση. Εκτός αν δεν έχει άλλη επιλογή. Αυτό που τον ενδιαφέ­ρει είναι να υπάρχουν οικονομίες σε κατάσταση χρεοκοπίας επ' αόριστον. Όσο οι οικονομίες αυτές συντηρούνται στον αφρό από μηχανισμούς χρηματο­δοτικής στήριξης, τόσο μεγαλύτερες ευκαιρίες διαθέτει για κερδοσκοπία με την κατάστασή τους.
Η διαχείριση του χρέους είναι πολύ πιο προσοδοφόρα από την εξόφλη­ση του χρέους. Φανταστείτε για λίγο ότι ήσασταν ένας από τους βασικούς κατόχους των ελληνικών κρατικών ομολόγων. Τι θα σας συνέφερε καλύ­τερα; Να περιμένετε να εξοφλήσετε τους τίτλους που κατέχετε στην ημε­ρομηνία λήξης τους, προσδοκώντας μόνο το επιτοκιακό κέρδος τους, ή να παίξετε τους τίτλους σας σε διάφορα παιχνίδια κερδοσκοπίας στη δευτε­ρογενή αγορά και, αφού σας αποφέ­ρουν τα διπλά και τρίδιπλα, τότε να τα καταθέσετε για εξόφληση; Φαντάζο­μαι ότι πολύ λίγοι θα επέλεγαν την πρώτη λύση.
Έτσι συμβαίνει και με τη χρεοκοπία της Ελλάδας. Οι τράπεζες και οι επενδυτές που κατέχουν τον κύριο όγκο των κρατικών τίτλων χρέους, γνωρίζουν πολύ καλά ότι, αν η χώρα οδη­γηθεί μεμιάς σε επίσημη πτώχευση, τα κέρδη τους θα είναι περιορισμένα και αμφίβολα.
Επομένως αυτό που τους συμφέρει είναι να κρατήσουν τη χώρα στον αφρό για όσο μπορούν και τους επιτρέπει η γενικότερη κατάσταση της ευρωζώνης, ώστε να κερδοσκοπήσουν με κά­θε διαθέσιμο τρόπο. Κι όταν εξαντλή­σουν κάθε περιθώριο κερδοσκοπίας, τότε μόνο θα επιτρέψουν στη χώρα να βουλιάξει στην άβυσσο της επίσημης πτώχευσης. Αφού, όμως, πρώτα έχουν εξασφαλίσει την εκποίησή της και την προστασία των ομολόγων τους από αυθαίρετες περικοπές (κουρέματα) και αναδιαρθρώσεις.
Αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που ο κ. Παπακωνσταντίνου επιμένει για μια ακόμη φορά στη «Liberation» ότι «δεν πρέπει να υπάρξει κούρεμα, δεν πρέπει να υπάρξει αναδιάρθρωση». Με τις δηλώσεις του, ο υπουργός επιδιώκει να διαβεβαιώσει όλους αυτούς που κερδοσκοπούν ασύστολα με τη συ­νεχιζόμενη χρεοκοπία της χώρας ότι στο τέλος της ημέρας δεν πρόκειται να υπάρξει αναδιάρθρωση του χρέους που θα πλήξει τα συμφέροντά τους.
Γι' αυτό και ζητά, για μια ακόμη φο­ρά, αυτό που επιθυμούν διακαώς οι ίδιοι οι κερδοσκόποι, την επιμήκυνση του χρέους με αρχή τα 110 δισ. ευρώ της Σύμβασης Δανειακής Διευκόλυν­σης του μηχανισμού της τρόικας. Και βλέπουμε. Όσο επιμηκύνεται η κα­τάσταση χρεοκοπίας της χώρας τόσο μεγαλύτερα κέρδη προσδοκούν από τα παιχνίδια στις αγορές ομολόγων και από την εκποίηση της χώρας.
