Τα γεγονότα του Τρωικού πολέμου στην Ιλιάδα

Η Τροία (ή Ίλιον), είναι η πόλη-θέατρο του Τρωικού πολέμου, μέρος του οποίου περιγράφεται στην Ομήρου Ιλιάδα. Ένα αρχαιοελληνικό έπος, του 9ου ή 8ου π.Χ. αιώνα. (Ιλιάς σημαίνει "έπος του Ιλίου").

Η απαρχή της ιστορίας των Τρώων μπλέκει με μύθους και θρύλους. Σύμφωνα με την Ελληνική μυθολογία, οι Τρώες ήταν αρχαίοι πολίτες της πόλεως της Τροίας στην περιοχή της Τρωάδος, στη χώρα της Φρυγίας, στη γη της Μικράς Ασίας. Η Τροία ήταν γνωστή για τα πλούτη της, που κέρδιζε από το λιμενικό εμπόριο με ανατολή και δύση, τα ωραία ρούχα, την παραγωγή σιδήρου, και τα τεράστια αμυντικά της τείχη. Η βασιλική οικογένεια της Τροίας ανάγεται στην Ηλέκτρα και τον Δία, τους γονείς του Δαρδάνου. Η Ηλέκτρα ανέθρεψε το Δάρδανο στο παλάτι της στη νήσο Σαμοθράκη. Ο βασιλεύς Τρως ονόμασε το λαό Τρώες και τη χώρα Τρωάδα, από το όνομά του. Ο Ίλος ίδρυσε την πόλη του Ιλίου δίδοντάς της το όνομά του. Ο Ζευς έδωσε στον Ίλο το Παλλάδιον. Ο Ποσειδών και ο Απόλλων έκτισαν τα τείχη και τις οχυρώσεις γύρω από την Τροία για το Λαομέδοντα, γιο του Ίλου του νεώτερου. Όταν ο Λαομέδων αρνήθηκε να πληρώσει, ο Ποσειδών πλημμύρισε τη χώρα και απαίτησε τη θυσία της Ησιόνης σε ένα θαλάσσιο τέρας. Ενέσκυψε πανώλη και το θαλάσσιο τέρας άρπαζε τους ανθρώπους της πεδιάδος.

Μία γενιά πριν τον Τρωϊκό Πόλεμο, ο Ηρακλής κατέλαβε την Τροία και σκότωσε το Λαομέδοντα και τους γιους του, εκτός από το νεαρό Πρίαμο. Ο Πρίαμος αργότερα έγινε βασιλιάς. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του, οι Μυκηναίοι Έλληνες εισέβαλαν και κατέλαβαν την Τροία στα χρόνια του Τρωϊκού Πολέμου. Τόσο ο Τρωϊκός όσο και ο Μυκηναϊκός πολιτισμός κατεστράφησαν. Οι Τρώες Αινείας, Βρούτος, και Έλυμος διέφυγαν της καταστροφής και έγιναν ιδρυτές της Άλβα Λόνγκα (γειτονική πόλη της Ρώμης), της Βρετανίας, και της Ελύμης, μιας χώρας της Σικελίας. Οι Μαξυανοί ήταν μια φυλή στη δυτική Λιβύη που ισχυρίζονταν ότι ήταν απόγονοι των Τρώων, σύμφωνα με τον Ηρόδοτο. Τα Τρωϊκά πλοία μεταφορφώθηκαν σε Ναϊάδες, που ευφραίνονταν να δουν το ναυάγιο του πλοίου του Οδυσσέως.

Η Ιλιάδα και ο τρωικός κύκλος

Η Ιλιάδα (Ιλιάς) είναι ένα από τα ομηρικά έπη και σώζεται ολόκληρη στις μέρες μας. Η σύνθεσή της, που κατά την παράδοση έγινε από τον Όμηρο, τοποθετείται στον 8ο αιώνα π.Χ. και βασίζεται στην παράδοση προφορικής σύνθεσης και απαγγελίας ηρωικών ποιημάτων που είχε αναπτυχθεί τους προηγούμενους αιώνες. Το ποίημα, που περιγράφει κάποια γεγονότα του δέκατου και τελευταίου χρόνου της πολιορκίας της Τροίας (Ιλίου) από τους Αχαιούς, είναι γραμμένο σε δακτυλικό εξάμετρο και έχει 15.692 στίχους. Αρκετό καιρό μετά την δημιουργία του, κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους, χωρίστηκε σε 24 ραψωδίες (κεφάλαια) και με μικρές αλλαγές έφτασε σε αυτή την μορφή στις μέρες μας. Καθεμία από τις ραψωδίες δηλώνεται με ένα κεφαλαίο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου, ενώ οι ραψωδίες της Οδύσσειας με ένα μικρό.
Τα ομηρικά έπη μαζί με τα ορφικά είναι τα παλαιότερα διασωθέντα κείμενα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας και στην αρχαία Ελλάδα θεωρούνταν τα σημαντικότερα έργα της, και χρησιμοποιούνταν στην εκπαίδευση. Ως κύριο θέμα των ραψωδών, η απαγγελία τους ήταν βασικό μέρος των Ελληνικών θρησκευτικών γιορτών.

