Λάκης : Ο γητευτής των οργισμένων

Ο πολιτικός λόγος του Λάκη Λαζόπουλου έχει δύο διαχρονικά και αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά: εφάπτεται με χαρακτηριστική ευκολία στις μύχιες αγωνίες, στις αδυναμίες, στους φόβους, στα άγχη και τις ανασφάλειες ενός ευρύτατου λαϊκού κοινού και ταυτόχρονα τα τρέφει. Συμβάλλει στη δημιουργία ενός πολιτικού ακροατηρίου που είναι μονίμως οργισμένο, αλλά ποτέ δεν εξεγείρεται. Ό,τι ακριβώς χρειάζονται, δηλαδή, κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ.

H ζωή και το επίπεδο διαβίωσης του Λάκη Λαζόπουλου, του σατιρικού καλλιτέχνη, όπως επιλέγει να αποκαλεί τον εαυτό του, προφανώς δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτήν του λεγόμενου «μέσου Έλληνα». 

Ο τελευταίος δεν διαθέτει τα εισοδήματα που ο Λαζόπουλος απέκτησε μεσουρανώντας στα θεατρικά αλλά κυρίως στα τηλεοπτικά δρώμενα των τελευταίων δεκαετιών, δεν έχει υπάρξει μέλος διοικητικού συμβουλίου τηλεοπτικού καναλιού, δεν έχει παίξει σε διεθνείς κινηματογραφικές παραγωγές, δεν ήταν προσωπικός φίλος πρωθυπουργών, δεν του έχει ζητηθεί να γίνει υπουργός ή ευρωβουλευτής, δεν διαθέτει στους κύκλους του εγχώριους μεγιστάνες.

Όμως,

αυτά τα δύο μέρη κάτι τα συνδέει. Αυτό τουλάχιστον καταδεικνύουν οι 2.447.000 άνθρωποι που στις 10 Φεβρουαρίου του 2015 στήθηκαν μπροστά στις τηλεοράσεις τους για να παρακολουθήσουν το περίφημο σόου του Λάκη, το «Αλ-Τσαντίρι Νιουζ», όπως και οι 1.973.000 που έκαναν το ίδιο πριν μόλις μερικές εβδομάδες, στις 15 Δεκεμβρίου 2015.

Όσο κι αν κανείς αμφισβητεί τους όρους μέτρησης της τηλεθέασης και τις εταιρείες του χώρου –κάτι που έχει κάνει στο παρελθόν και ο ίδιος ο Λαζόπουλος–, δεν μπορεί να μη δεχτεί ότι πρόκειται για ένα πρόσωπο που διαθέτει σταθερούς διαύλους επικοινωνίας με ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας και ότι ταυτοχρόνως διαθέτει πολιτικό λόγο. Δηλαδή πολιτική θέση και άποψη προσαρμοσμένη μάλιστα στην εκάστοτε συγκυρία. 

Είναι κάτι που εύκολα διαπιστώνει κανείς ακούγοντας τους χαρακτηριστικούς τηλεοπτικούς μονολόγους του, όμοιους στη δομή με εκείνους που τον έκαναν διάσημο όταν πρωτοεμφανίστηκε στις θεατρικές αίθουσες της Αθήνας, στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν από το Θεσσαλικό Θέατρο ήρθε στην Ελεύθερη Σκηνή και λίγο αργότερα έκανε τις δικές του επιθεωρήσεις προτού στραφεί και στην τηλεόραση. Με λίγα λόγια, ο Λάκης Λαζόπουλος, μεταξύ άλλων, κάνει πολιτική και αυτό είναι πιθανότατα μία από τις αιτίες της απήχησής του.

Στο παρόν σημείωμα δεν θα ασχοληθούμε με την καλλιτεχνική πλευρά του (ως προς αυτό δηλώνουμε αναρμόδιοι), αλλά με τον πολιτικό λόγο και ρόλο της συγκεκριμένης μιντιακής προσωπικότητας, τα χαρακτηριστικά του και την κοινωνική του λειτουργία.