Η χαρά του «σορτάκια»
Μια από τις διαδεδομένες πρακτι­κές κερδοσκοπίας με ελληνικά ομό­λογα τους τελευταίους μήνες είναι η «ανοιχτή πώληση». Η «ανοιχτή πώληση» (short selling) είναι μια τακτική πολύ γνωστή σε όσους ξέρουν τη χρη­ματαγορά. Σημαίνει να στοιχηματίζεις ενάντια σε ένα περιουσιακό στοιχείο με δανεικά χρήματα, με την προσδο­κία να κερδίσεις όταν η αξία του πά­ρει την κάτω βόλτα. Ένας κερδοσκό­πος μπορεί να «πουλήσει ανοιχτά» με το να δανειστεί το χρέος ενός κράτους σαν της Ελλάδας στην τρέχουσα τιμή του, με την ελπίδα να το πουλήσει αρ­γότερα σε χαμηλότερη τιμή και να τσε­πώσει τη διαφορά. Για παράδειγμα: Την 1η Ιανουαρί­ου 2010 εκτιμώ ότι τα ελληνι­κά διετή ομόλογα θα πάρουν την κάτω βόλτα τους αμέσως επόμενους μήνες. Πάω σε μια τράπεζα όπως η Goldman Sachs ή η Deutsche Βank και  δανείζομαι για έξι μήνες, στην ονομαστική τους αξία, 10 εκατ. ευρώ από το διετές ομόλογο του 2013 της ελληνικής κυβέρνη­σης, το οποίο εκείνη τη στιγμή πωλεί­ται στη δευτερογενή αγορά στα 0,91 ευρώ. Για το δάνειο αυτό θα πρέπει να πληρώσω στην τράπεζα το επιτό­κιο που προσδοκά να εισπράξει από το ομόλογο - αν το επιτόκιο είναι γύ­ρω στα 5% ετησίως, τότε για την περί­οδο του δανείου αντιστοιχεί περίπου στο 2,5% ή 250.000 ευρώ.
Αμέσως πηγαίνω και πουλάω το ομόλογο στην αγορά για 0,91 ευρώ και έτσι παίρνω 9,1 εκατ. ευρώ (0,91 ευρώ x 10 εκατ. ευρώ σε ονομαστική τιμή). Η πρόβλεψή μου επαληθεύε­ται τον Μάιο, με την ονομαστική τιμή του διετούς ομολόγου να χάνει γύρω στο 26% της ονομαστικής αξίας του. Τότε αγοράζω ξανά το ομόλογο σε τι­μή 0,67 ευρώ και πληρώνω 6,7 εκατ. ευρώ. Επιστρέφω το ομόλογο που έχω δανειστεί από την τράπεζα και της καταβάλλω επιπλέον τον τόκο των 250.000 ευρώ.
Το κέρδος μου επειδή εκτίμησα σω­στά την κατάσταση ήταν επομένως 2,15 εκατ. ευρώ - τα 9,1 εκατ. ευ­ρώ που πήρα πουλώντας τα ομόλογα όταν τα δανείστηκα την 1η Ιανουαρί­ου, μείον τα 6,7 εκατ. ευρώ που έπρε­πε να πληρώσω για την επαναγορά τους, μείον τις 250.000 ευρώ τόκο που έπρεπε να πληρώσω στην τράπε­ζα για το εξάμηνο δάνειο.
Κέρδος από το μηδέν
Να ένας τρόπος να κερδίζει κανείς από το μηδέν, χωρίς να έχει στην κα­τοχή του ούτε καν τα ομόλογα με τα οποία κερδοσκοπεί. Φυσικά το να πεί­σει κάποιος την τράπεζα να του δανεί­σει ομόλογα μιας κάποιας αξίας για να τα «σορτάρει» στη δευτερογενή αγο­ρά, δεν είναι ένα απλό ζήτημα. Ούτε μπορεί να το κάνει ο οποιοσδήποτε. Θα πρέπει να έχει την απαραίτητη επιφάνεια και τις ευκόλως εννοούμε­νες διασυνδέσεις.
Όπως μπορεί καταλάβει ο καθένας, η τράπεζα, δηλαδή αυτός που δανείζει, είναι ο μόνος που σίγουρα δεν χάνει. Αντίθετα, κερδίζει επιπλέ­ον τόκους από αυτή τη διαχείριση των ομολόγων της. Γι' αυτό οι μεγάλες τρά­πεζες, που κατέχουν τον κύριο όγκο των ελληνικών ομολόγων, ενισχύουν με κάθε τρόπο αυτού του τύπου την κερδοσκοπία. Έτσι κατορθώνουν να κερδίζουν χωρίς να είναι αναγκασμέ­νες να ξεφορτωθούν τα ομόλογα που διαθέτουν κοψοχρονιά. Κι επιπλέον προσδοκούν ότι σε μια τελική ανα­διάρθρωση χρέους, όταν κριθεί ανα­γκαίο και αναπόφευκτο, θα έχουν δι­ασφαλίσει μεγάλες ανταποδόσεις από την εκποίηση της χώρας, ακόμη κι αν υποστούν σημαντικό «κούρεμα».
Φανταστείτε, όμως, ότι στην προ­σπάθεια να «σορτάρει» κάποιος τα ομόλογα έχει τις απαραίτητες πολι­τικές διασυνδέσεις ώστε να εξασφα­λίσει δηλώσεις και κινήσεις που θα πυροδοτήσουν ένα σπιράλ καθόδου των τιμών για τους συγκεκριμένους τίτλους.
