ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ Ο ΤΑΦΟΣ ΣΤΗ ΒΕΡΓΙΝΑ...???

Μια εικοσαετία μετά το θάνατο τού Φιλίππου Β΄
χρονολογείται τελικά ο τάφος τής Βεργίνας.

Μιλάει στην «Ελεύθερη Έρευνα»
ο καθηγητής κλασικής αρχαιολογίας τού Α.Π.Θ.,
δρ. Παναγιώτης Φάκλαρης,
μαθητής και στενός συνεργάτης τού Μ. Ανδρόνικου.

 


- Ο «ασύλητος τάφος ΙΙ τής Μ. Τούμπας τής Βεργίνας», όπως επιστημονικά ονομάζεται, ο γνωστός ως «τάφος τού Φιλίππου», δεν περιείχε καμμιά απόδειξη, ότι ανήκει στον Φίλιππο Β΄. Αποδόθηκε από τον ανασκαφέα του, Μανώλη Ανδρόνικο, στο βασιλιά τής Μακεδονίας Φίλιππο Β’, βάσει σειράς επιχειρημάτων στηριγμένων σε ενδείξεις, που προέκυπταν από το σύνολο τού ευρήματος.
 
- Σήμερα, με τη φυσική πρόοδο τής επιστήμης και με το πλήθος των ευρημάτων από τη Μακεδονία να αυξάνει τις γνώσεις μας διαρκώς, η επιστημονική κοινότητα στην συντριπτική πλειονότητά της έχει απορρίψει το συσχετισμό τού τάφου με τον Φίλιππο Β΄.

- Η σημασία τού τάφου εν τούτοις, δεν έγκειται στο όνομα τού νεκρού, αλλά στις πληροφορίες, που το μνημείο περιέχει, σχετικά με τον πολιτισμό τής Μακεδονίας τής εποχής μετά την εκστρατεία τού Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία, δηλαδή τής εποχής, που γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή της. Και αυτές οι πληροφορίες, είναι για τούς αρχαιολόγους πολυτιμότερος θησαυρός από τα χρυσά αντικείμενα, που βρέθηκαν στον τάφο.

Αυτά μεταξύ άλλων δήλωσε στην «Ελεύθερη Έρευνα» ο καθηγητής τού Α.Π.Θ., δρ. Παναγιώτης Φάκλαρης, ο οποίος υπήρξε μαθητής και στενός συνεργάτης τού καθηγητή Ανδρόνικου και ανασκαφέας ο ίδιος τής Βεργίνας.
 

Ο καθηγητής Παναγιώτης Φάκλαρης σπούδασε αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Ήταν μαθητής των καθηγητών Γ. Μπακαλάκη, Μ. Ανδρόνικου και Ν. Πλάτωνος. Εργάστηκε σε πολλές ανασκαφές στη Μακεδονία και την Πελοπόννησο και ως βοηθός τού καθηγητή Ανδρόνικου. Είναι διδάκτωρ τού πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης με μετεκπαίδευση στο πανεπιστήμιο τού Cambridge. Ανασκάπτει στη Βεργίνα από το 1978 και διδάσκει κλασική αρχαιολογία στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης από το 1985. Στη φωτογραφία εικονίζεται ο καθηγητής Φάκλαρης, ενώ παραδίδει μάθημα σε φοιτητές του μπροστά από τον μακεδονικό τάφο, που αποκάλυψε το 1938 ο πρώτος έλληνας ανασκαφέας τής Βεργίνας, καθηγητής Κ. Ρωμαίος.

«Ε.Ε.»: Kύριε καθηγητά, θα θέλαμε την προσωπική σας άποψη, για το αν ο τάφος τής Βεργίνας ανήκει στο Φίλιππο Β΄ ή όχι...