Άλλωστε, προφανώς και έχει πολιτικό ρόλο ένα πρόσωπο που την τελευταία διετία ενεπλάκη σε σενάρια που τον ήθελαν υποψήφιο στις τρεις τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις (ιδίως στις ευρωεκλογές του 2014 όπου αρνήθηκε με επιστολή του πρόταση του Αλέξη Τσίπρα), καθώς και στην υπόθεση της δωροδοκίας του βουλευτή των ΑΝΕΛ, Παύλου Χαϊκάλη.

Φυσικά η σχέση του Λάκη με τη πολιτική είναι πολύ παλιότερη. Ήταν εμφανής στον τρόπο που ενσωμάτωνε πλευρές των αριστερών «κοινών τόπων» στις επιθεωρήσεις του, τη δεκαετία του 1980 (όταν βρέθηκε στο στόχαστρο χυδαίων επιθέσεων από την Αυριανή), στον τρόπο που οι «Δέκα Μικροί Μήτσοι» λειτούργησαν ως αντηχεία μιας ορισμένης λαϊκής απόρριψης της κυβέρνησης Μητσοτάκη αλλά και των κυβερνήσεων Σημίτη και προφανώς αργότερα στον διαρκή σχολιασμό της επικαιρότητας από το «Αλ τσαντίρι νιουζ», πάντα με ένα ένστικτο στο να αντιλαμβάνεται πλευρές της κοινωνικής αγανάκτησης (π.χ. το Δεκέμβρη του 2008).

Από την άλλη, πολιτική χροιά είχαν και οι επιλογές «παρεών» που έκανε, όπως π.χ. η αλήστου μνήμης «αυλή της Εκάλης» που είχε διαμορφώσει η Δήμητρα Λιάνη.

Ο πολιτικός λόγος του Λαζόπουλου

Ο πολιτικός λόγος του Λάκη Λαζόπουλου έχει δύο βασικά, διαχρονικά και αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά: το πρώτο είναι ότι εφάπτεται με χαρακτηριστική ευκολία στις μύχιες αγωνίες, στις αδυναμίες, στους φόβους, στα άγχη και τις ανασφάλειες ενός ευρύτατου και αμιγώς λαϊκού κοινού. Καθώς και στην οργή του. Είναι σαφές ότι τη στιγμή που θα το θελήσει αντιλαμβάνεται και εκφράζει όλα αυτά τα στοιχεία σχεδόν ενστικτωδώς. Με μία άκρως καθημερινή γλώσσα και προβάλλοντας στερεοτυπικούς χαρακτήρες που βρίσκει κανείς σε κάθε ελληνικό οικογενειακό σχήμα. Δείχνει να διαθέτει ως φυσικό ταλέντο, κάτι για το οποίο τα μεγάλα πολιτικά κόμματα πληρώνουν αδρά εταιρείες μέτρησης της κοινής γνώμης να κάνουν – και μάλιστα χωρίς να έχουν πάντα μεγάλη επιτυχία.

Το δεύτερο είναι ότι αυτά τα χαρακτηριστικά τα τρέφει. Με τον πολιτικό του λόγο νομιμοποιεί τα παραπάνω στη λογική των χαρακτηριστικών «του Έλληνα» και κατ’ επέκταση τις εκάστοτε πολιτικές επιλογές που μπορούν να στηριχθούν πάνω σε αυτά. Στην πραγματικότητα ο πολιτικός λόγος του Λάκη Λαζόπουλου έλκει το «ως εδώ» του κόσμου και την ίδια στιγμή το εκτονώνει κάθε φορά σε «ρεαλιστικές λύσεις». Αυτό ακριβώς αποτελεί προϋπόθεση για τη δημιουργία ενός πολιτικού ακροατηρίου που είναι μονίμως οργισμένο, αλλά ποτέ δεν εξεγείρεται.

