ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ....Το μεγαλύτερο και ευγενέστερο πολιτιστικό γεγονός της χρονιάς

Ρεπορτάζ από τα Προμήθεια 2014 στον Όλυμπο

…και ορισμένες προσωπικές σκέψεις για το θεσμό

Της δημοσιογράφου Σουζάνας Μπάκα

Τι είναι τα Προμήθεια

Τα Προμήθεια είναι πολιτιστικές εκδηλώσεις με σκοπό, σύμφωνα με τους διοργανωτές τους, την προβολή και ανάδειξη του αρχαίου ελληνικού πνεύματος. Τελούνται κάθε χρόνο στον Όλυμπο, στο Άλσος Προμηθέως, συμπλήρωσαν ήδη το 19^ο έτος συνεχούς λειτουργίας τους και πραγματοποιούνται σε εθελοντική βάση με την άμεση συμμετοχή και την ανάληψη έργου ομάδων και συλλόγων απ’ όλη την Ελλάδα. 

Αποτελούν τη μεγαλύτερη γιορτή της ελληνικής κοσμοθεάσεως από πλευράς διάρκειας ημερών και πλήθους κόσμου που τα επισκέπτεται.

Το ρεπορτάζ επιχειρεί μια εκτενή περιγραφή του τετραήμερου των φετινών (2014) εκδηλώσεων.

Πρώτη ημέρα: Πέμπτη 3 Ιουλίου

Τα Προμήθεια 2014 ξεκίνησαν όπως πάντοτε τα τελευταία χρόνια με ήπιο προφίλ και χαμηλούς τόνους, που δεν προϊδεάζουν αυτόν που έρχεται για πρώτη φορά για την εκρηκτική και εντυπωσιακή συνέχεια. 

Πρώτη ημέρα η Πέμπτη 3 Ιουλίου όπου δεκάδες επισκέπτες απ’ όλη σχεδόν τη χώρα, αψηφώντας ηθελημένα τη δυσμενή οικονομική κατάσταση, άρχισαν να καταφτάνουν από το πρωί και καθ’ όλη τη διάρκεια της μέρας στον Όλυμπο και να στήνουν τα αντίσκηνά τους στο ελεύθερο κάμπινγκ του Άλσους Προμηθέως (όπως πλέον αποκαλείται η περιοχή που παλαιότερα ονόμαζαν οι ντόπιοι «Αγιάννης»). Χαρούμενες φωνές, χαιρετισμοί και πειράγματα μεταξύ των γνωστών που ξαναβρίσκονταν, ένα ήσυχο άλσος που άρχισε σιγά-σιγά με το πέρασμα της μέρας να παίρνει ζωή και κίνηση. 

Εννοείται βέβαια ότι τα ...

ξενοδοχεία και οι ξενώνες ήταν υπερπλήρη σε όλη την ευρύτερη περιοχή από πολύ κόσμο που είχε φροντίσει από νωρίς να εξασφαλίσει τη διαμονή του. Εντύπωση προκαλούσε, για όποιον έχει επισκεφθεί και άλλες φορές τα Προμήθεια, ο λιγοστός σε σχέση με άλλες χρονιές αριθμός των ΙΧ αυτοκινήτων στο πάρκινγκ, ενώ ο αριθμός των ατόμων δεν φαινόταν κατ’ αντιστοιχία μειωμένος.

Συζητώντας για το θέμα αυτό με τους ανθρώπους που κατέφταναν στο άλσος, σου λυνόταν η απορία: Μικρές παρέες ανά τέσσερα ή πέντε άτομα συνεννοήθηκαν φέτος από νωρίς, έβαλαν ρεφενέ τη βενζίνη και ταξίδεψαν από κοινού στο Λιτόχωρο –και από εκεί στο άλσος, 5 περίπου χλμ. πιο πάνω. Απότοκο κι αυτό της οικονομικής κρίσης, όπου άλλοι δεν έχουν πλέον αυτοκίνητα αφού έχουν παραδώσει τις πινακίδες τους, και άλλοι προτίμησαν να μοιραστούν τα έξοδα, αφού μόνο τα διόδια από την Αθήνα μέχρι το Λιτόχωρο κοστίζουν πλέον όσο κόστιζε άλλοτε να φας και να πιείς τις μέρες της παραμονής σου στα Προμήθεια.

Τα Προμήθεια εδώ και κάποια χρόνια είναι τετραήμερες γιορτές (είχαν ξεκινήσει ως διήμερο, στη συνέχεια πριν από περίπου μια 10ετία έγιναν τριήμερες γιορτές, και από το 2011 είναι πλέον τετραήμερες κάτω από την απαίτηση του κόσμου). Οι εκδηλώσεις ξεκίνησαν με χαλαρούς ρυθμούς από το απόγευμα της Πέμπτης, με αρχή τους παραδοσιακούς καθαρμούς στο χώρο του άλσους. Αν και δεν είναι ακριβώς εκδήλωση οι καθαρμοί αλλά κυρίως είναι τελετουργική διαδικασία, προκαλούν ωστόσο το ενδιαφέρον στην παρακολούθησή τους αφενός γιατί στηρίζονται σε αρχαϊκά στοιχεία, και αφετέρου γιατί συμμετείχε με αυθορμησία το σύνολο σχεδόν όλων όσων είχαν έρθει μέχρι εκείνη την ώρα. Ακολούθησαν οι τελετές ενάρξεως των εκδηλώσεων με την ανάλογη πομπή και τους ύμνους, την αφή του Προμηθεϊκού πυρός και στη συνέχεια την κήρυξη των ΙΘ΄ Προμηθείων από τον ίδιο τον ιδρυτή του θεσμού, τον Τρύφωνα Ολύμπιο.

  

Μια δυσάρεστη κατ’ αρχήν έκπληξη περίμενε τους φετινούς επισκέπτες. Η γνωστή σε όλους ταβέρνα του άλσους, στην οποία είχαν συνηθίσει να πίνουν τον καφέ τους, να γίνονται οι ομιλίες και πολλοί να τρώνε εκεί –παρά τις ιδιαίτερα τσουχτερές τιμές του ταβερνιάρη- ήταν κλειστή! Ο ιδιοκτήτης της την έκλεισε επειδή –όπως τουλάχιστον δήλωσε ο ίδιος- έχει προβλήματα με την εκκλησία της τοπικής μητρόπολης η οποία επιδιώκει  να επεκταθεί στο χώρο του και του έχει κάνει δύσκολη τη ζωή. 

Ωστόσο χάρις στον Δήμο Δίου-Ολύμπου που προμήθευσε τους διοργανωτές με πάμπολλα καθίσματα και ορισμένα τραπέζια, δεν υπήρξε πρόβλημα στην διοργάνωση των προγραμματισμένων εκδηλώσεων. Μάλιστα από την επομένη ημέρα, την Παρασκευή, δεν υπήρξε πρόβλημα ούτε με τη διατροφή των εκδρομέων και επισκεπτών παρά το ότι δεν λειτουργούσε η ταβέρνα. Κι αυτό διότι οι διοργανωτές είχαν φροντίσει να συνεργαστούν με εταιρεία κέτερινγκ η οποία έστησε σ’ ένα σημείο του άλσους τον εξοπλισμό της και πρόσφερε σχεδόν τα πάντα σε είδη διατροφής, πιάτα ημέρας, καφέδες κλπ, σε τιμές ιδιαίτερα οικονομικές κατόπιν συμφωνίας. Για όσους είχαν «μαρτυρήσει» όλα τα προηγούμενα χρόνια από τις φαρμακερές τιμές της ταβέρνας, η παρουσία του κέτερινγκ ήταν μια πολύ ευχάριστη έκπληξη και έδιναν συγχαρητήρια στα μέλη της επιτροπής Προμηθείων γι αυτή την καινοτόμα και εξαιρετική πρωτοβουλία τους. Δείγμα του ότι όταν υπάρχει ετοιμότητα και σωστή οργανωτική υποδομή, οποιοδήποτε έκτακτο πρόβλημα αντιμετωπίζεται και μάλιστα με τον καλύτερο τρόπο!