- Ο «ασύλητος τάφος ΙΙ τής Μ. Τούμπας τής Βεργίνας», όπως επιστημονικά ονομάζεται, ο γνωστός ως «τάφος τού Φιλίππου», δεν περιείχε καμμιά απόδειξη, ότι ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο Β΄. Αποδόθηκε από τον ανασκαφέα του στον βασιλιά τής Μακεδονίας Φίλιππο Β’, βάσει σειράς επιχειρημάτων στηριγμένων σε ενδείξεις, που προέκυπταν από το σύνολο τού ευρήματος. Κεντρικά επιχειρήματα τής απόδοσης αυτής είναι:

  * Η χρονολόγηση τού τάφου στο 336 π.Χ. (έτος δολοφονίας τού Φιλίππου Β’).

  * Η άποψη, ότι στη Βεργίνα βρίσκονται οι Αιγές, όπου βρισκόταν το νεκροταφείο των μακεδόνων βασιλέων.

  * Ο μεγάλος πλούτος τού περιεχομένου τού τάφου.

Ένας αριθμός άλλων δευτερευόντων επιχειρημάτων θεωρήθηκε, ότι συνέτειναν στο ίδιο συμπέρασμα, όπως π.χ. το ζεύγος ανισοϋψών κνημίδων, που βρέθηκαν στον προθάλαμο τού τάφου και η υποτιθέμενη εύρεση σκήπτρου στο θάλαμο. Τριάντα και πλέον χρόνια έχουν περάσει από το 1977, που αποσφραγίστηκε ο τάφος αυτός και διατυπώθηκαν οι συγκεκριμένες απόψεις.

Σήμερα, με τη φυσική πρόοδο τής επιστήμης και με το πλήθος των ευρημάτων από τη Μακεδονία να αυξάνει τις γνώσεις μας διαρκώς, γνωρίζουμε, ότι η ορθή χρονολόγηση τού τάφου είναι μετά το 316 π.Χ., ότι οι Αιγές βρίσκονται στις πλαγιές τού Βερμίου, όπως ρητά αναφέρει ο Ηρόδοτος, ότι ο πλούτος, που περιείχε ο τάφος, δεν έχει κανένα στοιχείο, που να οδηγεί ειδικά στον Φίλιππο Β’ ή σε άλλο ιστορικό πρόσωπο κι ότι το μόνο, που με σιγουριά δηλώνει, είναι ο τεράστιος πλούτος τού συγκεκριμένου νεκρού.

Είναι ενδεικτικό να σκεφτούμε, ότι αν και τα σημερινά ταφικά έθιμα επέβαλλαν την ταφή των νεκρών μαζί με επιλεγμένα προσωπικά τους αντικείμενα, η ταφή π.χ. τού Ωνάση θα ήταν πολύ πλουσιότερη από την ταφή τού βασιλιά Παύλου. Ειδικά εκείνη την εποχή στη Μακεδονία, πέρα από τους βασιλείς και κοινοί θνητοί τής ανώτερης τάξης απέκτησαν αμύθητο πλούτο από την εκστρατεία τού Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία. Ο πλούτος αυτός εισέρρευσε στη Μακεδονία σε τόσο απίστευτο όγκο, ώστε να φτάσει να προκαλέσει πτώση τής αξίας τού χρυσού! Δείγμα αυτής τής οικονομικής έκρηξης αποτελεί ο πλούτος τού συγκεκριμένου τάφου, πολύτιμος για μάς σαν μοναδικό δείγμα, που σώθηκε από τις διαδοχικές λεηλασίες, που υπέστη η Μακεδονία στα χρόνια τής ύφεσης, που ακολούθησαν.

Το ζευγάρι ανισοϋψών κνημίδων τού προθαλάμου, δεν μπορεί να σχετιστεί με τη χωλότητα τού Φιλίππου Β’, καθώς ο νεκρός τού θαλάμου, ο οποίος θεωρήθηκε, ότι είναι ο Φίλιππος Β΄, έχει μαζί του στο θάλαμο όχι ένα, αλλά τρία ζεύγη ισοϋψών και ισομεγεθών κνημίδων. Το ζεύγος ανισοϋψών κνημίδων βρέθηκε στον προθάλαμο, όπου υπήρχαν τα οστά άλλου νεκρού κι επιπλέον η κοντή κνημίδα τού ζεύγους είναι η αριστερή, ενώ ο Φίλιππος ήταν χωλός στο δεξί πόδι.

