Ελλάδα: Η πιο καταστροφική επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος διεθνώς

Το τελευταίο διάστημα, η Ελλάδα κατάφερε τη μεγαλύτερη δημοσιονομική διόρθωση που έχει γίνει ποτέ και μέσα στο πιο σύντομο διάστημα: Πέτυχε, μέσα σε τέσσερα χρόνια, μείωση του ελλείμματος της κατά 13% του σημερινού της ΑΕΠ. Αλλά για να το κάνει αυτό, υπέστη μείωση του ΑΕΠ της κατά 25%, τη μεγαλύτερη μείωση ΑΕΠ που έχει υπάρξει ποτέ διεθνώς από την Μεγάλη Ύφεση της δεκαετίας του 30.”

Αντώνης Σαμαράς
Απόσπασμα από την επίσημη ομιλία του
για την ανάληψη της ευρωπαϊκής προεδρίας από την Ελλάδα

 Επιτυχημένη, αποτυχημένη και καταστροφική δημοσιονομική διόρθωση

Με τον όρο ‘δημοσιονομική διόρθωση’ εννοούμε την προσπάθεια ισοστάθμισης των κρατικών εξόδων με τα κρατικά έσοδα ώστε να μειωθεί ή να εξαλειφθεί το δημόσιο έλλειμμα. Πρωτογενές είναι το έλλειμμα που δεν περιλαμβάνει τους τόκους για την εξυπηρέτηση του χρέους.

Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ από το 2013 το πρωτογενές έλλειμμα έχει εξαλειφθεί και η Ελλάδα εμφανίζει πρωτογενές πλεόνασμα, ως αποτέλεσμα της δημοσιονομικής διόρθωσης των τελευταίων ετών.

Σύμφωνα με τον Πρωθυπουργό της χώρας κ.Α.Σαμαρά και τον υπουργό Οικονομικών κ. Γ. Στουρνάρα, η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος είναι η μεγαλύτερη επιτυχία της κυβέρνησης τους. Αφήνουμε κατά μέρος το γεγονός ότι το δημόσιο δεν εξόφλησε το σύνολο των ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του το 2013 και ως εκ τούτου τα έξοδα που παρουσιάζει δεν είναι ακριβή και άρα το πρωτογενές πλεόνασμα είναι επίσης,

θεωρητικά, ανακριβές και προχωρούμε αποδεχόμενοι την ύπαρξη πραγματικού πρωτογενούς πλεονάσματος.

Εκτός και αν έχουν προσωπικά ο Πρωθυπουργός και ο υπουργός Οικονομικών πρόσβαση σε οικονομική βιβλιογραφία και οικονομικές θεωρίες άγνωστες στη διεθνή οικονομική και χρηματοοικονομική κοινότητα, πρέπει να θεωρήσουμε πως ο ορισμός ως ‘επιτυχία’ της δημιουργίας πρωτογενούς πλεονάσματος μέσω της δημοσιονομικής προσαρμογής που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα’, στηρίζεται σε αποκλειστικά δικά τους κριτήρια.

Με βάση τη γνωστή βιβλιογραφία και τις ευρέως αποδεκτές θεωρίες, οι οικονομολόγοι χωρίζουν τις δημοσιονομικές διορθώσεις σε επιτυχημένες και αποτυχημένες βάσει συγκεκριμένων κριτηρίων. Για να θεωρηθεί μία δημοσιονομική διόρθωση επιτυχημένη πρέπει:

l  (α) “όχι μόνο να μειωθεί σημαντικά το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ αλλά και
l  (β) “να επιταχυνθεί η οικονομική δραστηριότητα χάρη στα διορθωτικά μέτρα” (*1).

Στην περίπτωση της Ελλάδας, όμως, η δημοσιονομική διόρθωση συνοδεύτηκε από τη μεγαλύτερη εκτόξευση χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ που καταγράφηκε ποτέ εν καιρώ ειρήνης μέσα σε διάστημα τεσσάρων ετών, (τόσο μεγάλη που παρά την αναδιάρθρωση χρέους και την επαναγορά ομολόγων το ελληνικό χρέος είναι σήμερα, σχεδόν, 50% υψηλότερο, ως ποσοστό του ΑΕΠ, απ’ ότι πριν ξεκινήσει η δημοσιονομική διόρθωση) αλλά και από τη μεγαλύτερη ύφεση διεθνώς των τελευταίων 80 ετών.