Το βράδυ της Πέμπτης, στο συμπόσιο, υπήρξε μια ενδιαφέρουσα ομιλία της Σεμέλης Τραυλού με θέμα τον Όμηρο, μετά από την οποία ακολούθησε συζήτηση με το κοινό, και στη συνέχεια έλαβαν χώρα ορισμένα σατιρικά και μουσικά δρώμενα μέσα σε χαλαρό, ευχάριστο και φιλικό κλίμα. Ο καιρός το βράδυ ήταν ψυχρός, όσοι είχαν φροντίσει να έχουν ζακέτες μαζί τους αποδείχθηκαν οξυδερκείς, οι δε υπνόσακοι αποδείχθηκαν σωτήριοι. Ο καιρός στον Όλυμπο δεν πρέπει ποτέ να σε εφησυχάζει. Ευτυχώς όμως τις επόμενες μέρες και νύχτες ο καιρός μαλάκωσε και ήταν εξαιρετικός.

Δεύτερη ημέρα: Παρασκευή 4 Ιουλίου

Οι επόμενες μέρες από κει και πέρα ήταν γεμάτες, τόσο που δεν ήξερες τι να πρωτοπαρακολουθήσεις και τι να πρωτοκάνεις. Το πρωινό της δεύτερης ημέρας, της Παρασκευής, ξεκίνησε ζωηρά με ορθοσωμία, δηλ. μια προσέγγιση στη φυσική δραστηριότητα και την αναπνοή μέσω θεραπευτικών ασκήσεων που μας υποδεικνύονται από την αρχαιότητα (αγωγή Καλλισθένους κλπ), υπό την καθοδήγηση και επιμέλεια του καθηγ. φυσικής αγωγής Γιώργου Σαράτση. 

Αν και όσοι προσήλθαν στην ώρα τους δεν ήταν αρχικά πολλοί, μετά από λίγο έβλεπες δεκάδες άτομα να πηγαίνουν στο κέντρο του άλσους, με στρώματα ή όχι, και να παίρνουν μέρος στις ομαδικές ασκήσεις. Ήταν τόσο ενθουσιασμένοι από την εμπειρία τους που ζήτησαν να την επαναλάβουν και την επομένη ημέρα. Ο Γιώργος Σαράτσης, ένας γλυκύτατος και προθυμότατος νέος άνθρωπος, δεν έφερε καμία αντίρρηση κι έτσι το επόμενο πρωινό επαναλήφθηκε το ίδιο σκηνικό με ακόμη περισσότερο κόσμο!... 

Στη συνέχεια ακολούθησε διάλεξη και συζήτηση με παραπλήσιο θέμα, δηλ. «Διατροφή και υγεία στα πλαίσια της Ιπποκράτειας ιατρικής» με εισηγητή τον Γεώργιο Κυτίδη -Αριστοδίκαιο. Για όσους έρχονται για πρώτη φορά στα Προμήθεια και δεν είναι εξοικειωμένοι με τα ήθη των ανθρώπων αυτού του χώρου, προξενεί έκπληξη το ότι πολλοί από τους μετέχοντες έχουν και ένα δεύτερο όνομα, αρχαιοελληνικό. Αυτό οφείλεται στο ότι πολλοί ακολουθούν ένα έθιμο που υπήρχε στην αρχαία Ελλάδα, σύμφωνα με το οποίο είχε το δικαίωμα ο καθένας κατά την ενηλικίωσή του να επιλέξει ένα όνομα διαφορετικό από εκείνο που του έδωσαν όταν ήταν νήπιο, θεωρώντας ότι ταίριαζε περισσότερο στην ψυχοσύνθεσή του. Σήμερα, για να αποκτήσει βαρύτητα και τεκμηρίωση αυτή η επιλογή, το όνομα δίδεται επισήμως σε τελετή ονοματοδοσίας. Οι τελετές Ονοματοδοσίας στα Προμήθεια γίνονται κάθε φορά το πρωί της τελευταίας ημέρας, της Κυριακής.

Ακολούθησαν άλλες δύο διαλέξεις, η πρώτη με αναφορά στη σημειολογία ενός επεισοδίου της αρχαίας ιστορίας και πιο συγκεκριμένα στις δύο ανταγωνιστικές βασίλισσες της Μακεδονίας, την Ολυμπιάδα, μητέρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και την ανταγωνίστριά της Ευρυδίκη, οι οποίες ήρθαν σε πολεμική αναμέτρηση. Εισηγητής ήταν ο εκπαιδευτικός και συγγραφέας Στέφανος Κωλέττας -Μέλανθος από τα Ιωάννινα. Η δεύτερη είχε φιλοσοφικό περιεχόμενο και θέμα την διαχρονικότητα της φιλοσοφίας του Ηράκλειτου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, σε ενδιαφέρουσα εισήγηση από τον Γιώργο Σαράτση. Το να βλέπεις τόσο κόσμο, ανεξαρτήτως κοινωνικής διαστρωμάτωσης και επαγγελματικής ιδιότητας, να παρακολουθεί με προσήλωση ιστορικές και φιλοσοφικές διαλέξεις, και μετά από κάθε εισήγηση να συμμετέχει στη συζήτηση θέτοντας θέματα ή ερωτήματα στους ομιλητές, ομολογώ ότι δεν το έχω ξαναδεί πουθενά αλλού σε τέτοια έκταση. Στα Προμήθεια, οι καθηγητές έχουν κατέβει από την διδασκαλική έδρα τους και συνευρίσκονται με τον «απλό» κόσμο, ενώ ταυτόχρονα κάθονται οι ίδιοι ανάμεσα στον κόσμο ως απλοί θεατές και παρακολουθούν εξ’ ίσου ενδιαφέρουσες διαλέξεις από ανθρώπους που χωρίς να έχουν καμιά ακαδημαϊκή ιδιότητα, αποδεικνύονται ωστόσο τόσο μελετημένοι και εμβριθείς στις αναλύσεις τους που είναι ικανοί να «βάλουν τα γυαλιά» ακόμη και σε πανεπιστημιακούς. Με άλλα λόγια, το φαινόμενο της αρχαίας αγοράς αλλά και των αρχαίων φιλοσοφικών σχολών ξαναζωντανεύει στα Προμήθεια (ειδικά για το δεύτερο, για τις φιλοσοφικές σχολές, η τιμητική τους είναι το Σάββατο το πρωί).

Ο κόσμος στο μεταξύ συνέχισε να έρχεται, άλλοι κατασκηνώνοντας όπου τους υποδείκνυαν οι διοργανωτές και άλλοι απλώς για να παρακολουθήσουν τις ομιλίες και τις εκδηλώσεις έχοντας ήδη τακτοποιηθεί σε ξενοδοχεία ή ξενώνες του Λιτόχωρου και των γύρω περιοχών. Τα Προμήθεια είχαν μπει για τα καλά στη φάση της πλήρους λειτουργίας τους και το πιο ενδιαφέρον, εκτός από τις προγραμματισμένες ομιλίες και τις συζητήσεις που συγκέντρωναν ένα μεγάλο μέρος του κόσμου, ήταν οι παρέες κυρίως των νέων που με τη ζωντάνια και το κέφι τους έδιναν την εντύπωση πολύβουων κυμάτων. Τα πηγαδάκια και οι συζητήσεις στα χόρτα και στα καταπράσινα μονοπάτια, τα παιδιά που έτρεχαν και έπαιζαν ολόγυρα, τα πειράγματα και τα γέλια, έδιναν την αίσθηση μιας συλλογικής συντροφικότητας που ένιωθες να πλανάται παντού μέσα στο περιβάλλον του Ολύμπου. Ο καιρός ήταν υπέροχος, οι συνθήκες διαμονής και διαβίωσης ήταν έτσι κι αλλιώς ιδανικές για ελεύθερο κάμπινγκ, νερό καθάριο και φυσικό έτρεχε άφθονο από την πηγή που υπάρχει στο άλσος (πολλοί γεμίζουν αρκετά μπουκάλια για το σπίτι τους όταν φεύγουν), ενώ οι τουαλέτες που κατασκεύασε ο Δήμος Δίου-Ολύμπου για τις ανάγκες των Προμηθείων, χάρις στη φροντίδα των διοργανωτών ήταν συνεχώς πεντακάθαρες και «έλαμπαν» σε όλη την διάρκεια του τετραήμερου. Υπήρξε κάποια αναστάτωση αρχικά με την παροχή του ηλεκτρ. ρεύματος, υπήρξαν στιγμές που έπεσε η τάση προξενώντας πρόσκαιρες διακοπές  στα μικρόφωνα των ομιλητών (και τους ανάλογους μικροεκνευρισμούς), το πρόβλημα όμως αποκαταστάθηκε πλήρως στη συνέχεια.