Σκήπτρο τελικά, παρά την αρχική εντύπωση, δεν βρέθηκε στο θάλαμο κι ο Ανδρόνικος δεν επανήλθε στο επιχείρημα αυτό, αν και η αρχική του εικόνα είχε ήδη περάσει στα σχολικά βιβλία αρχαίας ιστορίας και για πολλά χρόνια διδασκόταν, και δεν γνωρίζω εάν διδάσκεται ακόμη, στους μαθητές ως βεβαιότητα.

Πρόσφατα, δημοσιεύτηκε μια μελέτη μου, που δείχνει μεταξύ άλλων, ότι ο τάφος αυτός δεν είναι ο μεγαλύτερος σε διαστάσεις τάφος που γνωρίζουμε, άποψη, η οποία είχε εσφαλμένα ευρύτατη διάδοση και μεταξύ των επιστημόνων. Έρχεται περίπου πέμπτος-έκτος σε μέγεθος, στο σύνολο των ανάλογων μνημείων τής Μακεδονίας. Το να πάρουμε τη μετροταινία και να μετράμε τους τάφους και με βάση τις διαστάσεις τους να βαθμολογούμε τη σημασία τους, φυσικά δεν έχει καμμία επιστημονική βάση. Παρ΄ όλα αυτά είχε χρησιμοποιηθεί ως πειστικό επιχείρημα και γι’ αυτό έπρεπε να απαντηθεί.

Η ολόχρυση λάρνακα, που περιείχε τα καμένα οστά τού νεκρού τού θαλάμου
τού τάφου ΙΙ τής Βεργίνας. Ένα από τα εντυπωσιακότερα ευρήματα όλων
των εποχών, που έφερε στο φως το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο
Θεσσαλονίκης.

Αναφέρω αυτά τα επιχειρήματα, μεταξύ πολλών άλλων, ενδεικτικά, για να καταλήξω απαντώντας στο ερώτημά σας. Αν και προσωπικά για πολλά χρόνια πίστευα ανεπιφύλακτα την άποψη τού δασκάλου μου, Μ. Ανδρόνικου, ότι ο τάφος, στον οποίο δουλεύω, ανήκει στην κορυφαία αυτή ιστορική προσωπικότητα κι ότι επιλέχθηκα να μελετήσω τα προσωπικά αντικείμενα τού πατέρα τού Μ. Αλεξάνδρου και μάλιστα ομολογώ, ότι αγανακτούσα με το επιστημονικό κύμα αμφισβήτησης των επιχειρημάτων τού δασκάλου μου, αργότερα, εμβαθύνοντας στη μελέτη, συνάντησα επιστημονικές ανακολουθίες, που με προβλημάτισαν και με οδήγησαν να ασχοληθώ περισσότερο με το θέμα.

Όσο κι αν αυτό ήταν για μένα, που ήμουν στενός συνεργάτης τού Ανδρόνικου και ανασκαφέας ο ίδιος τής Βεργίνας, από ψυχική και επιστημονική άποψη κάτι το συνταρακτικό, τελικά βεβαιώθηκα και εξέθεσα, όπως είχα χρέος, σε επιστημονικές εργασίες τα σχετικά επιχειρήματα, ότι ο τάφος αυτός για πολλούς λόγους αποκλείεται να ανήκει στο Φίλιππο Β’.  

