Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα της δημοσιογραφίας

Μίλα για το σινάφι σου, μη μιλάς μόνο για τους πολιτικούς» μου επισημαίνουν κάποιοι φίλοι σχολιάζοντας το κείμενο μου για τα θανάσιμα αμαρτήματα της πολιτικής. Και έχουν δίκιο. Αυτό που είναι αληθινά τολμηρό είναι να μιλάς για το δικό σου χωριό. Όλοι - και οι πιο δειλοί και οι πιο ανόητοι - έχουν «πολλά» να πουν για τα άσχημα του διπλανού χωριού. Μπορεί να είναι στην ίδια πλαγιά, να έχει τα ίδια νερά, αλλά είναι «κακός τόπος» και μπλα μπλα μπλα . Ας κάνω λοιπόν μια προσπάθεια να παρουσιάσω τα θανάσιμα αμαρτήματα του δικού μου χωριού, της δημοσιογραφίας. Μερικά είναι ίδια με τα αμαρτήματα της πολιτικής αλλά ας γίνω πιο συγκεκριμένος.
.Εξουσία
Το πρώτο λάθος το έκανε αυτός που όρισε την δημοσιογραφία ως την 4η εξουσία. Μπορεί να ακούγεται αθώο αλλά εδώ βρίσκεται η πηγή πολλών κακών. Γιατί τι σου μένει όταν ακούς «4η εξουσία»; Σου μένει το «4η» ; Όχι βέβαια. Σου μένει το «εξουσία»! Οι δημοσιογράφοι λοιπόν μεγαλώνουν θεωρώντας τον εαυτό τους εξουσία. Ένα σκαλί πάνω από όλους αυτούς που κυκλοφορούν στους δρόμους και σύμμαχοι με τις υπόλοιπες εξουσίες. Έτσι μπορεί να ερμηνεύσει κανείς πολλές από τις συμπεριφορές τους. Πρώτο μέλημα λοιπόν : η απαγόρευση του όρου «4η εξουσία».

Λειτούργημα
Ο δεύτερος προσφιλέστερος προσδιορισμός για την δημοσιογραφία είναι το «λειτούργημα». Οι δημοσιογράφοι δηλαδή δεν κάνουν επάγγελμα κάνουν λειτούργημα. (Και αυτοί που ασχολούνται με τις αποφράξεις τι κάνουν; Δεν κάνουν λειτούργημα;) Όταν ένας δημοσιογράφος λέει «εμείς κάνουμε λειτούργημα» εννοεί περίπου «και χάρη σας κάνω». Και όταν κάνεις χάρη σε κάποιον δεν του δίνεις και λογαριασμό. Ας κατέβουμε λοιπόν από το θρόνο μας. Η δημοσιογραφία είναι ένα επάγγελμα όπως όλα τα άλλα και αυτοί που το ασκούν πρέπει πρώτα από όλα να είναι επαγγελματίες που υπακούουν σε κανόνες και έχουν υποχρεώσεις.

Γραφεία Τύπου
Υπάρχουν αρκετοί δημοσιογράφοι που εκτός από την εφημερίδα, την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο δουλεύουν και σε γραφεία Τύπου. Στο υπουργείο Γεωργίας, στην Εθνική Τράπεζα, στο Εθνικό Θέατρο... Βάλτε ό,τι Εθνικό ξέρετε και ό,τι υπουργείο και Οργανισμό γνωρίζετε και θα κάνετε ένα μακρύ κατάλογο από παράλληλες δημοσιογραφικές δουλειές. Έτσι έχουμε το φαινόμενο κάποιος να καλύπτει για την εφημερίδα του το ρεπορτάζ του Λιμενικού και ταυτόχρονα να είναι στο γραφείο Τύπου του υπουργείου Ναυτιλίας. Το ελάχιστο που πρέπει να επιβληθεί είναι να απαγορευθεί η απασχόληση των δημοσιογράφων σε γραφεία Τύπου που σχετίζονται με την «κανονική» τους δημοσιογραφική ζωή. Αυτός δηλαδή που κάνει ρεπορτάζ Λιμενικού να είναι αν θέλει στο γραφείο Τύπου της αναπτυξιακής εταιρίας Ολύμπου. Και αν κάποιος θέλει να αμείβεται από την Γενική Γραμματεία Τύπου να παραιτηθεί από το πολιτικό ρεπορτάζ.