♦ Είναι τυχαίο το γεγονός ότι ο ίδιος ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Σόιμπλε πυροδότησε τον θόρυβο για την επικείμενη αναδιάρ­θρωση του ελληνικού χρέους με δη­λώσεις του στις 14.4;
♦ Είναι τυχαίο ότι συντηρήθηκε αυ­τός ο θόρυβος από οικονομικούς συμβούλους και στελέχη της γερμανικής κυβέρνησης;
♦ Είναι τυχαίο  που   ακολούθησε ένας ολόκληρος βομβαρδισμός δηλώ­σεων, αναλύσεων, σχολίων, σεναρίων και αντιδηλώσεων σχετικά με την επι­κείμενη αναδιάρθρωση του ελληνικού δημόσιου χρέους;
♦ Και είναι να απορεί κανείς: Γιατί το διετές ομόλογο έφτασε μέσα σε λι­γότερο από έναν μήνα σε απόδοση της τάξης του 26%;
Όχι βέβαια. Τίποτε από όλα αυτά δεν ήταν τυχαία. Τραπεζίτες, επιχειρη­ματίες, επενδυτές και πολιτικοί έπαι­ξαν και κέρδισαν εκατομμύρια με το «σορτάρισμα» ελληνικών ομολόγων όλο αυτό το διάστημα. Επίκεντρο αυ­τής της κερδοσκοπίας ήταν πρωτίστως το διετές ελληνικό ομόλογο και δευτερευόντως το πενταετές.
Κυβέρνηση - μεσάζοντας των τοκογλύφων
Όμως οι επιθέσεις αυτές της κερδοσκοπίας δεν βρίσκονται σε διαρκή κλιμάκωση. Αν η επίθεση επιμείνει, οι κερδοσκόποι μπορούν να εξαναγκάσουν μια κυβέρνηση να χρεοκοπήσει. Όμως κάτι τέτοιο θα τους στερήσει τη δυνατότητα να επαναλάβουν την επιδρομή. Ο μόνος τρόπος για να έχουν οι κερδοσκόποι τη δυνατότητα να επι­τίθενται ξανά και ξανά, χωρίς τον άμεσο κίνδυ­νο της επίσημης πτώχευσης του θύματός τους, είναι ένας: Η χώρα υπό χρεοκοπία να βρει τρό­πο να χρηματοδοτήσει τις δανειακές της ανά­γκες και να συνεχίσει στον ίδιο δρόμο.
Μηχανισμός και «μηχανή»
Το ταμείο διάσωσης που δημιουργήθηκε πέ­ρυσι από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα για να «διευκολύνει» χρηματοδοτικά την Ελλάδα και τα άλλα προβληματικά κράτη, όπως την Ιρλανδία και τώρα την Πορτογαλία, κά­νει ακριβώς αυτό. Με την προϋπόθεση ότι οι χώ­ρες αυτές εφαρμόζουν δραστικά προγράμματα λιτότητας, ώστε στην προσπάθειά τους να μειώ­σουν τα ελλείμματά τους σε σύντομο χρονικό δι­άστημα να εξοικονομήσουν περισσότερο χρήμα για τους τοκογλύφους και τους κερδοσκόπους. Κι έτσι ο μηχανισμός στήριξης για την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία δημιούργη­σε το ιδανικό περιβάλλον για απανωτές κερδο­σκοπικές επιδρομές στα ομόλογα των υπό χρε­οκοπία χωρών. Εκ του ασφαλούς. Εξασφαλίζο­ντας ταυτόχρονα ότι οι χώρες αυτές έχουν μπει υπό εκκαθάριση και βρίσκονται στο έλεος των δανειστών τους, ώστε, όταν έρθει η στιγμή να εξαργυρωθούν τα ομόλογα, να μην επωμιστούν σημαντικές ζημιές.
Φανταστείτε ακόμη ότι, στην προσπάθειά σας να «σορτάρετε» ελληνικά ομόλογα, έχετε αρω­γό την ελληνική κυβέρνηση. Κι εκεί που εξαρτάστε από την κατάσταση της δευτερογενούς αγοράς, που ποτέ δεν είναι σίγουρη, έρχεται η κυβέρνηση μέσω του ΟΔΔΗΧ και σας αγοράζει το ομόλογο ή το έντοκο γραμμάτιο που θέλετε να «σορτάρετε» σε τιμή αρκετά υψηλότερη από την τιμή που βρίσκεται στην αγορά. Φαντασίες;
Ίσως. Δείτε όμως τι ομολόγησε ότι έκανε η κυ­βέρνηση μέσω του ΟΔΔΗΧ.