Αυτό δεν σημαίνει, ότι δεν πρόκειται για ένα μνημείο με έντονη ελληνικότητα, για ένα από τα σπουδαιότερα αρχαιολογικά ευρήματα των τελευταίων δεκαετιών και για την κορυφαία αρχαιολογική επιτυχία τού Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Με λίγα λόγια, ο τάφος αυτός είναι πάρα πολλά, αλλά τάφος τού Φιλίππου Β’, δυστυχώς, δεν είναι. Προσδοκώ την εύρεση τού τάφου τού Φιλίππου Β’, που θα είναι πολύ σημαντικότερος και από τον τόσο σπουδαίο τάφο της Βεργίνας. Είναι ένα αρχαιολογικό όνειρο, που ελπίζω να το ζήσουμε!


«Ε.Ε.»: Ποιά είναι η άποψη τής υπόλοιπης επιστημονικής κοινότητας; Είναι αλήθεια, ότι υπήρχαν εξ αρχής αντιρρήσεις, από τις πρώτες ακόμα ανακοινώσεις τού καθηγητή Ανδρόνικου;

- Πράγματι, τα συμπεράσματα τού Ανδρόνικου μετά την ανακοίνωσή τους συνοδεύτηκαν από ένα σύνολο σοβαρών αντιρρήσεων από έγκυρους επιστήμονες διεθνώς. Ο ίδιος ο Ανδρόνικος απάντησε σε ορισμένες εξ αυτών και σε κάποιες περιπτώσεις οι πρώτοι επανήλθαν κι έγινε ένας πολύ ζωηρός επιστημονικός διάλογος. Στην πραγματικότητα, σε επιστημονικό επίπεδο, η άποψη, ότι ο τάφος ανήκει στο Φίλιππο Β’, δεν καθιερώθηκε ούτε επικράτησε ποτέ. Τα επιχειρήματα είναι πολλά. Άλλα αποδεικνύονται βάσιμα συν τω χρόνω κι άλλα όχι. Αυτό οφείλεται κυρίως στο γεγονός, ότι ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί η μελέτη τού συνόλου των ευρημάτων τού τάφου, ώστε να δημοσιευτούν, να γίνουν γνωστά ως προς το σύνολο και τις λεπτομέρειές τους και να μπορούν οι επιστήμονες να αποφανθούν. Πρόκειται για μια εξαιρετικά χρονοβόρο διαδικασία, που ωστόσο, παρά τα εμπόδια, κυρίως την έλλειψη πόρων και προσωπικού, προχωράει από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και εμάς, τους πανεπιστημιακούς ανασκαφείς τής Βεργίνας.

Συνοψίζοντας, σάς αναφέρω ενδεικτικά, ότι ο τάφος έχει κατά καιρούς αποδοθεί όχι μόνο στο Φίλιππο Β΄ και την σύζυγό του Κλεοπάτρα ή κάποια άλλη σύζυγο βαρβαρικής καταγωγής, αλλά και στο Φίλιππο Γ’ Αρριδαίο και τη σύζυγό του Ευρυδίκη ή και στον Κάσσανδρο και τη σύζυγό του και αδερφή τού Μ. Αλεξάνδρου, Θεσσαλονίκη, ενώ έχει διατυπωθεί και η άποψη, την οποία προσωπικά πιστεύω, ότι ο τάφος είναι αδύνατον να ανήκει σε βασιλιά.

Μετά το 2005, η επιστημονική κοινότητα στην συντριπτική πλειονότητά της, έχει απορρίψει το συσχετισμό τού τάφου με τον Φίλιππο Β΄, λόγω τής αναμφισβήτητης πλέον χρονολόγησης τού τάφου μετά το 316 π.Χ., είκοσι ολόκληρα χρόνια δηλαδή μετά τη δολοφονία και την ταφή τού Φιλίππου Β’ το 336 π.Χ..