Το μεσημέρι έφτασε ο καλλιτεχνικός επιμελητής των Προμηθείων και σκηνοθέτης των κύριων δρώμενων, ο κ. Γιώργος Φωτεινός. Όπως μας εξήγησε, ποτέ δεν κατάφερε όλα αυτά τα χρόνια να έρθει στον Όλυμπο από την Πέμπτη λόγω των πολλαπλών υποχρεώσεων της διοργάνωσης που «τρέχουν» μέχρι σχεδόν την τελευταία στιγμή. Δεν κάθισε πολύ στο άλσος γιατί έπρεπε να κατέβει στο Λιτόχωρο όπου ήδη οι τεχνικοί έστηναν ηχητικές εγκαταστάσεις και φωτισμούς στο υπαίθριο θέατρο της κωμοπόλεως. Η Παρασκευή είναι μια τόσο «γεμάτη» μέρα για τους διοργανωτές και με τέτοια διασπορά των εκδηλώσεων, που σπάνια βρίσκεις την ευκαιρία να ανταλλάξεις δυο κουβέντες μαζί τους. Σχεδόν ταυτόχρονα, έφυγε μαζί του και μια ομάδα τελεστών, προς διαφορετική όμως κατεύθυνση: Προς το Δίον, όπου ήδη είχε συγκεντρωθεί και προετοιμάζονταν η ομάδα των αθλητών και αθλητριών για την εκκίνησή τους. Λίγο αργότερα, ξεκίνησαν με μια σειρά αυτοκινήτων και τα μέλη του θιάσου που θα έπαιρναν μέρος στα βραδινά δρώμενα, για να κάνουν τις τελευταίες τεχνικές πρόβες τους στο χώρο του θεάτρου, ενώ οι υπεύθυνοι της βραδινής πομπής στο Λιτόχωρο έκαναν πυρετωδώς τις τελευταίες ετοιμασίες τους. Με λίγα λόγια υπήρχε ένας έντονος οργασμός προετοιμασιών στις ομάδες εργασίας, που δεν διατάρασσε όμως καθόλου την ηρεμία και την απόλαυση των επισκεπτών που γεύονταν την σπάνια εμπειρία να συζητούν κάτω από τις σκιές των ελάτων του Ολύμπου, να ανταλλάσουν γνώμες, να παρακολουθούν τις εκθέσεις (υπήρχε εκτός των άλλων μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση αρχαίων λυρών «χέλυς», λυρών δηλ. από κέλυφος χελώνας, που τράβηξε το ενδιαφέρον πολλών επισκεπτών αφού ο ίδιος ο κατασκευαστής, που ήταν παρών, εξηγούσε στον κόσμο τα μυστικά της κατασκευής αυτού του πανάρχαιου μουσικού οργάνου).

Η δημοσιογραφική δουλειά είναι δύσκολη την Παρασκευή των Προμηθείων γιατί δεν ξέρεις πού να πρωτοπάς και τι να πρωτοπρολάβεις. Στο υπαίθριο θέατρο του Λιτόχωρου στήνονταν το σκηνικό για την βραδινή παράσταση του «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου. Οι εξέδρες και τα υλικά που προσέφερε ο Δήμος Δίου-Ολύμπου άρχισαν να παίρνουν σχήμα με τα σκηνικά στοιχεία που προσθέτονταν, δίνοντας λίγο-λίγο την εντύπωση του βράχου που απαιτούνταν για τις ανάγκες της παράστασης, ενώ οι τεχνικοί ολοκλήρωναν ήδη τις εγκαταστάσεις τους και ξεκινούσαν πρόβες ήχου και φωτισμών με τους ηθοποιούς. Την ίδια ώρα 10 χλμ. μακριά, στο Δίον, ήταν ήδη σε εξέλιξη η διαδικασία εκκίνησης των αθλητών και αθλητριών η οποία γίνεται πάντοτε τελετουργικά. Δηλ. ομάδα ιερειών παραδίδει στους αθλητές κλάδο ελαίας, χώματος και καθάριου ύδατος εξαγνιστικού από την ιερή πόλη των Μακεδόνων Δίον, τα οποία οι δρομείς, φορώντας αρχαιοελληνικές ενδυμασίες, θα μεταφέρουν στο Λιτόχωρο διανύοντας 10.200 μ. ανηφορικού δρόμου και διαμηνύοντας έτσι το μήνυμα των εορτών. Παράλληλα, στην πλατεία του Λιτόχωρου, άρχισε ήδη να συγκεντρώνεται ο κόσμος, να παραλαμβάνει τους πυρσούς και να γίνονται οι τελευταίες προετοιμασίες για την πομπή που θα επακολουθούσε.

Λίγο πριν σκοτεινιάσει –στις 20:45- ξεκίνησε η μεγάλη πομπή των Προμηθειέων. Το Λιτόχωρο έχει την τιμητική του ως προς αυτό γιατί φιλοξενεί τη μοναδική μέχρι στιγμής εκδήλωση αυτού του τύπου σε όλη την Ελλάδα, δηλ. μια αναβίωση των αρχαϊκών πομπών με όλη την κατάνυξη αλλά και την βακχική ευθυμία των  διονυσιακών γιορτών της αρχαιότητας. Είναι εντυπωσιακό να βλέπει κανείς να προπορεύονται οι ιέρειες και να ακολουθεί ένα τεράστιο πλήθος από Προμηθειείς (όπως αποκαλούνται όσοι εκδράμουν στις γιορτές των Προμηθείων) κρατώντας στα χέρια τους κλαριά και αναμμένους δαυλούς! Με τους ξεσηκωτικούς ήχους από τα τύμπανα και τους άσκαυλους (άσκαυλος είναι η ελληνική ονομασία της γκάιντας) που τη συνοδεύουν σε όλη της την διάρκεια, η μακριά πομπή περιδιαβαίνει τα στενά και ανηφορικά δρομάκια της μικρής πόλεως με τα όμορφα και γραφικά  σπίτια, τραβώντας το ενδιαφέρον εκατοντάδων ανθρώπων, Ελλήνων και ξένων, που έρχονται στο Λιτόχωρο για να παρακολουθήσουν και να φωτογραφήσουν αυτήν τη σπάνια για τη σημερινή εποχή εμπειρία. Παρά το ότι γνωρίζουν οι διοργανωτές το τουριστικό ενδιαφέρον που προκαλεί αυτή η πρωτοβουλία τους, ωστόσο έχει ιδιαίτερη σημασία το ότι δεν έχουν βάλει «νερό στο κρασί τους» όπως λένε, δεν έχουν δηλ. υποκύψει στο δέλεαρ να δώσουν «φανταιζί» στοιχεία στην εκδήλωση. Όπως δηλώνουν οι ίδιοι, τους ευχαριστεί μεν που το τουριστικό αυτό ενδιαφέρον δίνει μια ανάσα στην ντόπια αγορά του Λιτόχωρου βοηθώντας στα έσοδα των κατοίκων –ιδίως σε αυτή τη δύσκολη οικονομική συγκυρία- αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να αλλοιώσουν το νόημα και την εικόνα της γιορτής με σύγχρονους «εντυπωσιασμούς». Η πομπή, όπως και ό,τι σχετίζεται με τις γιορτές των Προμηθείων, θα παραμείνουν αυστηρά σε πλαίσια προβολής και ανάδειξης των αρχαίων ελληνικών ηθών και εθίμων, χωρίς τη διείσδυση αλλότριων στοιχείων που αλλοιώνουν το περιεχόμενο του αρχαίου πνεύματος.

