H αδικία στα (κοινωνικά) δίκτυα

Έχοντες και μη έχοντες

Είναι συνηθισμένο στις μέρες μας να μιλάμε για τις κοινωνικές ανισότητες, που φαίνεται να πηγάζουν από τη φυλή, το εισόδημα, το φύλο ή τη γεωγραφική θέση. Παρατηρούμε ότι όσοι έχουν καλύτερη εκπαίδευση απολαμβάνουν γενικά καλύτερη υγεία ή τους παρουσιάζονται περισσότερες οικονομικές ευκαιρίες ότι οι λευκοί συχνά έχουν περισσότερα πλεονεκτήματα σε σχέση με διάφορες μειονότητες* ότι το πού ζει κανείς επηρεάζει τις προοπτικές της ζωής του. 

Πολιτικοί, ακτιβιστές, φιλάνθρωποι και διανοούμενοι συχνά διαμαρτύρονται ότι δεν έχουμε όλοι ίση πρόσβαση στα κοινωνικά αγαθά και ότι η πρόσβαση αυτή είναι συχνά προκλητικά άνιση. Με δυο λόγια, ζούμε σε μια ιεραρχική κοινωνία, και τα κοινωνικοδημογραφικά χαρακτηριστικά μάς στρωματοποιούν και μας διαχωρίζουν.

Ωστόσο,

υπάρχει ένας διαφορετικός τρόπος κατανόησης της διαστρωμάτωσης και της ιεραρχίας, ο οποίος βασίζεται στη θέση των ανθρώπων σε σχέση με τις συνδέσεις τους. Η ανισότητα θέσης οφείλεται όχι στο ποιοι είμαστε, αλλά στο με ποιον είμαστε συνδεδεμένοι. Οι συνδέσεις αυτές επηρεάζουν τη θέση μας στα κοινωνικά δίκτυα και συχνά είναι πιο σημαντικές από τη φυλή, την τάξη, το φύλο ή τη μόρφωσή μας.

Ορισμένοι από εμάς έχουν περισσότερες συνδέσεις, ενώ άλλοι λιγότερες. Κάποιοι από εμάς κατέχουν πιο κεντρική θέση στο δίκτυό τους, ενώ άλλοι βρίσκονται στην περιφέρεια. Κάποιοι ανήκουν σε συνεκτικές ομάδες, με πολλούς κοινωνικούς δεσμούς, στις οποίες όλοι οι φίλοι τους γνωρίζονται μεταξύ τους, ενώ άλλοι έχουν φίλους που δεν γνωρίζονται μεταξύ τους. Και αυτές οι διαφορές δεν οφείλονται πάντα στις δικές μας πράξεις, καθώς η θέση μας στο δίκτυο εξαρτάται επίσης από τις επιλογές που κάνουν οι άλλοι γύρω μας.

Δεν έχουν όλοι πρόσβαση στα δημόσια αγαθά που δημιουργούνται και προωθούνται από τα κοινωνικά δίκτυα. Οι πιθανότητές σας να πεθάνετε από καρδιακή προσβολή μπορεί να εξαρτώνται περισσότερο από το αν έχετε φίλους παρά από το χρώμα του δέρματός σας. Οι πιθανότητές σας να βρείτε δουλειά μπορεί να σχετίζονται εξίσου με τους φίλους των φίλων σας όσο και με την κατάρτισή σας. Και οι πιθανότητές σας να συναντήσετε ευγενική ή αλτρουιστική συμπεριφορά εξαρτώνται από το πόσο καλά συνδεδεμένος είστε με τους γύρω σας.

Οι κοινωνικοί επιστήμονες και οι πολιτικοί έχουν αγνοήσει αυτό το είδος ανισότητας, εν μέρει επειδή είναι τόσο δύσκολο να μετρηθεί. Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την ανισότητα θέσης μελετώντας μεμονωμένα άτομα ή, ακόμη, και ομάδες. Δεν μπορούμε να ρωτήσουμε κάποιον σε ποιο σημείο του δικτύου βρίσκεται με την ίδια ευκολία που μπορούμε να τον ρωτήσουμε πόσα χρήματα κερδίζει. 