«Ε.Ε.»: Πού εκτιμάτε, ότι έκανε  λάθος ο καθηγητής Ανδρόνικος;
 
- Δεν θεωρώ, ότι ο Ανδρόνικος έκανε λάθος. Διατύπωσε απλώς την επιστημονική του άποψη, όπως είχε κάθε δικαίωμα ως ανασκαφέας, με βάση τα ανασκαφικά του στοιχεία και τα επιστημονικά δεδομένα τής εποχής εκείνης. Επρόκειτο για μια επιστημονική εκτίμηση. Εμείς, σήμερα ερχόμαστε εκ των υστέρων, αξιοποιώντας το πλήθος των δεδομένων, που έβγαλε η Μακεδονία όλα τα χρόνια, που ακολούθησαν την ανακάλυψη τής Βεργίνας, και κάνουμε «ανατομία» στους συλλογισμούς και τα επιχειρήματα τού Ανδρόνικου και τα κρίνουμε, και αυτό οφείλουμε να προσφέρουμε στην κοινωνία ως επιστήμονες. Η επιστήμη προχωράει, αυτό είναι μια εξέλιξη θετική.

Όμως, κι εμείς εκείνη την εποχή και με εκείνα τα δεδομένα μπορεί να καταλήγαμε στα ίδια συμπεράσματα. Το ότι η φαρμακολογία εξελίσσεται ανακαλύπτοντας διαρκώς αποτελεσματικότερα φάρμακα για την αντιμετώπιση των ασθενειών, δεν σημαίνει, ότι οι παλιότεροι χημικοί έκαναν λάθη και έχουν ευθύνες ή ότι υστερούν σε σχέση με τους σημερινούς. Απλώς, έφταναν εκεί, που τους επέτρεπαν τα δεδομένα τής εποχής τους.  


«Ε.Ε.»: Σε ποιόν πιστεύετε ότι ανήκει ο τάφος και γιατί;
    
- Στη Μακεδονία έχουν βρεθεί τάφοι, στους οποίους είναι γραμμένο το όνομα τού νεκρού ή των νεκρών. Στο δικό μας τάφο, δυστυχώς, δεν είχαμε αυτήν την τύχη. Είχαμε όμως την τύχη να περιέχει ένα μεγάλο σύνολο ευρημάτων, που μας δίνουν πληροφορίες -όχι βέβαια για το όνομα, αλλά- για την ιδιότητα τού νεκρού.

Προσωπικά, έχω τεκμηριώσει σε επιστημονικές εργασίες, ότι όχι μόνο ο τάφος δεν ανήκει στον Φίλιππο Β’, αλλά είναι αδύνατον να ανήκει και σε οποιονδήποτε άλλο μακεδόνα βασιλιά, κυρίως εφ’ όσον το βασιλικό νεκροταφείο βρίσκεται στις Αιγές, οι οποίες τοποθετούνται ξεκάθαρα στο Βέρμιο, στην περιοχή Λευκαδίων-Κοπανού Νάουσας κι όχι στη Βεργίνα, όπου βρισκόταν μια άλλη αρχαία πόλη.

Η πρόσοψη τού λεγόμενου «τάφου τού Φιλίππου» στη Βεργίνα με την επιβλητική μαρμάρινη πόρτα και την -άλλοτε εντυπωσιακή, εκτατεταμένα φθαρμένη σήμερα- τοιχογραφία με σκηνή
κυνηγιού.

Τα αντικείμενα, που βρέθηκαν στον τάφο, δείχνουν, ότι πρόκειται για άντρα, για πολεμιστή, με οπλισμό, που παραπέμπει σε επιφανή αξιωματούχο τού μακεδονικού στρατού τής εποχής τού Μ. Αλεξάνδρου. Τα οστά του μάς δείχνουν κατά προσέγγιση την ηλικία του, μεταξύ 35 και 55 ετών, όπως έχουν γράψει οι ειδικοί ανθρωπολόγοι, που τα μελέτησαν. Το όνομά του θεωρώ, ότι μάλλον δεν θα το μάθουμε ποτέ, αλλά και να το γνωρίζαμε δεν είναι βέβαιο, ότι θα επρόκειτο για ιστορικό πρόσωπο και πιθανότατα το όνομά του δεν θα μάς έλεγε τίποτα για τη δράση του, όπως τα ονόματα των μακεδόνων αξιωματικών αδερφών Λύσωνος και Καλλικλέους, που βρέθηκαν γραμμένα σε ένα σπουδαίο τάφο στα Λευκάδια τής Νάουσας.