Οι σχέσεις με τον ΣΥΡΙΖΑ…

Οι δρόμοι του ΣΥΡΙΖΑ και του Λαζόπουλου είναι γνωστό από την ειδησεογραφία ότι έχουν διασταυρωθεί πολλές φορές τα τελευταία χρόνια. Σήμερα ο ίδιος δηλώνει για την κυβέρνηση ότι «δίνω μια περίοδο χάριτος» (Εφημερίδα των Συντακτών 20/11/15). Έτσι οι σχετικοί δεσμοί θεωρούνται ιδιαίτερα ισχυροί, όπως –κατά πολλούς– πιστοποίησε η παρουσία του Αλέξη Τσίπρα και πολλών μελών του Υπουργικού Συμβουλίου στην πρεμιέρα της τελευταίας του παράστασης «Θεέ μου, τι σου κάναμε».

Καμία περίοδος δεν υπήρξε, όμως, καθώς φάνηκε, τόσο σημαντική για το κυβερνών κόμμα όσο αυτή που μεσολάβησε ανάμεσα στη συμφωνία της 12ης Ιουλίου και την εκλογική αναμέτρηση του Σεπτεμβρίου μετά την ψήφιση τριών απανωτών μνημονιακών συμφωνιών τον Αύγουστο, περίοδος κατά την οποία οι επιπτώσεις της διάσπασης του ΣΥΡΙΖΑ ήταν ακόμη άγνωστες. Σε ένα σοκαρισμένο από τις καταιγιστικές εξελίξεις και ανατροπές κοινό ψηφοφόρων ένα ήταν το ζητούμενο για την επικοινωνιακή τακτική του ΣΥΡΙΖΑ: εκλαΐκευση-αποδοχή. Ο Λάκης Λαζόπουλος κατάφερε, ίσως κι ενστικτωδώς, να ανταποκριθεί… Έτσι, λοιπόν, πέντε ημέρες πριν από τις εκλογές της 20ής Σεπτεμβρίου, πάνω από 2.000.000 τηλεθεατές πληροφορήθηκαν ότι το μνημόνιο είναι μονόδρομος και πως δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής, με τους πλέον κυνικούς και –για κάποιους– ευρηματικούς τρόπους:

«Τι με σηκώνεις κύριε;» αναφώνησε ο Λάκης Λαζόπουλος στη μέση της σκηνής, «να διαλέξω ποιος θα μου εφαρμόσει το μνημόνιο; Βέβαια, και ένεση αν είναι να σου κάνουνε, τη διαλέγεις τη νοσοκόμα. Λες: “Αυτή τη χοντρή εκεί δεν τη θέλω με τίποτε”. Δηλαδή η ένεση είναι δεδομένη. Θα πάμε να διαλέξουμε στις 20 Σεπτεμβρίου τη νοσοκόμα». Αν αναρωτιέστε γιατί, ο σατιρικός καλλιτέχνης είχε έτοιμη την απάντηση: «Μετά το δημοψήφισμα, σαν φάγαμε το τρίτο το μακρύτερο –πόνεσεεεεε– καταλάβαμε ότι η φωνή μας δεν παίζει κανέναν απολύτως ρόλο για τους Ευρωπαίους. Μας αχρήστευσαν τη φωνή, μας αχρήστευσαν το αίσθημα, μας αχρήστευσαν το πάθος, την οργή».

Για όσους η δόση απελπισίας δεν ήταν αρκετή, είχε και δεύτερο γύρο: «Η χώρα, κυρία μου, εδώ και χρόνια δεν έχει plan b, γιατί το plan b είναι το σχέδιο ανασυγκρότησης της χώρας. Δεν έχουμε χώρα. Δεν έχουμε δομές. Είμαστε διαλυμένοι. Και το ερώτημα είναι αυτό το μνημόνιο, αυτή η καλύτερη συμφωνία, που λέει ο Τσίπρας ότι θα έρθει, θα δημιουργήσει την ανασυγκρότηση της χώρας; Απαντώ: Όχι, σε καμία περίπτωση. Ο Τσίπρας πρέπει να πει όλη την αλήθεια. Η Γερμανία δεν αστειεύεται. Ο Σόιμπλε είναι αδίστακτος. Κυβέρνηση θα ορίζουν στη χώρα αυτοί. Είμαστε οι πρώτοι σκλάβοι στην Ευρώπη. Τελεία και παύλα. Πάρ’ το, κατάπιε το. Αυτό είναι!»