Η τεράστια πομπή, αφού περιδιάβηκε στα καλντερίμια και τα φιδωτά δρομάκια (μου έκανε κατάπληξη το ότι είδα να ραίνονται οι ιέρειες με λουλούδια από πολλά μπαλκόνια!) φωτίζοντας τη νύχτα με τους εκατοντάδες δαυλούς που κρατούσε το πλήθος που ακολουθούσε, επανήλθε εν μέσω των βακχικών ήχων από τα ταμπούρλα και τους άσκαυλους στους κεντρικούς δρόμους και ακολούθησε την κατεύθυνση για το υπαίθριο θέατρο. Ένα θέατρο που παρά το μέγεθός του, αποδείχθηκε για άλλη μια φορά μικρό για να χωρέσει τόσο κόσμο στα διαζώματά του –ήδη ήταν σχεδόν γεμάτο όταν έφτασε η πομπή! 

Οι αθλητές από το Δίον με την αρχαιοελληνική περιβολή που κατέφτασαν σχεδόν αμέσως μετά, καταχειροκροτήθηκαν από τον κόσμο και δέχθηκαν αναμνηστικά μετάλλια για τον άθλο τους. Τα ιερά αντικείμενα που έφεραν παραλείφθηκαν από την τελετουργική ομάδα και έγιναν οι απαραίτητες σπονδές. Ακούστηκε ο ύμνος των Προμηθείων σε αρχαία και νεοελληνική απόδοση και ακολούθησε ένα δρώμενο με άμεση αναφορά στη σημερινή πραγματικότητα: Η επιστροφή του Οδυσσέα στην πατρίδα του όπου βρήκε τους μνηστήρες να διασκεδάζουν κατασπαταλώντας και νέμοντας την περιουσία του και το σπιτικό του, αντιμετωπίζοντας τον ίδιο ως ζητιάνο. Ήταν τόσο δυνατά τα μηνύματα που εξέπεμπε το δρώμενο προκαλώντας άμεσους συνειρμούς με ό,τι βιώνουμε σήμερα που σου έσφιγγε την καρδιά! Όταν τη δεδομένη στιγμή άρχισε να τους εξοντώνει έναν-έναν με το τόξο του (μια πολύ δυνατή σκηνή όπου η εναλλαγή των φωτισμών προσέδιδε υπερβατική διάσταση), τα συναισθήματα στο κοινό ήταν διάχυτα και εμφανή, μέχρι την τελευταία εικόνα της αντάμωσής του με την Πηνελόπη που καταχειροκροτήθηκε με συγκίνηση. Το εξαίρετο μήνυμα που εξέπεμπε το όλο δρώμενο για το τι θα πρέπει να πράξουμε σήμερα εμείς οι νεοέλληνες, λαμβάνοντας σημεία αναφοράς από το προγονικό μας παρελθόν, νομίζω ότι έγινε κατανοητό απ’ τον καθένα.

Απαγγέλθηκε πολύ αισθαντικά, σχεδόν μυσταγωγικά ο ύμνος προς την Αφροδίτη, ως υπόσχεση της συνέπειας στον αγώνα που δίνεται στη Θεσσαλονίκη για τη διάσωση του ναού της Αφροδίτης που κινδυνεύει με κατάχωση, με μια υπέροχη θεά Αφροδίτη να δεσπόζει στο υψηλότερο σημείο του διαζώματος (ένα από τα πανέμορφα κορίτσια του θιάσου που δυστυχώς δεν φωτίστηκε όσο θα έπρεπε), και στη συνέχεια καταχειροκροτήθηκε μία ταλαντούχα νέα μουσικός, η Λίνα Παλερά, η οποία έπαιξε με αρχαϊκή λύρα φόρμιγγα δύο αρχαίους ύμνους που έχει διασωθεί η μελοποίησή τους (τον «Δελφικό Ύμνο» και τον «Επιτάφιο του Σείκιλου», οι αρχαιότερες διεθνώς ολοκληρωμένες μουσικές μελωδίες που έχουν διασωθεί). Τη σιωπή και το σκοτάδι που ακολούθησαν για λίγο, διέκοψαν τα κορίτσια του Χορού των Ωκεανίδων που μπήκαν στη σκηνή υπέροχες, πανέμορφες και εντυπωσιακές, άδοντας χορικά από τον «Προμηθέα Δεσμώτη» του Αισχύλου. Στο κέντρο της σκηνής, επάνω στο «βράχο» που στήθηκε το απόγευμα, εμφανίστηκε επιβλητικός ο Προμηθέας και το ίδιο επιβλητικά συνέχισε σε όλη την διάρκεια της παράστασης, στους διαλόγους του με τις Ωκεανίδες, με τον πατέρα τους τον Ωκεανό που ήρθε να τον συμβουλεύσει, με τον Ερμή που εμφανίστηκε εντυπωσιακά στο άνω διάζωμα του υπαίθριου θεάτρου. Όλοι τους ερασιτέχνες ηθοποιοί, μέλη και φίλοι του πολιτιστ. συλλόγου «Προμηθεύς Πυρφόρος» που κοπίασαν για να έχουν αυτό το εξαίρετο αποτέλεσμα επαγγελματικών προδιαγραφών. Η παράσταση τελείωσε μέσα στους ήχους των βροντερών κεραυνών από τον Δία, ανάμεσα στις τραγικές μα αγέρωχες κραυγές του Προμηθέα και τις απεγνωσμένες φωνές του χορού.  

Η σκηνοθεσία και η γενικότερη επιμέλεια των δρώμενων που παρουσιάστηκαν στο θέατρο του Λιτόχωρου ήταν του Γ. Φωτεινού. Το ότι ο κόσμος που προσήλθε στο θέατρο -κυρίως Λιτοχωρίτες, κάτοικοι της Κατερίνης, των γύρω περιοχών και τουρίστες- κάθισε μέχρι τέλους της παράστασης, καταχειροκρότησε και συνεχάρη με συγκίνηση τους συντελεστές, είναι ένδειξη της επαγγελματικής συνέπειας με την οποία στήθηκε το όλο θέαμα. Στο ρόλο του Προμηθέα εξαίρετος ο Γεώργιος Αγρόδιος, ο οποίος εκτός των άλλων, είναι επιφορτισμένος και με τις υποχρεώσεις του επικεφαλής της επιτροπής των Προμηθείων. Ένας θεατής είπε αργότερα ότι έχει δει πολλές επαγγελματικές παραστάσεις του «Προμηθέα Δεσμώτη» σε αρχαία θέατρα, πρώτη φορά όμως ένιωσε τόσο προσηλωμένος στους διαλόγους και για πρώτη φορά κατάλαβε, επιτέλους, τα λόγια του χορού των Ωκεανίδων.  

Τα δρώμενα στο Δίον και το Λιτόχωρο πήραν τέλος με αυτό τον εντυπωσιακό τρόπο, όχι όμως και το πρόγραμμα της ημέρας που συνεχίστηκε επάνω στο άλσος Προμηθέως. Λίγο πριν από τα μεσάνυχτα και μέσα στην γοητεία της νύχτας του Ολύμπου, ο Μάνος Μαμιδάκης, ένας νεαρός ταλαντούχος λυράρης, μας μετέφερε σ’ ένα μυσταγωγικό ταξίδεμα με τη λύρα του, σε μια μουσική τελετουργία ίασης και διαύγειας που καταχειροκροτήθηκε. Μετά από αυτό το μουσικό βάλσαμο, ακολούθησε μια μακρά σε διάρκεια μεταμεσονύκτια συζήτηση από αρκετό κόσμο και κυρίως νέους, με τον συγγραφέα και ερευνητή Μιχάλη Καλόπουλο και θέμα την ιστορία της Νοημοσύνης, σύμβολο διαχρονικό της οποίας απετέλεσε η θεά Αθηνά, μέσα από τις ερμηνείες της αλληγορικής μυθολογίας. Το άλσος ησύχαζε μέσα από ενδιαφέρουσες μεταμεσονύκτιες συζητήσεις, οι μεγαλύτεροι και οι πιο κουρασμένοι κοιμόντουσαν ήδη, ενώ παράλληλα έβλεπες διάσπαρτα μικρές παρέες, κυρίως νέων, να παίζουν κιθάρα έξω από τις σκηνές τους. Μια εικόνα ειδυλλιακή που μόνο στα Προμήθεια έχω δει σε τέτοιας έκτασης ομορφιά.  