Τα γεγονότα του τρωικού πολέμου που αφηγείται η Ιλιάδα διαδραματίζονται στον δέκατο χρόνο του πολέμου και εκτυλίσσονται σε περίπου 51 ημέρες. Αρχή του ποιήματος είναι η μῆνις, η οργή του Αχιλλέα, μετά από διαφωνία με τον Αγαμέμνονα για τη διανομή των λαφύρων από τις μάχες, που οδηγεί στην αποχώρηση του Αχιλλέα από τις πολεμικές επιχειρήσεις. Στην Ιλιάδα περιλαμβάνονται τα γεγονότα που ακολουθούν την αποχώρηση του Αχιλλέα και οι επιτυχίες των Τρώων, η είσοδος του Πάτροκλου στον πόλεμο με τον οπλισμό του Αχιλλέα, ο θάνατος του Πάτροκλου, η επιστροφή του Αχιλλέα στην μάχη για εκδίκηση, ο θάνατος του Έκτορα και η βεβήλωσή του από τον Αχιλλέα.Τέλος η παράδοση του νεκρού Έκτορα στους Τρώες για την ταφή του. Τα επεισόδια που έχουν προηγηθεί στα δέκα χρόνια του πολέμου, καθώς και η προϊστορία του πολέμου, περιλαμβάνονται στα Κύπρια έπη, ενώ τα γεγονότα μετά την ταφή του Έκτορα μέχρι και την άλωση της Τροίας περιέχονται στα επόμενα έργα του τρωικού κύκλου, Αιθιοπίς, Μικρά Ιλιάς, Ιλίου πέρσις.

Υπόθεση και δομή της Ιλιάδας

Η διαφωνία Αχιλλέα και Αγαμέμνονα και η οργή του Αχιλλέα
Την πρώτη μέρα της δράσης, ο Τρώας Χρύσης, ιερέας του Απόλλωνα και πατέρας της Χρυσηίδας, αιχμάλωτης του Αγαμέμνονα, προσήλθε στο στρατόπεδο των Αχαιών και ζήτησε την απελευθέρωση της κόρης του. Όμως ο Αγαμέμνονας ήταν ανυποχώρητος και προσέβαλε βάναυσα τον ιερέα, ο οποίος προσευχήθηκε στον Απόλλωνα να πάρει εκδίκηση για την απαράδεκτη αυτή συμπεριφορά (ύβρις). Ο Απόλλωνας ανταποκρίθηκε και τιμώρησε με εξοντωτικό λοιμό τον αχαϊκό στρατό. Μετά από εννιά ημέρες ασθένειας, συγκαλείται συνέλευση του στρατού και ζητείται από τον μάντη Κάλχα να αποκαλύψει την αιτία της οργής των θεών. Ο Αγαμέμνονας αρχικά αρνείται να επιστρέψει την κοπέλα, λογομαχεί έντονα με τον Αχιλλέα και τελικά πείθεται να την επιστρέψει με την προϋπόθεση να πάρει για αντάλλαγμα ένα από τα λάφυρα του Αχιλλέα, την Βρισηίδα. Ο Αχιλλέας αναγκάζεται να υποχωρήσει, αλλά προσβεβλημένος αρνείται να συνεχίσει να μάχεται και παρακαλά τη μητέρα του, Θέτιδα, να ζητήσει από το Δία να ενισχύσει τους Τρώες στις μάχες ώστε να τιμωρηθούν οι Αχαιοί. Η συνάντηση της Θέτιδας με τους Θεούς καθυστερεί την επιθυμία του γιου της για δώδεκα ημέρες, επειδή ο Δίας απουσιάζει στη χώρα των Αιθιόπων.