Μυστικά κονδύλια
Στις αρχές της δεκαετίας του ’90 – επί πρωθυπουργίας Μητσοτάκη και υπουργού Εξωτερικών Σαμαρά- έγινε γνωστό ότι κάποιοι εισέπρατταν από το κράτος χρήματα για να προβάλλουν την «Εθνική γραμμή». (Ενδιαφέρον επί αυτού είναι το αφιέρωμα του «Ιού της Ελευθεροτυπίας» με τίτλο «Οι μαύρες σακούλες του 1992»). Βέβαια είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι το φαινόμενο εφευρέθηκε το ‘92 και ήταν μονοκαλλιέργεια του υπουργείου Εξωτερικών. Τα υπουργεία Αμύνης και Εσωτερικών που ομοίως είχαν μυστικά κονδύλια που τα διέθεταν όλα αυτά τα χρόνια; Και ποιοι είναι αυτοί που εισέπρατταν για να υπηρετούν «γραμμές»;
Αναφέρομαι στο παρελθόν γιατί φαντάζομαι ότι λεφτά τη σήμερον ημέρα δεν υπάρχουν ούτε για μυστικά κονδύλια. Ή κάνω λάθος;

Απλοϊκότητα
«Ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τα ΜΜΕ δεν είναι η μεροληψία είναι η απλοϊκότητα», έχει γράψει κάποιος ξένος δημοσιογράφος. Και στην Ελλάδα είναι φανερό ότι η δημοσιογραφία έχει παραιτηθεί από το βασικό καθήκον της, που είναι να εξηγεί την πολυπλοκότητα των γεγονότων, της πολιτικής και των αποφάσεων.

Φανατισμός
Στον πόλεμο του Ιράκ οι Άγγλοι δημοσιογράφοι είχαν μια υποχρέωση. Μπορούσαν να γράψουν τι όμορφοι είναι οι Αμερικανοί στρατιώτες, τι άσχημοι είναι οι Ιρακινοί, αλλά έπρεπε στην έναρξη κιόλας του κειμένου τους, να δηλώνουν ευθέως από ποιο σημείο παρακολουθούν τον πόλεμο. «Είμαι ο Σμιθ και είμαι προσκολλημένος στο τάγμα αλεξιπτωτιστών». Ήξεραν δηλαδή οι αναγνώστες ότι διάβαζαν ένα δημοσιογράφο που παρακολουθεί τις συγκρούσεις από την πλευρά των επιτιθέμενων. Γιατί σημαντικότερο πολλές φορές από το ίδιο το γεγονός είναι η γωνία από το οποίο το κοιτάς. Στην Ελλάδα όμως σπανίως οι δημοσιογράφοι μαρτυρούν την θέση τους. Φανατίζονται, επιλέγουν στρατόπεδο, γίνονται ένα με τις εξέδρες αλλά προσποιούνται τους αντικειμενικούς και τους ουδέτερους καθοδηγώντας όμως τον κόσμο προς τις δικές τους μονομερείς θέσεις.


Κάτι σαν επίλογος
Τώρα θα μου πείτε γιατί τα τελευταία χρόνια (που είναι και χρόνια της ιδιωτικής τηλεόρασης) αυξάνονται οι δημοσιογράφοι που κλίνουν (ελαφρώς ή πολύ) προς το πρότυπο της αμαρτωλής δημοσιογραφίας; Γιατί όπως έχει γράψει μια καθηγήτρια που μελετά τα ΜΜΕ: «Όλο και περισσότερο σκέπτονται ότι αν δεν παραβιάσεις και εσύ τους κανόνες, κάποιοι άλλοι θα κερδίσουν εμπορικά το κοινό». Και αυτοί που θα παραβιάσουν τους κανόνες (και θα κερδίσουν το κοινό) θα αποκτήσουν πλούτη, δόξα, αναγνώριση. Αλλά αυτό δεν είναι αμάρτημα της δημοσιογραφίας, είναι της κοινωνίας.
του Σταύρου Θεοδωράκη

.