Τρίτη ημέρα: Σάββατο 5 Ιουλίου

Η τρίτη ημέρα ξημέρωσε θα έλεγα με έντονο «οργασμό». Πολλοί ήταν αυτοί που σηκώθηκαν από νωρίς για να επαναλάβουν τις γυμναστικές και θεραπευτικές ασκήσεις της ορθοσωμίας, ενώ παράλληλα πολύς επίσης κόσμος ετοιμάζονταν και ξεκινούσε την αναχώρησή του για τα νερά του Ενιπέα, στην κατεύθυνση προς Πριόνια. Η μαγευτική αυτή εκδρομή, ψηλά και βαθειά μέσα στα δάση του Ολύμπου, συνδυάστηκε με μπάνιο από λίγους τολμηρούς μέσα στα καθάρια και κρυστάλλινα νερά αλλά επίσης, όπως κάθε χρόνο και υπό την επιμέλεια της Λατρευτικής Κοινότητας «Λάβρυς», με τελετή προς τιμήν του αρχαίου ποτάμιου θεού Ενιπέα και των τοπικών Νυμφών. Την ίδια ώρα και εκ παραλλήλου με την εκδρομή και την τελετή στον ποταμό Ενιπέα, στο χώρο του άλσους ξεκινούσαν οι φιλοσοφικές αναζητήσεις με αναφορά στις φιλοσοφικές σχολές της αρχαιότητας. Πρώτοι, στις 10:00 πμ ξεκίνησαν οι Επικούρειοι οι οποίοι πραγματοποίησαν την 7η Πανελλήνια Συνάντησή τους με θέμα «Η βιωματική προσέγγιση της Επικούρειας Φιλοσοφίας» όπου έγινε δημόσια συζήτηση κατόπιν προγραμματισμένων εισηγήσεων. Στη 1:00 το μεσημέρι είχαν σειρά οι Πυθαγόρειοι με θέμα «Εισαγωγή στην Τετρακτύ» και εισηγητή τον κ. Μανώλη Παπαδόπουλο (εκπρόσωπο της Κοινότητος Τετρακτύς), ενώ στις 2:30 μμ ανέλαβαν τη σκυτάλη οι Πλατωνικοί με εισηγητή τον Κων/νο Σταυρόπουλο -Τίμαιο (εκπρόσωπο του συλλόγου Νέα Ακαδήμεια) και με θέμα «Ο Έρως στο Συμπόσιο του Πλάτωνος».

Παράλληλα με τις εκδηλώσεις αυτές και επειδή στο άλσος δεν συνυπάρχουν μόνο μεγάλοι αλλά και πάμπολλα μικρά παιδιά που είχαν έρθει με τους γονείς τους, καθ’ όλη τη διάρκεια του πρωινού υπήρχε πρόγραμμα απασχόλησης των παιδιών με ένα ευφάνταστο παιχνίδι που λέγεται «Το Κέρας της Αμάλθειας», δηλ. ένα κυνήγι θησαυρού γνώσεων και λέξεων, όπου μέσα από διασκεδαστικό παιχνίδι, τα παιδιά γίνονταν κοινωνοί της γλώσσας και της ιστορίας. Το μεσημέρι άρχισε η διαδικασία μαγειρέματος του κυκεώνα, ενός αρχαιοελληνικού εδέσματος μαγειρευμένου από ποικιλία δημητριακών, το οποίο έγινε πεντανόστιμο και διανεμήθηκε αργότερα σε όλους όσους ενδιαφέρονταν να γευθούν την αρχαιοελληνική κουζίνα, ενώ το απόγευμα διοργανώθηκαν αγωνίσματα παιδιών στα αθλήματα των προγόνων μας (αγώνες δρόμου, ρίψη ακοντίου, σφαίρας κλπ), όπου οι νεαροί νικητές και νικήτριες κάθε ηλικιακής κατηγορίας, είχαν τη σπάνια χαρά να βραβευθούν με καλαίσθητα αρχαιοπρεπή στεφάνια ελιάς ή δάφνης. Την επιμέλεια της απασχόλησης των παιδιών και των αγωνισμάτων την είχαν τα μέλη της Ομάδας Θρακών από την Αλεξανδρούπολη.

Οι καλλιτεχνικές ανάσες είχαν την τιμητική τους αφενός με την απαγγελία ορφικών ύμνων από τον Γιώργο Σαράτση με τη συνοδεία αρχαίας λύρας βαρβίτου από την μουσικό Λίνα Παλερά, και αφετέρου με κρητική λύρα και κρουστά από τον Μάνο Μαμιδάκη και τους συνεργάτες του, σε μια διαχρονική μελωδική μυσταγωγία της κρητικής μουσικής παράδοσης. Ο κατασκευαστής αρχαϊκών λυρών Αναστάσιος προσέφερε στους διοργανωτές μια εκπληκτική στην κατασκευή αρχαία λύρα «χέλυς» ως δώρο για την κλήρωση της επόμενης ημέρας, για όσους ενίσχυαν με αγορά λαχνών τις οικονομικές ανάγκες της διοργάνωσης. Θα πρέπει να διευκρινίσουμε ότι οι γιορτές των Προμηθείων δεν έχουν κανενός είδους επιχορήγηση, χορηγία κλπ, ούτε από κρατικούς ούτε από ιδιωτικούς φορείς, και στηρίζονται αποκλειστικά στο σθένος και την αυταπάρνηση των διοργανωτών, σε ορισμένες συνεισφορές κάποιων φίλων και ένθερμων υποστηρικτών αυτού τόσο ενδιαφέροντος θεσμού, και κυρίως στην ενίσχυση των επισκεπτών μέσω λαχνών, αγοράς αναμνηστικών κλπ. Η προσφορά της εκπληκτικής αυτής και πανέμορφης λύρας, «πυροδότησε» μια έξαρση προσφορών από συγγραφείς, καλλιτέχνες αλλά και κατασκευαστές αρχαιοελληνικών ενδυμασιών που βρισκόντουσαν στο άλσος, με αποτέλεσμα, την επομένη το πρωί που διενεργήθηκε η κλήρωση –με απόλυτη διαφάνεια και σε κλίμα ευχάριστο και εύθυμο- να είναι πολλοί οι τυχεροί που κέρδιζαν βιβλία, πανέμορφους αρχαιοελληνικούς χιτώνες, εξαίρετους πίνακες κλπ.    

 

Όσο έπεφτε ο ήλιος και πλησίαζε η ώρα των κεντρικών δρώμενων, ο κόσμος στο άλσος αυξάνονταν και πλήθυνε. Τα κεντρικά δρώμενα των Προμηθείων είναι η κύρια εκδήλωση των τετραήμερων αυτών γιορτών, είναι ο λόγος για τον οποίο ιδρύθηκαν και συνεχίζονται να γίνονται τα Προμήθεια, είναι η κύρια πηγή έλξης των ανθρώπων απ’ όλη τη Ελλάδα που ανεξάρτητα από τις φιλοσοφικές, ιδεολογικές, πολιτικές, θρησκευτικές ή άλλες πεποιθήσεις τους, έρχονται κάθε χρόνο στις γιορτές αυτές. Μπορεί κάποιος να μην καταφέρει να έρθει τις προηγούμενες ημέρες, έχει αποδειχθεί όμως ότι θα κάνει ό,τι μπορεί για να έρθει να παρακολουθήσει τα κεντρικά δρώμενα λόγω του έντονου μυσταγωγικού χαρακτήρα τους και της συγκινησιακής φόρτισης που προκαλούν. Τα κεντρικά δρώμενα των Προμηθείων αποτελούν την πεμπτουσία των γιορτών αυτών, αναδεικνύουν με τρόπο κατανυκτικό, ολιστικό αλλά και εντυπωσιακό την αρχαία ελληνική κοσμοθέαση και ολοκληρώνονται πάντα με βακχική και διονυσιακή μέθεξη στην οποία συμμετέχουν όλοι οι παρευρισκόμενοι στο άλσος.