Επειδή, όμως, κάποιοι μπορεί ακόμη να μην είχαν εμπεδώσει την κατά Αλ Τσαντίρι πραγματικότητα, ήρθε κι ένα σεξιστικού τύπου ανέκδοτο. Με μία νεαρή που συζητούσε με τη μητέρα της περί ποιου είδους εσώρουχο να φορέσει και την άκρως πολιτική κατάληξη: «Όποιο κιλοτάκι κι αν βάλεις, τον πούτσο θα τον φας». Μαζί με τον αστεϊσμό και η εκτίμηση των διαπραγματεύσεων κυβέρνησης-δανειστών: «Ο Τσίπρας έχασε τη μάχη των Βρυξελλών; Βεβαίως την έχασε. Διότι το μήνυμα που στάλθηκε είναι, είτε είσαι αριστερός είτε δεξιός, όταν βρέχει η Γερμανία, θα βραχείς».

Βέβαια, υπήρχε και μια «λεπτομέρεια»: ότι ο ΣΥΡΙΖΑ εξασφάλισε αρχικά τη λαϊκή ψήφο και εν μέρει τον λαϊκό ενθουσιασμό ακριβώς εξαιτίας της αντιμνημονιακής ρητορικής του. Όμως, στη λαζοπούλεια ανάγνωση της πραγματικότητας όλα έχουν την απάντησή τους: «Είναι αλήθεια, στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ μνημόνιο δεν υπήρχε. Αλλά υπήρχε στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ και δραχμή; Γιατί ούτε αυτό το θυμάμαι. Αν είχε συμφωνηθεί αυτό με το λαό, θα ήταν εύκολο να χτυπήσει ο Τσίπρας το χέρι στο τραπέζι και να πει ότι πάμε στη δραχμή. Δεν θα χρειαζόμασταν τον Σόιμπλε να μας το προτείνει». Επίσης, «το δημοψήφισμα ήταν για να καταλάβουν οι Ευρωπαίοι και οι Γερμανοί, κυρίως, ότι δεν το θέλουμε το μνημόνιο. Κι αυτοί μας γράψαν στα παπάρια τους και μας είπαν ότι, είτε το θέλετε είτε δεν το θέλετε, αυτό θα έχετε». Σε τελική ανάλυση, ο Αλέξης Τσίπρας «δεν ήταν και ο Ιντιάνα Τζόουνς. Έφτασε η Ελλάδα στα πέναλτι και έχασε και το τελευταίο πέναλτι. Κλαις βέβαια στα αποδυτήρια, αλλά δεν σε πλακώνουν και οι συμπαίκτες σου στο ξύλο».

Πάντως, λίγο νωρίτερα ο Λαζόπουλος είχε αναγνωρίσει ότι «σε αυτές τις εκλογές, όποιος ψηφίζει, ψηφίζει με μισή καρδιά», αν και, όπως παρατήρησε σκωπτικά, «δεν μπορώ. Κάθε τρεις και λίγο εκλογές. Θέλει συνέχεια κι αυτός ο Τσίπρας να μας ρωτάει. Σάμπως ξέρουμε κι εμείς τι μας γίνεται; Τι ρωτάς; Αφού τον ξέρεις τον Έλληνα…»

Σε κάθε περίπτωση, πάντως, ο σατιρικός Λάκης Λαζόπουλος διένυσε κι αυτός παράλληλα με τον ΣΥΡΙΖΑ την «αντιμνημονιακή» του περίοδο. Τα χρόνια, δηλαδή, που ξεκίνησε και ολοκληρώθηκε η παρακμή των «γαλαζοπράσινων» διαχειριστών του μνημονίου, με την πλατεία Συντάγματος να ξεχειλίζει από αγανάκτηση, την κυβέρνηση Παπαδήμου να επιτίθεται βάναυσα στην κοινωνία, τη ΔΗΜΑΡ να εκτίθεται ως αριστερό συμπλήρωμα, το «μαύρο» να πέφτει στην ΕΡΤ και τόσα άλλα. Τα αιχμηρά πολιτικά του σχόλια όλα αυτά τα χρόνια τον έφεραν στο στόχαστρο των –επικοινωνιακών κυρίως– μηχανισμών της ΝΔ με τα δημοσιεύματα εναντίον του να πέφτουν βροχή.