Η εξέλιξη των αναμετρήσεων μέχρι την πρώτη πρεσβεία στον Αχιλλέα
Στη δεύτερη ραψωδία, ο Δίας στέλνει όνειρο στον Αγαμέμνονα για να υποκινήσει επίθεση εναντίον των Τρώων, με την παραπλανητική πληροφορία ότι οι θεοί υποστηρίζουν τους Αχαιούς. Ο Αγαμέμνονας συγκαλεί συνέλευση και μετά από διαφωνίες οι Αχαιοί ετοιμάζονται για μάχη. Όταν οι Τρώες το πληροφορούνται ξεκινούν και αυτοί τις ετοιμασίες. Στα γεγονότα παρεμβάλλεται ο κατάλογος των αντιπάλων δυνάμεων και των ελληνικών πλοίων. Οι δύο στρατοί αποφασίζουν να κριθεί η έκβαση της μάχης σε μονομαχία μεταξύ Πάρη και Μενέλαου. Ο Μενέλαος επικρατεί, αλλά η θεά Αφροδίτη διασώζει τον Πάρη. Οι αντίπαλοι αποφασίζουν ανακωχή, αλλά οι θεοί σε συνέλευση αποφασίζουν να προκαλέσουν την παραβίασή της από τους Τρώες ώστε να συνεχιστεί ο πόλεμος. Οι μάχες αρχίζουν, ξεχωρίζει η παρουσία του Διομήδη που τραυματίζει ακόμα και τον θεό Άρη, οι δύο πλευρές έχουν σημαντικές απώλειες, αλλά οι Τρώες βρίσκονται σε δυσκολότερη θέση. Ο Έκτορας εγκαταλείπει προσωρινά τη μάχη για να ζητήσει από τις Τρωαδίτισσες να κάνουν δέηση στην Αθηνά. Όταν επιστρέφει, μονομαχεί με τον Αίαντα αλλά δεν υπάρχει νικητής. Οι εχθροπραξίες διακόπτονται επειδή νυχτώνει (η ημέρα αυτή κάλυψε τις ραψωδίες Β έως και Η) και αποφασίζεται ανακωχή για την ταφή των νεκρών, ενώ οι Αχαιοί ενισχύουν την περιτείχιση του στρατοπέδου τους. Στη ραψωδία Θ περιγράφεται άλλη μία ημέρα μαχών, στις οποίες επικρατούν οι Τρώες, και στις δύο επόμενες η νύχτα που ακολουθεί τη μάχη, κατά την οποία οι Αχαιοί ζητούν χωρίς επιτυχία από τον Αχιλλέα να επιστρέψει στον πόλεμο.

Η επέλαση των Τρώων
Η ραψωδία Λ αρχίζει με νέες μάχες. Αν και αρχικά διακρίνεται ο Αγαμέμνονας και απωθεί τους Τρώες μέχρι τα τείχη τους, οι θεοί ενθαρρύνουν τον Έκτορα και, καθώς στη συνέχεια τραυματίζονται πολλοί αρχηγοί των Ελλήνων (Αγαμέμνονας, Διομήδης, ο γιατρός Μαχάονας), οι Τρώες προχωρούν, πιέζουν τους Αχαιούς σε υποχώρηση και γκρεμίζουν τα τείχη του στρατοπέδου τους (ραψωδίες Λ και Μ). Στις ραψωδίες Ν-Π συνεχίζεται η μάχη γύρω από τα πλοία των Αχαιών, οι οποίοι βρίσκονται σε δεινή θέση. Τότε ο Πάτροκλος πείθει τον Αχιλλέα να του δώσει τα όπλα του και να τον αφήσει να ηγηθεί του στρατού των Μυρμιδόνων ώστε να παραπλανήσουν τους Τρώες και να περιορίσουν τον ενθουσιασμό τους.