Προϋπόθεση για τα κεντρικά δρώμενα –αλλά σχεδόν και για οτιδήποτε γίνεται στα Προμήθεια- είναι η άμεση συμμετοχή και ενεργοποίηση του κόσμου. Γύρω στις 8:30 μμ, ένα μεγάλο μέρος των επισκεπτών που βρισκόταν στο άλσος, ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα για το στήσιμο του βωμού και «ξεχύθηκε» στη γύρω περιοχή μαζεύοντας πέτρες, μικρές και μεγάλες. Με πέτρες κατασκευάζονταν πάντοτε οι βωμοί στα άλση και την ύπαιθρο της αρχαίας Ελλάδας, και αυτή την παράδοση αναβιώνουν στα Προμήθεια. Είναι πρωτόγνωρο ως θέαμα και ιδιαίτερα συγκινητικό να βλέπεις ανθρώπους κάθε ηλικίας, άντρες, γυναίκες αλλά και μικρά παιδιά να αναζητούν και να φέρνουν τις κατάλληλες πέτρες όπως περίπου θα γινόταν και στην αρχαιότητα. Πέτρα πάνω στην πέτρα φτιάχτηκε ο βωμός από τα υλικά που έφερε ο κόσμος, τοποθετήθηκαν στη συνέχεια τα αναθήματα και ακολούθησε η τελετή καθιέρωσής του.  

Γύρω στις 9:30 άρχισε η έναρξη των κυρίως δρώμενων των Προμηθείων, τα οποία, παρά το ότι διαφέρουν από χρονιά σε χρονιά, φέρουν συνήθως τον γενικό τίτλο «Προμηθεϊκόν Πυρ, Αείζωον και αεί υπάρχον». Ξεκίνησαν με την παρουσίαση της δημιουργίας του κόσμου σύμφωνα με την ορφική κοσμογονία όπου μέσα από μια συμπαντική έκρηξη, εμφανίστηκε ο Έρως και άρχισε να δημιουργεί τους γαλαξίες, τα άστρα, τους πλανήτες με ένα εντυπωσιακό χορευτικό νούμερο από τα μέλη του θιάσου και υπό τους ήχους μελοποιημένων ορφικών ύμνων («Άστρων ουρανίων ιερόν σέλας εκπροκαλούμαι» κλπ του μουσικοσυνθέτη Αλέξανδρου Χάχαλη), το οποίο ολοκληρώθηκε με την δημιουργία της Γαίας και τη σύζευξή της με τον Ουρανό. Ακολούθησε σχηματική και δυναμική αναπαράσταση της Τιτανομαχίας (με απόκοσμους στην εμφάνιση και σε ήχους τυμπανιστές), του κατακλυσμού του Δευκαλίωνος και της εμφάνισης του προπάτορα των Ελλήνων, του Έλληνα, μαζί με τη γυναίκα του, την πανέμορφη νύμφη Ορσηίδα, μέχρι τον ερχομό του Προμηθέα που εμφανίστηκε ψηλά στο λόφο κρατώντας τον δαυλό μεσ’ στο σκοτάδι για να παραδώσει τη φωτιά της Γνώσεως στους ανθρώπους. Πομπές των αρχαίων μυστηρίων άρχισαν να αναπαριστούνται, τύμπανα ήχησαν πίσω από τους θεατές και ήταν εντυπωσιακό να βλέπεις αναμμένους πυρσούς να κινούνται ανάμεσα στα φυλλώματα των δένδρων, ώσπου συνειδητοποιούσες ότι πρόκειται για μια μεγάλη πομπή που κατέβαινε αργά τον πίσω λόφο, έφτασε στους θεατές και άρχισε να προχωράει ανάμεσά τους με τις ιέρειες να προπορεύονται άδοντας ύμνους. Η όλη σκηνή σε πλημμύριζε με δέος καθώς η πομπή έφτανε στο βωμό και τον πλαισίωνε, ενώ ο δαδούχος υποδεχόταν τους εισερχόμενους λατρευτές («Ευδαιμονείτε οι εισερχόμενοι, ευδαιμονείτε και μακάριοι οι εισερχόμενοι») με φωνή που νόμιζες ότι ερχόταν από τα βάθη των αιώνων!  

Ας σημειώσουμε εδώ ότι τα δρώμενα μπορεί να αρχίζουν με θεατρικό τρόπο, δεν εξελίσσονται όμως ως θεατρικά  αλλά κυρίως ως τελεστικά. Το εντυπωσιακό είναι ότι το πλήθος των συμμετεχόντων στην πομπή που εισήλθαν με τον τρόπο αυτό στη σκηνή και παρέμειναν εκεί λαμβάνοντας μέρος στις δράσεις που ακολούθησαν, δεν ήταν ηθοποιοί, δεν είχαν κάνει καμία πρόβα προηγουμένως, αλλά ήταν απλοί «Προμηθειείς» (δηλ. επισκέπτες των Προμηθείων) που είχαν δηλώσει την πρόθεσή τους να λάβουν μέρος στην τελετή ονοματοδοσίας την επομένη το πρωί. Το στάδιο αυτό, δηλ. της συμμετοχής τους στα τελεστικά δρώμενα, αποτελούσε αναγκαία προϋπόθεση προπαρασκευής για τη μύησή τους -αφού προηγουμένως τους διατέθηκαν οι κατάλληλοι χιτώνες και χλαμύδες ώστε η αμφίεσή τους να συνάδει με το ύφος των δρώμενων. Η συμμετοχή των ανθρώπων αυτών στα τεκταινόμενα επί σκηνής, μας δίνει να κατανοήσουμε την διαδραστικότητα των δρώμενων αυτών, όπου πολλές φορές η διάκριση ανάμεσα στο κοινό των Προμηθείων και στους τελεστές επί σκηνής καθίσταται δυσδιάκριτη!     

Αποκεί και πέρα τα δρώμενα συνεχίστηκαν με αναβίωση αρχαίων τελετουργιών αλλά και με σύντομες αναπαραστάσεις της ελληνικής μυθολογίας από τα πάθη των θεοτήτων. Όπως λχ η εμφάνιση της κυνηγημένης Λητούς που έτρεχε έγκυος αναζητώντας έναν τόπο να σταθεί να ξαποστάσει, η εντυπωσιακή στη σκηνική απεικόνισή της γέννηση του Απόλλωνος, οι πανέμορφες νεαρές νύμφες που έτρεχαν χορεύοντας και παιγνιδίζοντας μέσα στα δάση, η αρπαγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα και η εμφάνιση της Δήμητρας που ως κοινή θνητή αναζητά με αγωνία τη θυγατέρα της, το αντάμωμα Μητέρας και Κόρης και η ανάβασή τους στον Όλυμπο, η αναπαράσταση της πομπής προς τιμή της Δήμητρας όλων των συντελεστών επί σκηνής κρατώντας στάχυα στα χέρια, οι Τιτάνες που λες και ξεπετάχθηκαν άξαφνα μεσ’ από τη γη σε μια εντυπωσιακή σκηνή του διαμελισμού του μικρού Διόνυσου Ζαγρέα, η αναπαράσταση της πομπής των ιερειών κατά τη μεταφορά του απολλώνιου φωτός όταν ερχόταν στις πόλεις από την Δήλο (το «άγιο φως» κατά την αρχαιότητα) κλπ. Όλες αυτές οι εκπληκτικές στη σύλληψη και την παρουσίασή τους αναπαραστάσεις των αρχαίων τελετουργιών και των θεϊκών παθών, συνδυάζονταν αρμονικά με το τελεστικό της μυητικής διαδικασίας που δέχονταν εκ παραλλήλου οι μυούμενοι δίπλα στο βωμό, δηλ. οι άνθρωποι που την επομένη ημέρα θα έκαναν ένα νέο ξεκίνημα στη ζωή τους, αποδεχόμενοι την ένταξή τους στον «οίκο των Ελλήνων» κατά την τελετή της ονοματοδοσίας των.