…αλλά και το ΠΑΣΟΚ

Στη συλλογική μνήμη ο Λάκης έχει καταγραφεί ως ένας σατιρικός καλ-λιτέχνης που έχει βάλει στο στόχαστρο την καθεστωτική συμπεριφορά του ΠΑΣΟΚ, αλλά και προσωπικά τον Γιώργο Παπανδρέου παίρνοντας εργολαβία την αποδόμηση του προσωπικού του προφίλ. Από τη δική του εκπομπή, άλλωστε, ακούστηκαν αρκετά απαξιωτικά σχόλια για τον πρώην πρωθυπουργό, μέχρι και για τις φήμες περί ατυχήματος που είχε με το ποδήλατό του. Όπως, επίσης, η ίδια εκπομπή αποκάλυψε το ηχητικό ντοκουμέντο με τον πρώην επικεφαλής του ΔΝΤ Ντομινίκ Στρος-Καν που καταδείκνυε τον Γ. Παπανδρέου να έχει προσυνεννοηθεί για την προσφυγή στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.

Παρ’ όλα αυτά, αξίζει κανείς να θυμηθεί ότι στη σύντομη προεκλογική περίοδο που μεσολάβησε από το τηλεοπτικό διάγγελμα του τότε πρωθυπουργού, Κώστα Καραμανλή, στις 2 Σεπτεμβρίου 2009, έως τις 4 Οκτωβρίου 2009, οπότε έγιναν οι εκλογές που έφεραν το ΠΑΣΟΚ του Γ. Παπανδρέου στην εξουσία, είχε μια κάπως διαφορετική στάση.

Την Κυριακή εκείνων των εκλογών σε συνέντευξή του στην εφημερίδα Πρώτο Θέμα διακριτικά μεν αλλά με σαφήνεια… αβάνταρε το ΠΑΣΟΚ και τον Γιώργο Παπανδρέου. Άλλωστε, η εν λόγω εφημερίδα τη συγκεκριμένη μέρα είχε προσαρμόσει όλο το πρωτοσέλιδό της στη στήριξη του ΠΑΣΟΚ, κάτι που με σαφήνεια υποδήλωνε και το –επίσης πρωτοσέλιδο– κύριο άρθρο της. Ερωτώμενος για την επόμενη μέρα των εκλογών ο Λ. Λαζόπουλος είχε χαρακτηριστικά σχολιάσει: «Όποιος και να αναλάβει, θα είναι δύσκολο. Και βεβαίως, όποιος καταφέρει το ακατόρθωτο, δηλαδή να μπορέσει να βγάλει τη χώρα από το αδιέξοδο, νοµίζω ότι θα έχει διάρκεια. Αν το ΠΑΣΟΚ καταφέρει να δώσει στον κόσμο την αίσθηση ότι φεύγουμε από αυτό που ζούμε, θα πάει πολύ καλά. Γιατί δεν είναι µόνο η οικονομική κρίση. Είναι και µια κρίση ψυχολογική που περνά ο Έλληνας. Κανένας δεν είναι καλά ψυχολογικά, γιατί τίποτα δεν προχωράει και γιατί όλοι αισθανόμαστε ένα κενό». (Αν αυτή η απάντηση σας θυμίζει κάτι… από την επικοινωνιακή τακτική της σημερινής διακυβέρνησης, αυτό προφανώς δεν αποτελεί δική μας ευθύνη.)