Η σημασία τού τάφου εν τούτοις, δεν έγκειται στο όνομα τού νεκρού, αλλά στις πληροφορίες, που το μνημείο περιέχει σχετικά με τον πολιτισμό τής Μακεδονίας τής εποχής μετά την εκστρατεία τού Μ. Αλεξάνδρου στην Ασία, δηλαδή τής εποχής, που γνώρισε την μεγαλύτερη ακμή της. Και αυτές οι πληροφορίες, είναι για μάς πολυτιμότερος θησαυρός από τα χρυσά αντικείμενα, που βρέθηκαν στον τάφο.


«Ε.Ε.»: Η ανακοίνωση, ότι  ο τάφος ήταν τού Φιλίππου, μήπως έκρυβε πολιτικές σκοπιμότητες, δεδομένου, ότι εκείνη την εποχή ήταν πολύ έντονη η αντιπαράθεση με τους σκοπιανούς;

- Ο τάφος έτυχε να βρεθεί τότε. Δεν ήταν εκ των προτέρων με κάποιο τρόπο σιωπηρά γνωστός, ώστε να αποκαλυφθεί στο κοινό κατά παραγγελία, όταν τα βρήκαμε δύσκολα με την εξωτερική πολιτική. Η αποκάλυψή του ήταν αποτέλεσμα πολυετούς έρευνας από το 1952. Συνέπεσε βέβαια με την συγκεκριμένη πολιτική συγκυρία, αλλά αυτό δεν σημαίνει, ότι η εύρεσή του και η αυτονόητη ανακοίνωσή της υπέκρυπτε ο,τιδήποτε. Η ανακοίνωση των ευρημάτων και των συμπερασμάτων τού Ανδρόνικου ήταν καθαρά μια επιστημονική ανακοίνωση για ένα πολύ σημαντικό εύρημα, η οποία δεν έκρυβε άλλες σκοπιμότητες. Ο Ανδρόνικος δεν είπε τίποτα περισσότερο από το τί βρήκε στη Μ. Τούμπα τής Βεργίνας. Δήλωσε, ότι ο τάφος ανήκει στο Φίλιππο Β’, γιατί σε αυτό κατέληξε με βάση την εκτίμηση των στοιχείων του και όχι φυσικά για άλλους λόγους.

Το αν στη συνέχεια η Βεργίνα και ο συγκεκριμένος τάφος έγινε προσπάθεια να αξιοποιηθούν πολιτικά και πήραν εθνική φόρτιση, αυτό δεν είναι ούτε ευθύνη ούτε πρωτοβουλία των επιστημόνων, αλλά των πολιτικών. Άλλωστε, και αυτό δεν είναι κάτι αθέμιτο, αφού, είτε ανήκει στο Φίλιππο Β’ είτε όχι, πρόκειται για ένα μνημείο με έντονη ελληνικότητα στην καρδιά τής Μακεδονίας. Πώς ήταν δυνατόν και οι πολιτικοί να το αγνοήσουν, εφ’ όσον οι συγκυρίες το επέβαλαν;

Οι πινακίδες τού Υπουργείου Πολιτισμού δίπλα στον τάφο και τα σχολικά βιβλία, γράφουν, ότι ο τάφος τής Βεργίνας ανήκει στο βασιλιά Φίλιππο Β’. Ωστόσο, η πλειονότητα των επιστημόνων σήμερα έχει απορρίψει την ταύτιση αυτή και ο καθηγητής Φάκλαρης μελετώντας το περιεχόμενο τού τάφου καταλήγει σε έναν επιφανή αξιωματούχο τού μακεδονικού στρατού τής εποχής τού Μ. Αλεξάνδρου, τού οποίου το όνομα θα παραμείνει άγνωστο.