Όταν μία δημοσιονομική διόρθωση προκαλέσει αύξηση του χρέους ως ποσοστό του ΑΕΠ ή  μείωση της οικονομικής δραστηριότητας ή και τα δύο,  θεωρείται ‘αποτυχημένη‘ και μάλιστα χαρακτηρίζονται ως ‘καταστροφικές‘ περιπτώσεις όπου μεγάλες δημοσιονομικές διορθώσεις που εφάρμοσαν άλλα κράτη είχαν πολύ πιο ήπιες αρνητικές επιπτώσεις στο χρέος και την ανάπτυξη τους απ’ ότι αυτή που εφαρμόστηκε στην Ελλάδα, η οποία είναι η μητέρα των καταστροφικών δημοσιονομικών διορθώσεων.(*2)

Μόνιμη ή προσωρινή δημοσιονομική διόρθωση με κριτήριο το χρέος
Οι δημοσιονομικές διορθώσεις δε χωρίζονται μόνο στις επιτυχημένες και αποτυχημένες αλλά και στις μόνιμες και προσωρινές. Με βασικό κριτήριο το χρέος, μόνιμη θεωρείται μία δημοσιονομική διόρθωση που έγινε σε συγκεκριμένο χρόνο, όταν τρία χρόνια αργότερα το χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ έχει μειωθεί τουλάχιστον κατά 5% (*2). Προφανώς η Ελλάδα δε συγκαταλέγεται ακόμη σε αυτήν την κατηγορία.

Μόνιμη ή προσωρινή δημοσιονομική διόρθωση με κριτήριο την ανάπτυξη
Με βασικό κριτήριο την ανάπτυξη, μόνιμη θεωρείται μία δημοσιονομική διόρθωση που έγινε σε συγκεκριμένο χρόνο όταν η μέση πραγματική ανάπτυξη δύο και τρία χρόνια αργότερα είναι μεγαλύτερη από την αντίστοιχη ένα και δύο χρόνια πριν τη δημοσιονομική προσαρμογή. Όπως και παραπάνω, η Ελλάδα δε συγκαταλέγεται ούτε σε αυτήν την κατηγορία.

Είναι η ελληνική η μεγαλύτερη δημοσιονομική διόρθωση; “Ακατανόητες Aναλήθειες”
Σε πρόσφατο άρθρο του με τίτλο “Ακατανόητες Aναλήθειες” ο κ. Ανδρέας Ανδριανόπουλος αναρωτήθηκε γιατί ο υπουργός Οικονομικών κ. Στουρνάρας επιχειρηματολογεί στην Τηλεόραση προβάλλοντας “επιχειρήματα που βρίσκονται εκτός πραγματικότητας”. (*3)

Υποπτεύομαι πως στο άκουσμα της δήλωσης Σαμαρά κατά την ανάληψη της ευρωπαϊκής προεδρίας πως “η Ελλάδα κατάφερε τη μεγαλύτερη δημοσιονομική διόρθωση που έχει γίνει ποτέ και μέσα στο πιο σύντομο διάστημα”, το ίδιο θα αναρωτήθηκαν αξιωματούχοι και πολίτες της Ιρλανδίας, της Δανίας, της Σουηδίας, της Φινλανδίας κ.α. καθώς οι χώρες τους έχουν πετύχει στο παρελθόν μεγαλύτερες δημοσιονομικές διορθώσεις (*4) από την Ελλάδα, χωρίς βέβαια να υποστούν μία καταστροφική συρρίκνωση του ΑΕΠ τους, η οποία και επηρεάζει τη μέτρηση της διόρθωσης.

Στην περίπτωση της Ελλάδας η μείωση του ελλείμματος υπολογίζεται, από την ελληνική κυβέρνηση, στο 13% του σημερινού ελληνικού ΑΕΠ, το οποίο, όμως, εξαιτίας του αποτυχημένου τρόπου με τον οποίο εφαρμόστηκε η δημοσιονομική διόρθωση μειώθηκε στα 184 δις ευρώ από 231 δις ευρώ το 2009. Σε όρους ΑΕΠ του 2009 η μείωση είναι της τάξης του 10,35%. Ασχέτως αυτού, όμως, το πρωτογενές έλλειμμα της Ελλάδας μειώθηκε, σύμφωνα με την κυβέρνηση, από το 10,5%  το 2009 στο +0,37% το 2013, δηλαδή μετατράπηκε σε πρωτογενές πλεόνασμα, καταγράφοντας μία αθροιστική αλλαγή της τάξης του 10,87%.