Η αριστεία και ο θάνατος του Πάτροκλου
Η ραψωδία Π συνεχίζεται με την είσοδο του Πάτροκλου στη μάχη. Παρά τη συμβουλή του Αχιλλέα να περιοριστεί στην απομάκρυνση των Τρώων από το στρατόπεδο και να μην τους καταδιώξει μέχρι την πόλη, ο Πάτροκλος αντεπιτίθεται και τους κυνηγά μέχρι τα τείχη, όπου μόνο με την επέμβαση του Απόλλωνα ήταν δυνατή η απόκρουση της επίθεσης των Αχαιών. Κατά τις συγκρούσεις ο Πάτροκλος, πάνω στον ενθουσιασμό του πλησίασε αρκετά στα τείχη της πόλης, ακολούθησε μονομαχία με τον Έκτορα, ο οποίος τον σκότωσε με τη βοήθεια του Απόλλωνα. Στη ραψωδία Ρ γίνεται μάχη για το σώμα του Πάτροκλου, στην οποία διακρίνεται ο Μενέλαος. Τελικά ο Αίαντας καταφέρνει να αποσπάσει το νεκρό από τους Τρώες, αλλά ο Έκτορας κρατά τον οπλισμό. Φορώντας τον οπλισμό του Αχιλλέα, ο Έκτορας επιχειρεί ξανά να πάρει το σώμα του Πάτροκλου, χωρίς επιτυχία. Στη ραψωδία Σ ο Αχιλλέας θρηνεί για το θάνατο του φίλου του και αποφασίζει να τον εκδικηθεί. Η Θέτιδα ζητά από τον Ήφαιστο να κατασκευάσει νέα όπλα και η ραψωδία ολοκληρώνεται με την εκτενή περιγραφή της ασπίδας που κατασκευάζεται.

Η επιστροφή του Αχιλλέα
Στη ραψωδία Τ ο Αχιλλέας παραλαμβάνει τα νέα όπλα του και συγκαλεί συνέλευση των Αχαιών. Συμφιλιώνεται με τον Αγαμέμνονα, αφού οι δύο παραδέχονται ότι οδηγήθηκαν σε σύγκρουση από θεϊκές παρεμβάσεις, και επιστρέφεται η Βρισηίδα, την οποία ο Αγαμέμνονας ορκίζεται ότι δεν είχε αγγίξει. Μετά τη συνέλευση ο Αχιλλέας θρηνεί τον Πάτροκλο και αναχωρεί για τη μάχη. Στη ραψωδία Υ αρχίζουν οι συγκρούσεις, στις οποίες συμμετέχουν και θεοί. Ο Αχιλλέας μονομαχεί με τον Αινεία, που σώζεται από τον Ποσειδώνα. Ο Αχιλλέας πολέμησε με τον ποτάμιο θεό Σκάμανδρο και καταδίωξε τους Τρώες μέχρι τα τείχη τους (ραψωδία Φ). Οι Τρώες κατέφυγαν στην πόλη, εκτός από τον Έκτορα, ο οποίος παρέμεινε στο πεδίο της μάχης για να αντιμετωπίσει τον Αχιλλέα (ραψωδία Χ). Η Αθηνά τον παραπλάνησε υποσχόμενη βοήθεια, αλλά τελικά υποστήριξε τον Αχιλλέα που καταφέρνει να τον σκοτώσει. Ο Αχιλλέας δεν δέχεται να παραδώσει τον Έκτορα στους Τρώες. Αντιθέτως, τον δένει στο άρμα του και τον σέρνει. Η ραψωδία τελειώνει με τους θρήνους της οικογένειας του Έκτορα.

Η παράδοση του Έκτορα και η ταφή του
Τις μέρες μετά τον θάνατο του Έκτορα οι Αχαιοί ολοκλήρωσαν τις νεκρώσιμες τελετουργίες για τον Πάτροκλο, έκαψαν το σώμα του και διοργάνωσαν αγώνες προς τιμήν του (ραψωδία Ψ). Η τελευταία ραψωδία αρχίζει με τις δώδεκα ημέρες βεβήλωσης του πτώματος του Έκτορα από τον Αχιλλέα. Τη δωδέκατη ημέρα οι θεοί κάνουν συνέλευση και στέλνουν την Θέτιδα να πείσει τον Αχιλλέα να παραδώσει το νεκρό και την Ίριδα να παρακινήσει τον Πρίαμο να ικετεύσει τον Αχιλλέα. Το βράδυ γίνεται η συνάντηση του Πρίαμου με τον Αχιλλέα, ο οποίος αποδέχεται τα λύτρα και επιστρέφει το νεκρό και αποφασίζεται ανακωχή για την τελετή της καύσης. Ακολουθούν δέκα ημέρες θρήνων και προετοιμασιών και την ενδέκατη ημέρα γίνεται η καύση και η ταφή του Έκτορα, με την οποία τελειώνει το έργο.

ellinikoarxeio.com