«Ε.Ε.»: Αφού το θέμα, όπως λέτε, έχει ξεκαθαρίσει, ότι ο τάφος δεν ανήκει στο Φίλιππο Β΄, γιατί οι κάτοικοι τής χώρας μας δεν το γνωρίζουν; Αποτελεί η Βεργίνα εθνικό ταμπού;

- Είναι γεγονός, ότι στο εξωτερικό, οι επιστήμονες και το ενδιαφερόμενο κοινό, απ’ ό, τι έχω διαπιστώσει, είναι καλύτερα ενημερωμένοι από έλληνες και η άποψη περί Φιλίππου Β’ στους επιστημονικούς τουλάχιστον κύκλους έχει σχεδόν εκλείψει, ιδιαίτερα μετά την χρονολόγηση των πήλινων αττικών αγγείων, που περιείχε ο τάφος, τα οποία τον χρονολογούν με βεβαιότητα μετά το 316 π.Χ.. Πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό συμπέρασμα, το οποίο, παρά το γεγονός, ότι δεν είναι ευχάριστο για όσους υποστήριζαν την απόδοση τού τάφου στον Φίλιππο Β’, δεν έχει δεχτεί οποιαδήποτε αμφισβήτηση από όταν διατυπώθηκε εδώ και 5-6 χρόνια και αποτελεί μια βάση, για να προχωρήσουμε προς τη σωστή κατεύθυνση. Στο εσωτερικό, μια μικρή ομάδα επιστημόνων εξακολουθεί να υποστηρίζει, ότι ο νεκρός τού τάφου είναι ο Φίλιππος Β’ , παρά την ασφαλή πλέον χρονολόγηση τού ταφικού συνόλου. Έτσι, και το ενδιαφερόμενο ελληνικό κοινό σε μεγάλο ποσοστό είναι φυσικό να είναι μπερδεμένο.

Η δουλειά των επιστημόνων είναι να μελετούν τα ευρήματα και να διατυπώνουν τα συμπεράσματά τους τεκμηριωμένα. Από κει και πέρα η ενημέρωση του κοινού, δεν είναι πια αποκλειστική τους ευθύνη. Παίζουν ρόλο πολλοί άλλοι παράγοντες, όπως τα σχολικά βιβλία και οι εκπαιδευτικοί, το Υπουργείο Πολιτισμού, το οποίο διατηρεί τις επιγραφές πάνω στον τάφο ΙΙ και τον τάφο ΙΙΙ, που γράφουν «τάφος Φιλίππου Β’» και τάφος «Αλεξάνδρου Δ’» κι ένα σωρό άλλες πληροφορίες, που εξηγούν αυτές τις, αν μη τι άλλο, βάσιμα και ευρύτατα αμφισβητούμενες σήμερα ταυτίσεις.

Επίσης, παίζουν ρόλο τα μέσα ενημέρωσης, που, όπως ήταν φυσικό, παρουσίασαν εκτενώς το σημαντικό εύρημα τού Ανδρόνικου πριν από 33 χρόνια, συγκινώντας και ενθουσιάζοντας το κοινό, αλλά σήμερα είναι επιφυλακτικά στην εκτενή παρουσίαση των αντίθετων απόψεων, οι οποίες θεωρούνται -και είναι- δυσάρεστες και δύσπεπτες για το κοινό κι ίσως αντιμετωπίζονται και με επιφύλαξη, ως υποκρύπτουσες ενδεχομένως και άλλες σκοπιμότητες, αντεθνικής φύσεως ή προσωπικών φιλοδοξιών.

Τα ισχυρά τείχη, που προστάτευαν την πόλη τής Βεργίνας, έφερε πρόσφατα στο φως ο καθηγητής Παναγιώτης Φάκλαρης μαζί με τη δρ. Βασιλική Σταματοπούλου. Πρόκειται για το καλύτερα διατηρημένο τείχος, που έχει μέχρι σήμερα αποκαλυφθεί στη Μακεδονία. Οι ανασκαφές τής ομάδας τού καθ. Φάκλαρη, παρά την έλλειψη πόρων, συνεχίζονται στο τείχος τής Βεργίνας, το οποίο κατασκευάστηκε, όταν στο θρόνο τής Μακεδονίας ήταν ο Κάσσανδρος.