Αντιθέτως, είμαστε υποχρεωμένοι να μελετήσουμε το κοινωνικό δίκτυο ως σύνολο, για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε τη θέση ενός ατόμου μέσα σε αυτό. Αυτό αποτελεί σημαντικό πρόβλημα. Ευτυχώς, η έλευση των ψηφιακών τηλεπικοινωνιών (ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, κινητή τηλεφωνία, ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης) κάνει ευκολότερη τη θέαση των δικτύων σε ευρεία κλίμακα, χωρίς να είναι απαραίτητη η πολυδάπανη μελέτη των συγκεκριμένων ατόμων. 

Η συσχέτιση της κεντρικότητας των ατόμων στο δίκτυο με τη θνησιμότητά τους, της μεταβατικότητάς τους με τη δυνατότητα αποπληρωμής ενός δανείου ή της δικτυακής θέσης τους με τις πιθανότητες να διαπράξουν κάποιο έγκλημα ή να κόψουν το κάπνισμα προσφέρει νέες οδούς για θεσμικές παρεμβάσεις.

Ωστόσο, σε έναν όλο και πιο διασυνδεδεμένο κόσμο, εκείνοι που διαθέτουν πολλούς δεσμούς τείνουν να γίνονται ακόμη πιο συνδεδεμένοι, ενώ όσοι έχουν λίγους φίλους μπορεί να μείνουν ακόμη πιο πίσω. Ως αποτέλεσμα, τα οφέλη μπορούν να ρέουν ακόμη περισσότερο προς την πλευρά όσων κατέχουν ορισμένες θέσεις μέσα στα κοινωνικά δίκτυα. Αυτό είναι το πραγματικό ψηφιακό χάσμα. 

Η ανισότητα θέσης παράγει και ενισχύει την ανισότητα ευκαιριών. Μάλιστα, η τάση των ατόμων με πολλές συνδέσεις να συνδέονται με άλλα άτομα ομοίως με πολλές συνδέσεις διακρίνει τα κοινωνικά δίκτυα από τα νευρωνικά, τα μεταβολικά, τα μηχανικά και όποια άλλα μη ανθρώπινα δίκτυα. Αλλά ισχύει και το αντίστροφο: όσοι είναι πενιχρά συνδεδεμένοι συνήθως έχουν φίλους και συγγενείς που και οι ίδιοι είναι αποσυνδεδεμένοι από το ευρύτερο δίκτυο.

Αν θέλουμε, λοιπόν, να αντιμετωπίσουμε τις κοινωνικές ανισότητες, θα πρέπει να αναγνωρίσουμε ότι οι συνδέσεις μας είναι πολύ πιο σημαντικές από το χρώμα του δέρματός μας ή από το πάχος του πορτοφολιού μας. 

Για να αντιμετωπίσουμε διαφορές στη μόρφωση, στην υγεία ή στο εισόδημα, θα πρέπει επίσης να λάβουμε υπόψη μας τις προσωπικές συνδέσεις εκείνων που προσπαθούμε να βοηθήσουμε. 

Για να μειώσουμε την εγκληματικότητα, πρέπει να βελτιστοποιήσουμε τα είδη των συνδέσεων των δυνάμει εγκληματιών —μια προκλητική πρόταση, αφού κάποιες φορές είναι απαραίτητο αυτοί να τίθενται υπό κράτηση. 

Για να κάνουμε πιο αποτελεσματική τη διακοπή του καπνίσματος ή το αδυνάτισμα, πρέπει να κινητοποιήσουμε τους συγγενείς, τους φίλους, ακόμη και τους φίλους των φίλων. 

Για να καταπολεμήσουμε τη φτώχεια, δεν αρκεί να εστιάσουμε μόνο στην ανακατανομή των χρημάτων ή, ακόμη, και στην τεχνική κατάρτιση· θα πρέπει επίσης να βοηθήσουμε τους φτωχούς να συνάψουν νέες σχέσεις με άλλα μέλη της κοινωνίας. 

Όταν στοχεύουμε στην περιφέρεια ενός δικτύου για να βοηθήσουμε στην επανασύνδεση των ατόμων, δεν βοηθάμε μόνο τους δυσπραγούντες, αλλά και ολόκληρο τον κοινωνικό ιστό.

http://antikleidi.com