Το όλο θέαμα σε πλημμύριζε με ανάμικτα συναισθήματα δέους και συγκίνησης γιατί ήταν σαν να παρακολουθείς έναν ολόκληρο κόσμο, αυτόν των αρχαιοελληνικών δοξασιών, να ξετυλίγεται μπροστά σου και να σε δέχεται ως μέρος του. Η κατάνυξη που δημιουργούνταν ανάμεσα στους θεατές έφτασε στην κορύφωσή της προς το τέλος των δρώμενων, όταν προσφέρθηκε στον κόσμο το απολλώνιο φως από τις ιέρειες, και άρχισαν όλοι να σηκώνονται από τις θέσεις τους και να προσέρχονται ομαδικά επί σκηνής κρατώντας τα κεριά με το φως στα χέρια τους. Μία κατάνυξη που η φυσική κατάληξή της ήταν η βακχική έκσταση που ακολούθησε, ως ανάγκη να διοχετευθεί συναισθηματικά και σωματικά η συγκινησιακή φόρτιση που προηγήθηκε. Ο τελετουργικός χορός άλλωστε είναι μια δέηση του σώματος, ιδίως όταν οι ξεσηκωτικοί ρυθμοί των άσκαυλων και των τυμπάνων αρχίζουν να ηχούν οργιαστικά μέσα στην οργιάζουσα φύση του Ολύμπου και το κρασί, από τις προσφορές οινοπαραγωγών προς τα Προμήθεια, να προσφέρεται άφθονο απ’ τους διοργανωτές.  

  

Ο ξέφρενος και ενθουσιώδης χορός που ακολούθησε απ’ όλο σχεδόν τον κόσμο, ήταν το επιστέγασμα των δρώμενων, η σύζευξη του τελετουργικού θιάσου με τους θεατές όπου μετατρέπονται όλοι σε ένα σώμα, μια διαδραστικότητα που χαρακτήριζε ανέκαθεν τα Προμήθεια από την ίδρυσή τους.  Όταν, ώρα πολλή μετά, οι μεγαλύτεροι άρχισαν πια να κουράζονται, τη σκυτάλη πήραν τα μέλη του μουσικού σχήματος «Δειπνοσοφιστές», σε μια δυναμική σε στίχους και παλμό ανάδειξη των διαχρονικών αξιών του ελληνισμού με ήχους από μέταλλο. Κι όταν οι «Δειπνοσοφιστές» ολοκλήρωσαν τη συναυλία τους, η βραδιά και πάλι δεν έλεγε να πάρει τέλος. Με νταούλια, άσκαυλους και διάφορα κρουστά, ξεχύθηκαν ξανά πολλοί με μέθεξη και οίστρο, κυρίως νέοι και νέες, σε ένα σχεδόν οργιαστικό χορό κάτω από τον έναστρο ουρανό του όρους των θεών που κράτησε μέχρι τις πρώτες πρωινές ώρες. Ένοιωθες μια ψυχική ανάταση αλλά και ένα γαλήνιο συναίσθημα να σε κατακλύζει σε όλη αυτή την παράξενη και εκστατική νύχτα, σαν να εμφιλοχωρούσε το απώτατο παρελθόν μέσα στο τωρινό παρόν, σαν να ξανάβρισκες τις ρίζες σου και τις πηγές σου, σαν να ξανάβρισκε και πάλι ο Έλληνας την απολλώνια και διονυσιακή υπόστασή του. Την αισθητική, τη συμμετρία, το φως του κάλλους και του πνεύματος σε αγαστή αρμονία με τους ζωτικούς χυμούς του σώματος, με την ενέργεια, το ένστικτο και τη γιορτινή τη διάθεση. Σαν να εναρμονίζεται με το πνεύμα και το σώμα των προγόνων του δια μέσου των αιώνων, ξαναβρίσκοντας το νήμα της ελληνικής ψυχής του.

Τέταρτη ημέρα, Κυριακή 6 Ιουλίου

Την επαύριον, ημέρα Κυριακή ή ημέρα του Ηλίου σύμφωνα με τις αρχαίες δοξασίες (εξ ου και Sun-day στα αγγλικά), πραγματοποιήθηκε η πρωινή τελετή της Ηλιοδίτης και στη συνέχεια έγιναν οι Ονοματοδοσίες με το τυπικό της πατρώας παράδοσης, δύο τελετουργίες που τις παρακολουθείς με μεγάλο ενδιαφέρον ανεξάρτητα αν ασπάζεσαι ή όχι τις προγονικές δοξασίες. Διότι, σύμφωνα με τους διοργανωτές των Προμηθείων, όταν αναφέρεται κάποιος στα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων, πρέπει να το κάνει αναδεικνύοντας το σύστημα αξιών τους εν όλω και όχι αποσπασματικά. Όποιος αποκλείει από τη δημόσια σφαίρα την αντίληψη των Ελλήνων για το θείον (που απετέλεσε το μυθολογικό και ψυχολογικό υπόβαθρο της ελληνικής κοσμοθεάσεως και του ελληνικού πολιτισμού), τότε εκ των πραγμάτων δρα μερικά, αποσπασματικά, και εντέλει αποπροσανατολιστικά.   

Φτάσαμε ήδη στην τελευταία ημέρα και μετά από τις δύο αυτές (και άκρως ενδιαφέρουσες με όλη τη σημασία της λέξεως) τελετές, όσοι είχαν να κάνουν μακρύ ταξίδι επιστροφής άρχισαν να ετοιμάζονται ήδη, ξεστήνανε τις σκηνές τους και αποχαιρετούσαν γνωστούς και φίλους. Πολλοί ωστόσο ήταν εκείνοι που παρέμειναν και συμμετείχαν στην καθιερωμένη συνάντηση των Προμηθειέων, στην από παράδοση ανοιχτή συζήτηση που φέτος είχε ως θέμα το παρόν και το μέλλον του θεσμού. Αφού προηγήθηκαν οι κληρώσεις των λαχνών (με ευτυχή υπερτυχερό τον νεαρό Πυρέχνη που κέρδισε την πανέμορφη λύρα), τη συζήτηση άνοιξαν ο επικεφαλής των Προμηθείων Γεώργιος Αγρόδιος και ο ιδρυτής του θεσμού, ο Τρύφων Ολύμπιος, και στη συνέχεια έπαιρνε το λόγο όποιος ήθελε να καταθέσει άποψη ή πρόταση. Μια ανοιχτή δημόσια αγορά όπως στην αρχαιότητα λάμβανε χώρα μπρος στα μάτια μας, χωρίς όμως να απαιτηθεί η κλεψύδρα –παρόλο που υπήρχε- αφού όλοι σέβονταν το χρόνο τους. Υπήρξαν ψηφίσματα, πάρθηκαν αποφάσεις, ενώ χρέη προεδρεύοντος της πολύ ενδιαφέρουσας αυτής διαδικασίας ανέλαβε ο γνωστός δικηγόρος κ. Γιώργος Κόκκας.  

Το τελευταίο πράγμα που θα περίμενα ν’ ακούσω μετά απ’ όλη αυτή την κατάνυξη και τη μυσταγωγία που όλοι βιώσαμε, ιδίως μετά από τα δρώμενα του Σαββάτου, ήταν το ότι κάποιοι άνθρωπου θα περιφρονούσαν τον θεσμό αυτό και ότι θα διάκεινται εχθρικά απέναντί του. Και όμως το άκουσα όταν κάποιοι ομιλητές αναφέρθηκαν με απορία σε ορισμένους που με μικρότητα και μικροψυχία όπως είπαν, γράφουν στο διαδίκτυο πικρόχολα σχόλια και κείμενα γεμάτα αρνητισμό και εμπάθεια για τα Προμήθεια ή για τους διοργανωτές κλπ.  Σωστά επισημάνθηκε όμως πως, παρόλο που η καθιερωμένη συνέλευση της Κυριακής είναι από παράδοση ελεύθερη και ανοιχτή προς όλους, κανένας από αυτούς δεν τόλμησε ποτέ να έρθει και να αναπτύξει δημοσίως την εναντίωση ή τις όποιες ενστάσεις του. Ίσως γιατί το να γράφεις πχ στο facebook ό,τι σου κατέβει ή να διαστρεβλώνεις πράγματα και καταστάσεις με προσβλητικό κι ανοίκειο ύφος είναι εύκολο, ιδίως όταν επιδιώκεις να επηρεάσεις αυτούς που δεν έτυχε να πάνε στα Προμήθεια και άρα δεν μπορούν να έχουν άποψη. Γνωρίζοντας ότι είναι τελείως αδύνατο να καταφέρεις τον ίδιο στόχο, μιλώντας ανοιχτά και ενώπιος ενωπίω σ’ έναν κόσμο που μόλις πριν από λίγες ώρες είχε βιώσει μια σπάνια εμπειρία μέθεξης και μυητικής κατάνυξης, την γοητεία της οποίας φέρει ακόμη μέσα του και θα την φέρει για πολύ καιρό ως βάλσαμο ψυχής.  