Επίσης, η προσωπικότητα, η φήμη και το επιστημονικό κύρος τού Ανδρόνικου, οδηγούν στη συνείδηση μεγάλου μέρους τού κοινού κάθε πληροφορία για τα νέα συμπεράσματα σε επιφυλακτική αντιμετώπιση. Βέβαια, οι επιστήμονες, που μελετώντας καταλήγουν να απορρίψουν το συσχετισμό τού τάφου τής Βεργίνας με το Φίλιππο Β’, δεν κρίνουν αρνητικά και δεν αμφισβητούν το κύρος και το έργο τού Ανδρόνικου, ο οποίος είναι πλέον ένα πρόσωπο ιστορικό, αλλά με βάση τα νέα δεδομένα, προχωρούν σε νέα συμπεράσματα για θέματα, τα οποία πρώτος αυτός έθεσε. Δεν γίνεται στην επιστήμη να μην αγγίζουμε ό,τι έχει απασχολήσει νωρίτερα κάποιον μεγάλο, ούτε τον επικρίνουμε, όταν το κάνουμε.
    
Ενδεχομένως για τον δισταγμό τού κοινού να δεχτεί τις νέες απόψεις, να έχουμε κάποια ευθύνη κι εμείς οι επιστήμονες, γιατί στις μελέτες μας ασχολούμαστε με τεχνικά ζητήματα και, μη έχοντας άμεση επαφή με τον κόσμο, δεν μάς έχει δοθεί η δυνατότητα να εξηγήσουμε, με την αναγκαία έμφαση, ότι η αποσυσχέτιση τού τάφου ΙΙ τής Βεργίνας από το Φίλιππο Β’, δεν φτωχαίνει την εθνική μας επιχειρηματολογία, γιατί ο τάφος χαρακτηρίζεται από έντονη ελληνικότητα στο σύνολό του. Λίγοι π.χ. γνωρίζουν ότι ο τάφος αυτός, ένα δείγμα ελληνικής αρχιτεκτονικής, περιέχει όχι μόνο αντικείμενα ελληνικής τέχνης, αλλά και επιγραφές, γραμμένες στην ελληνική γλώσσα. Με λίγα λόγια, η εθνική χροιά, που περιβάλλει τον τάφο δεν θίγεται με την διαπίστωση, ότι ο τάφος δεν ανήκει στον Φίλιππο Β’, γιατί παραμένει ένα κορυφαίο ελληνικό μνημείο.
    
Δεν νομίζω λοιπόν, ότι η Βεργίνα αποτελεί εθνικό ταμπού. Νομίζω, ότι πρόκειται μόνο για ένα πρόβλημα ενημέρωσης, την οποία, όταν το κοινό τη λάβει τεκμηριωμένα, θα την αποδεχτεί. Ο χώρος τής Βεργίνας είναι ένα πολύ σημαντικό αρχαιολογικό σύνολο, που το κοινό  το θαύμασε και το αγάπησε, δηλαδή συνδέθηκε  και συναισθηματικά με τη σημασία του. Τα αντικείμενα τέχνης, που βρέθηκαν στον τάφο, δεν χάνουν την υψηλή αισθητική τους αν ανήκουν σε κάποιον άλλον, ούτε τα χρυσά ευρήματα θα γίνουν ξαφνικά μπρούντζινα, επειδή δεν είναι του Φιλίππου. Τα υπόλοιπα θεωρώ, ότι αποτελούν καθαρά θέμα ενημέρωσης και ο κόσμος δεν μπορεί παρά να εξακολουθήσει και να θαυμάζει και να αγαπάει τα μνημεία τής Βεργίνας, με άλλη, ίσως πιο συνειδητοποιημένη, οπτική.


Ελεύθερη Έρευνα