Ακόμη και αν δεχτούμε τα στοιχεία αυτά όπως τα παρουσιάζει η ελληνική κυβέρνηση, αυτή σίγουρα δεν είναι η μεγαλύτερη δημοσιονομική διόρθωση που έχει γίνει ποτέ ούτε καν όταν η σύγκριση γίνεται μόνο με αναπτυγμένα κράτη. Πράγματι, η Δανία μεταξύ 1983 – 1986, δηλαδή σε διάστημα τεσσάρων ετών, μείωσε το πρωτογενές της έλλειμμα κατά 15,09% και μάλιστα καταγράφοντας ανάπτυξη  2,7% το 1983, 4,2% το 1984, 4,0% το 1985 και 4,9% το 1986. ενώ μείωση του πρωτογενούς της ελλείμματος κατά 14,08% πέτυχε η Σουηδία (1993-1998), 13,3% η Σουηδία, 13,3% η Φινλανδία, 20% η Ιρλανδία, 11,1% το Ισραήλ (σε τρία χρόνια – χρονιά ολοκλήρωσης το 1983), 11,05% η Βρετανία και η λίστα συνεχίζεται και με άλλα κράτη του κόσμου.

Όμως, μείωση του πρωτογενούς της ελλείμματος κατά 12,1% έχει πετύχει στο παρελθόν όπως είδαμε παραπάνω και η Ελλάδα, μεταξύ 1990-1995 (στοιχεία ΔΝΤ, World Economic Outlook, October 2009), διάστημα, μάλιστα, κατά το οποίο αναπτύχθηκε με μέσο ρυθμό κατ’ έτος της τάξης του 1,05%.

Όταν, λοιπόν, ο Έλληνας πρωθυπουργός, σε ένα από τα πιο πολυδιαφημιζόμενα διεθνή γεγονότα της χρονιάς και ενώπιον όλου του κόσμου υποστήριξε ότι η Ελλάδα πέτυχε τη μεγαλύτερη δημοσιονομική διόρθωση που έγινε ποτέ, έκανε λάθος. Μα όταν συμπλήρωσε ότι το τίμημα ήταν η μεγαλύτερη ύφεση διεθνώς από το 1930 είχε απόλυτο δίκαιο και ουσιαστικά παραδέχτηκε πως η πολιτική ακραίας λιτότητας που εφαρμόστηκε στη χώρα οδήγησε στην πιο καταστροφική δημοσιονομική διόρθωση στην ιστορία, στην εφαρμογή της οποίας συμφώνησε και ο ίδιος υπογράφοντας το Δεύτερο Μνημόνιο και στηρίζοντας την κυβέρνηση (α)  αλλά και ηγήθηκε προσωπικά από τα μέσα του 2012 και μετά.

Και αν κάποιος υποστηρίξει ότι η ύφεση είναι αναπόφευκτη κατά τη διάρκεια δημοσιονομικών διορθώσεων, τότε μπορεί να ανατρέξει στις μελέτες που συνοδεύουν αυτήν την έρευνα, για να διαπιστώσει ότι εντός  Ευρώπης  και μόνο υπάρχουν, τα τελευταία τριάντα χρόνια, εννέα περιπτώσεις όπου η δημοσιονομική προσαρμογή συνοδεύτηκε όχι απλά από μείωση των ελλειμμάτων και του χρέους αλλά και από μόνιμη και ισχυρή ανάπτυξη του ΑΕΠ (*5), ακριβώς γιατί δε στηρίχτηκε σε πολιτικές όπως αυτές τις οποίες συνεχίζει να στηρίζει και να εφαρμόζει ο Έλληνας πρωθυπουργός.

Παραπομπές – Βιβλιογραφία

1) Bλέπε, μεταξύ άλλων: Istvan Benczes: Fiscal Adjustment and Economic Growth in the EU -  Alesina, Alberto and Roberto Perotti (1995): “Fiscal expansions and adjustment in OECD countries” – Giudice, Gabriele, Alessandro Turrini and Jan in’t Weld (2003): “Can fiscal consolidations be expansionary in the EU? Ex-post evidence and ex-ante analysis.”

2) Bλέπε, μεταξύ άλλων: Istvan Benczes: Fiscal Adjustment and Economic Growth in the EU – Giavazzi, Francesco and Marco Pagano (1990): “Can severe fiscal contractions be
expansionary? Tales of two small European countries”. In: Blanchard, O. and Fischer, S (eds.): NBER Macroeconomics Annual , MIT Press, Cambridge, MA.

3) Tο άρθρο αφορά στη φορολόγηση των ακινήτων στην Ελλάδα, πηγή: andrianopoulos.gr

4) IMF Staff Report, Fiscal Affairs Department The State of Public Finances Cross-Country Fiscal Monitor: November 2009,

5) Βλέπε ειδικότερα: “EVALUATION OF EU MEMBERSHIP OF NEW MEMBER STATES, KÖZ-GAZDASÁG 2010/3, SPECIAL ISSUE, σελίδα 87.

Του Πάνου Παναγιώτου

Πηγή : tvxs