Τι τρέχει με τον ΟΔΔΗΧ;
Με αποφάσεις του υφυπουργού Οικονομικών Σαχινίδη, μέσα στον Φεβρουάριο έγιναν από τον ΟΔΔΗΧ επιλεκτικές επαναγορές κρατικών τίτλων χρέους συνολικής αξίας 2,3 δισ. ευρώ. Σύμφωνα με τη «Ναυτεμπορική» (2.5), «ελάχιστα έως ανύπαρκτα είναι τα οφέλη του Ελληνικού Δημοσίου από τις επαναγορές ομολόγων και εντόκων γραμ­ματίων, που πραγματοποίησε ο ΟΔΔΗΧ από τα μέσα του περασμένου Δεκεμβρίου, δεδομένου ότι οι τιμές στις οποίες επαναγοράστηκαν κρατι­κοί τίτλοι είναι πάνω από το 97, όταν οι τιμές τους στη δευτερογενή αγορά κυμαίνονται στην ίδια περίοδο από το 50 έως το 75». Με άλλα λόγια, κάποιοι στην κυβέρνηση αποφάσισαν ότι έπρεπε να επαναγοράσουν τίτλους και μάλιστα όχι ανοιχτά με δημοπρασία, αλλά κρυφά και επιλεκτικά, σε τιμές πολύ υψηλότε­ρες από ό,τι είχαν εκείνη τη στιγμή στη δευτε­ρογενή αγορά. Αυτό φυσικά δεν απέφερε κανέ­να ουσιαστικό όφελος στο κράτος. Όμως έδωσε μια τεράστια πρόσθετη δυνατότητα κερδοσκο­πίας σε ορισμένους εκλεκτούς με τις κατάλλη­λες διασυνδέσεις...
Στην υγειά σας, κορόιδα Έλληνες…
Φανταστείτε τώρα ότι είστε ένας επενδυτής, στενός φίλος της ηγεσίας του κυβερνώντος κόμματος ή, ακόμη καλύτερα, ένας από τους διαχειριστές αξιών του κυβερνώντος κόμματος ή, τέλος πάντων, κάποιος με χοντρές διασυνδέσεις και θέλετε να κερδίσετε «σορτάροντας» το τρίμηνο έντοκο γραμμάτιο του Δημοσίου που βρίσκεται στην κατοχή σας και λήγει στις 20.3.11 με ονομαστική αξία 1.000.000 ευρώ. Η τιμή του στη δευτερογενή είναι ήδη πολύ χα­μηλή και είναι μάλλον δύσκολο να πέσει ακόμη χαμηλότερα σύντομα. Όμως μη φοβάστε. Έρχεται ο ΟΔΔΗΧ και σας αγοράζει στις 8.2.11 τον τίτλο σε τιμή 0,99 ευρώ, δηλαδή για 990.000 ευρώ. Τότε εσείς τρέχετε στη δευτερογενή αγορά και επαναγοράζετε τον συγκεκριμένο τίτλο για 750.000 ευρώ και τσεπώνετε την διαφορά των 240.000 ευρώ. Ταυτόχρονα κρατάτε και τον τίτλο, ο οποίος λήγει τον Μάρτιο, οπότε πάτε σαν κύρι­ος και εισπράττετε επίσης το 1.000.000 ευρώ, που είναι η ονομαστική τιμή του τίτλου σας. Έτσι εκεί που ο κάτοχος αυτού του τίτλου θα περίμενε μια φυσιολογική απόδοση της τάξης των 45.000 ευρώ από το επιτόκιο, βρέθηκε τε­λικά να κάνει μια μπάζα της τάξης των 285.000 ευρώ. Φυσικά όλα αυτά μπορεί να είναι απλώς ένα σενάριο φαντασίας. Και να ισχύει αυτό που δήλωσε ο κ. Χριστοδούλου, διευθυντής του ΟΔΔΗΧ, ότι επρόκειτο για μια απλή «άσκηση ταμειακής διαχείρισης». Ποιος ξέρει; Σίγουρα όχι όλοι αυτοί που καλούνται να πληρώσουν τον λογαριασμό. Εις υγείαν λοιπόν των κορόιδων, των γνωστών υποζυγίων, που θα κληθούν να καταθέσουν τον ιδρώτα τους, το εισόδημα και τη σύνταξή τους στο ταμείο των κερδοσκόπων και των το­κογλύφων, τους οποίους τόσο πολύ μάχονται η κυβέρνηση και η τρόικα.