Απόδειξη γι αυτό είναι το ότι όταν στην ανοιχτή συνέλευση έγινε αναφορά στο κάλος και τη μυσταγωγία των φετινών δρώμενων και ακούστηκε το όνομα του ανθρώπου που είχε την επιμέλεια αυτής της μοναδικής για όλους εμπειρίας, του Γιώργου Φωτεινού (ο οποίος εκτός από τη σκηνοθεσία ήταν επιφορτισμένος επίσης με τη συγγραφή των κειμένων και με τα αφηγηματικά μέρη), ένα αυθόρμητο, θερμό και παρατεταμένο χειροκρότημα ξέσπασε από όλους τους παρισταμένους που δεν σταμάτησε μέχρι να καλεστεί και να έρθει ο ίδιος ο καλλιτέχνης για να πάρει το λόγο. Αυτή η αυθόρμητη εκδήλωση της αγάπης του κόσμου δεν ήταν μόνο μια δημόσια αναγνώριση της μεγάλης προσφοράς του όλα αυτά τα χρόνια, ήταν παράλληλα μια δημόσια επιβράβευση των διοργανωτών και άμεσων συνεργατών του για τη μεγάλη επιτυχία των φετινών Προμηθείων, μια δημόσια έκφραση της αναγνώρισης για όλους αυτούς που όλα αυτά τα χρόνια κρατούν ζωντανά τα Προμήθεια παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπισαν. Για όλους αυτούς που κατόρθωσαν, ξεπερνώντας άπειρα εμπόδια και αντιξοότητες, να φέρουν τα Προμήθεια μια ανάσα από το 20^ο έτος της λειτουργίας τους.

Στα Προμήθεια 2015 που βρίσκονται μπροστά μας, θα γιορταστούν τα 20 χρόνια συνεχούς και αδιάλειπτης λειτουργίας αυτού του θεσμού, κι όπως φαίνεται θα τελεστούν με τέτοια και τόση λαμπρότητα που όλα δείχνουν πως θα υπερκεράσει τα σύνορα της χώρας μας. Μια πλατιά κινητοποίηση προετοιμάζεται σε όλη τη Ελλάδα με πρωτοβουλία και συμμετοχή φορέων και συλλόγων που θεωρούν τη γιορτή αυτή ως δική τους υπόθεση όπως και πραγματικά είναι. Τα Προμήθεια αποτελούν το σύμβολο αλλά και τη σύνθεση των προσπαθειών όλων όσων τα τελευταία 20 - 25 χρόνια μόχθησαν και αγωνίστηκαν, από οποιονδήποτε προμαχώνα, για την ανάδειξη των αρχαίων ελληνικών αξιών στην εποχή μας, επιχειρώντας την ανασύνδεση με τον αρχαίο αλλά πάντοτε επίκαιρο πολιτισμό μας. Ενός πολιτισμού που, όπως γράφουν οι ίδιοι οι διοργανωτές «μπορεί να αποβεί βατήρας πνευματικής παλιγγενεσίας, ελπίδας και αντίστασης στην υποδούλωση που, μηχανισμοί αλλότριοι και ισοπεδωτικοί, επιδιώκουν για άλλη μια φορά να επιβάλλουν στον ελληνισμό και σ’ ολόκληρο τον κόσμο».

Παίρνοντας το δρόμο της επιστροφής, ένοιωθα παρά την κούραση αναζωογονημένη σαν να είχα λουστεί το τετραήμερο αυτό με τα νάματα μιας αρχαίας ιερής πηγής, και πιστεύω ότι λίγο-πολύ έτσι θα πρέπει να ένιωθαν όλοι όσοι βίωσαν αυτή την εμπειρία. Ζώντας τόσες μέρες μαζί με τους ανθρώπους που κόπιασαν για να φέρουν σε πέρας τις γιορτές αλλά και με τις εκατοντάδες των ανθρώπων που συνομίλησα εκεί, διαπίστωσα ότι ο δημοσιογράφος, όσο «ουδέτερος» και «αποστασιοποιημένος» κι αν θέλει να παραμείνει, υπάρχουν ωστόσο φορές που νιώθει να παρασύρεται από την ατμόσφαιρα που επιχειρεί να περιγράψει κι από τη δίνη των συναισθημάτων του. Ιδίως όταν έρχεται σε άμεση επαφή μ’ εκείνο το είδος των ανθρώπων που εμφορούνται από υψηλούς στόχους και ιδανικά και αγωνίζονται για την πραγμάτωσή τους.

Τα Προμήθεια 2014 έλαβαν τέλος. Το μεγαλύτερο και ευγενέστερο πολιτιστικό γεγονός της επόμενης χρονιάς, τα Προμήθεια 2015 με προμετωπίδα ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ 20 ΧΡΟΝΙΑ είναι μπροστά μας. Εύχομαι ολόψυχα σε όλους όσους θα εργαστούν για να φέρουν σε πέρας αυτή την αποστολή, να πετύχουν πλήρως στους σχεδιασμούς, στις προσδοκίες και τους στόχους τους. Το χρειάζεται η χώρα μας, ιδίως σ’ αυτήν τη δύσκολη περίοδο όπου το ηθικό υποχωρεί συνεχώς από τα απανωτά χτυπήματα που δέχεται αυτή και ο λαός της. Το χρειάζονται οι Έλληνες για να νιώσουν αυτό που τους έχουν στερήσει οι κρατούντες: μια σταλιά υπερηφάνεια. Το έχει ανάγκη η Ελλάδα.

7/8/2014

Σουζάνα Μπάκα

Πληροφοριακό πινάκιο: 

Ο κυρίως χώρος των εκδηλώσεων είναι το Άλσος Προμηθέως στον Όλυμπο, 5 χλμ. πάνω από το Λιτόχωρο.

Την νομική ευθύνη της διοργάνωσης και την οργανωτική διαχείριση του θεσμού επιλαμβάνεται ο Πολιτιστικός Σύλλογος Θεσσαλονίκης “ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΠΥΡΦΟΡΟΣ“.

Τον προγραμματισμό της διοργάνωσης τον έχει η Επιτροπή Προμηθείων, ένα άτυπο σχήμα από προσωπικότητες που ανανεώνεται κάθε χρόνο. Επικεφαλής της επιτροπής είναι ο πρόεδρος του πολιτιστ. συλλόγου “Προμηθεύς Πυρφόρος“ Γεώργιος Αγρόδιος. Επίτιμο μέλος της επιτροπής και Τελετάρχης των Προμηθείων είναι ο ιδρυτής του θεσμού, πρ. καθηγητής του παν/μίου της Στοκχόλμης Τρύφων Ολύμπιος.

Τα ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ αποτελούν υπόθεση όλων των Ελλήνων και λαμβάνουν μέρος φορείς ή πρόσωπα απ’ όλη την Ελλάδα επικοινωνώντας με την επιτροπή. Στα ΠΡΟΜΗΘΕΙΑ 2014 συμμετείχαν ενεργώς και με ανάληψη συγκεκριμένου έργου οι εξής ελληνοπρεπείς φορείς: Ο Πολιτιστ. Σύλλογος “Προμηθεύς Πυρφόρος”, η Λατρευτική Κοινότητα ΛΑΒΡΥΣ, η Φιλοσοφική Σχολή ΟΡΦΕΥΣ, η Ομάδα Θρακών, η Ομάδα “Ε” Ελλήνων, η Ομάδα Φίλων Επικούρειας Φιλοσοφίας “Κήπος της Θεσσαλονίκης”, η Ομάδα Φίλων Επικούρειας Φιλοσοφίας “Κήπος της Αθήνας”, η Κοινότης ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ και ο Σύλλογος Νέα Ακαδήμεια.

Επικοινωνία με την Επιτροπή Προμηθείων:

Τηλ. 6944 104580 Γεωργία Αλτιντασιώτου. Email promitheia@gmail.com

   

 Αριστοφάνης