Είχε αποδώσει τότε στον Γιώργο Παπανδρέου και εύσημα κάθαρσης του πολιτικού συστήματος σημειώνοντας: «Θα πρέπει να καθαριστεί το σύστημα της πολιτικής, μέσα και βαθιά. Το γεγονός ότι ο Παπανδρέου ξεκαθάρισε µε πολλούς το θεωρώ πολύ μεγάλο ατού». Μάλιστα, εκείνη την περίοδο είχε ασκηθεί κριτική από τον Τύπο στον Λάκη σχετικά με το ότι στην προεκλογική του εκπομπή είχε φερθεί με το γάντι στον τότε πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ. Κριτική την οποία ουσιαστικά δεν αρνήθηκε λέγοντας πως «αυτό το οποίο ίσως έκανα είναι ότι στη συγκεκριμένη στιγμή προσπάθησα να είµαι ακριβής προς αυτό που η σάτιρα σχολιάζει. Χωρίς να κάνεις λίγο παραπάνω γέλιο ή χωρίς να κάνεις λίγο παραπάνω πλάκα. Άλλωστε εάν έρθει στην εξουσία ο Γ. Παπανδρέου, θα έχω όλο τον καιρό μπροστά µου». Εξίσου… εντυπωσιακή –με βάση τα σημερινά δεδομένα– για την ασάφειά της είναι και η απάντηση που είχε δώσει στην ευθεία ερώτηση, εάν επρόκειτο να ψηφίσει τον Αλέξη Τσίπρα: «Δεν έχει καμία σημασία τι θα πω σε µια εκπομπή όπου θα βγάλω τις σκέψεις µου και θα μεταφέρω τη σκέψη όλου του κόσμου, γιατί είναι τελείως άλλο πράγμα το τι θα ψηφίσω. Είναι δύο διαφορετικά πράγματα. Μπορεί να σχολιάσω κάποιον πολύ θετικά ή αρνητικά και να πάω να τον ψηφίσω. Δεν έχει να κάνει. Η σάτιρα είναι για να μεταφέρει το αίσθημα του κόσμου, να το αναπλάθει αυτός που το δημιουργεί και να µη βάζει το προσωπικό του. Την προσωπική σου σφραγίδα τη βάζεις όταν είναι να πεις ένα αστείο και ταιριάζει µε αυτό που συμβαίνει. Δεν μπορείς να το βάλεις παντού. Όλοι έγραψαν ότι ο Τσίπρας ήταν καλός στο ντιµπέιτ. Δεν το είπα εγώ. Πολλοί άλλαξαν γνώµη για τον Τσίπρα όταν τον είδαν στο ντιµπέιτ (σ.σ.: την τηλεοπτική αναμέτρηση των πολιτικών αρχηγών που είχε προηγηθεί)».

Για το μέλλον… ίδωμεν

Σύμφωνα με τις δικές του δηλώσεις, ο Λάκης Λαζόπουλος θα συνεχίσει να παρεμβαίνει στα καλλιτεχνικά αλλά και στα πολιτικά πράγματα της χώρας, έστω και με σποραδικές τηλεοπτικές εμφανίσεις, όπως συνηθίζει τα τελευταία χρόνια. Άλλωστε το «Αλ Τσαντίρι Νιουζ» απέκτησε τον δικό του ιστότοπο, όπου τα εντιτόριαλ υπογράφει η γνωστή δημοσιογράφος Κατερίνα Ακριβοπούλου, ενώ η τηλεοπτική παραγωγή του κινείται σε ιδιαίτερα υψηλές επαγγελματικές προδιαγραφές με δεκάδες συνεργάτες και έμφαση στην ειδησεογραφία και την πολιτική επικαιρότητα. Μόνο για τη συλλογή των τηλεοπτικών βίντεο που χρησιμοποιεί εργάζονται τουλάχιστον 15 άνθρωποι τη φορά προκειμένου να επεξεργαστούν το τεράστιο οπτικοακουστικό υλικό. Οι φήμες για πιθανή μεταπήδησή του στην ενεργό πολιτική είναι συχνές στα έντυπα και ηλεκτρονικά μέσα ενημέρωσης. Όμως ο Λάκης Λαζόπουλος δείχνει αρκετά ευφυής για να κάνει ένα τέτοιο αβέβαιο βήμα σε ένα τόσο ρευστό –μεσο-μακροπρόθεσμα– πολιτικό σκηνικό. Για ποιο λόγο άλλωστε;

Πηγή: Γεράσιμος Λιβιτσάνος – Unfollow»