Πιέρια όρη..Η Μηλιά των Μουσών.

Πάνω σε μονοπάτια «στρωμένα» με χρυσοκίτρινο χαλί, ακούς μύθους και ιστορίες, αφουγκράζεσαι τους ήχους της φύσης και ρουφάς βαθιά μέσα σου τ' αρώματά της. Κάπου εκεί, στις δυτικές πλαγιές των Πιερίων, στα όρη των Μουσών, συναντάς την Ανω Μηλιά

Οι εννέα Μούσες γεννήθηκαν στα Πιέρια Ορη κι εκεί λατρεύτηκαν. Πατέρας τους ο Ολύμπιος Δίας και μητέρα τους η Μνημοσύνη, που κοιμήθηκαν μαζί για εννιά διαδοχικές νύχτες. Ενα χρόνο μετά η Μνημοσύνη γέννησε εννιάδυμα. 

Εννιά κόρες: 

την Κλειώ, μούσα της ιστορίας, 

την Ευτέρπη της αυλητικής τέχνης, 

τη Θάλεια της κωμωδίας, 

τη Μελπομένη της τραγωδίας, 

την Ερατώ της ερωτικής ποίησης, 

την Τερψιχόρη της λυρικής ποίησης, 

την Πολύμνια της παντομίμας, 

την Ουρανία της αστρονομίας και 

τέλος την Καλλιόπη, τη μούσα του ηρωικού έπους και πιο σεβαστή.

Ολες τους συμβόλιζαν το μεγαλείο της τέχνης!

Παρ' ότι μουντός ο καιρός και ο ουρανός μολυβένιος, κάτι με τραβούσε να ανηφορίσω ένα πρωινό του Οκτώβρη κατά τα Πιέρια Ορη. Προορισμός μου η Ανω Μηλιά, ένας οικισμός σκαρφαλωμένος στη δυτική πλευρά του βουνού, σε υψόμετρο 1.000. Συνάντησα την Κάτω Μηλιά, διέσχισα τη Μεσαία Μηλιά και ύστερα από πεντέμισι χιλιόμετρα έφτασα στον προορισμό μου.

Την προσοχή μου τράβηξε ψηλά, χτισμένο πάνω από τα τελευταία σπίτια, το καταφύγιο του Ελληνικού Ορειβατικού Συλλόγου Κατερίνης.

Κατά πού λες να κινήσουμε; Για την κορυφή Φλάμπουρο, φυσικά

Πρώτα όμως είπα να σταματήσω στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, η οποία ουσιαστικά «καλωσορίζει» τους επισκέπτες στην Ανω Μηλιά. Τρίκλιτη βασιλική, χτίστηκε επί Τουρκοκρατίας και ήταν η μόνη που σώθηκε από την καταστροφική μανία των Γερμανών, προπαραμονές Χριστουγέννων του 1943.

Τότε έκαψαν όλο το χωριό, καθώς και το καμπαναριό της εκκλησίας, και σύμφωνα με την παράδοση προσπάθησαν να την κάψουν ολόκληρη.

Μονάχα όταν οι χωριανοί έβγαλαν τις εικόνες και ιδιαίτερα το εικόνισμα της Αγίας Παρασκευής, προκλήθηκαν στο ναό καταστροφές.

Γύρω στο 1854 οι κάτοικοι της Μηλιάς ξανάχτισαν την εκκλησία όπως μαρτυρά το ανάγλυφο πάνω από το παράθυρο της κόγχης, ενώ ακόμη μία ημερομηνία αναγράφεται πάνω στο καμπαναριό: 23η Αυγούστου 1908. Ο αυλόγυρος του ναού στέγασε τις λύπες, τις χαρές και τους καημούς των κατοίκων της Ανω Μηλιάς.

Εκεί ο Κοσμάς ο Αιτωλός συγκέντρωσε τους Μηλιώτες και τους μίλησε για την Ορθοδοξία, τη σκλαβιά του Γένους και την ανάστασή του.

Οι Μηλιώτες, τρομοκρατημένοι από μια επιδημία που είχε ενσκήψει τον ίδιο καιρό, ζήτησαν τη βοήθειά του και σύμφωνα με την παράδοση ο Κοσμάς ο Αιτωλός τέλεσε παράκληση και γύρισε το χωριό τρεις φορές.

Την τρίτη φορά έκανε στάση στην ανατολική πλευρά του χωριού, λίγο πιο κάτω από την Αγία Παρασκευή, κι εκεί, στη διχάλα ενός μικρού πεύκου, στερέωσε ένα σιδερένιο σταυρό.

Ο ίδιος σταυρός εξακολουθεί και φωλιάζει στη διχάλα του πεύκου εδώ και 230 χρόνια, περίπου. Εκεί βρίσκεται και το εκκλησάκι προς τιμήν του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, απ' όπου και η πανοραμική θέα τόσο στη Μεσαία όσο και στην Κάτω Μηλιά.

Από το καταφύγιο στα μονοπάτια των Πιερίων

Στα 1.05 μέτρα βρίσκεται το καταφύγιο «Γιάννης Χασιώτης» του ΕΟΣ Κατερίνης, που μετράει 77 χρόνια ζωής, από το 1932. Εκεί θα συναντήσω τον Τάκη Λαμογιάννη με τη γυναίκα του, την κυρία Χρυσάνθη, και την Κλαίρη.

Εχει έντεκα χρόνια εδώ πάνω ο κυρ Τάκης. «Κορίτσι μου, εδώ είναι ένας κήπος με πουλιά! Πού να 'ρθεις και την άνοιξη, το κελάηδημά τους θα σου πάρει τ' αυτιά. Να ξεκινήσουμε όμως τη διαδρομή μας στα Πιέρια, έχεις πολλά να δεις», συμπληρώνει.

Εξω από το καταφύγιο ξεκινάει το ευρωπαϊκό μονοπάτι Ε4 και ανηφορίζει προς ένα άλλο καταφύγιο, αυτό του ΣΕΟ Κοζάνης. Για εκεί θα χρειαστείτε 4,5 ώρες, για τη θέση Πριόνι 1 ώρα, για το Κτένι (1.791 μ.) 3 ώρες και 15 λεπτά, ενώ για την κορυφή των Πιερίων, το Φλάμπουρο (2.194 μ.) θα σας πάρει κοντά στις 5 ώρες. Ανεβαίνει και αυτοκίνητο, τετρακίνητο, αν δεν είστε φαν της πεζοπορίας, 14 χλμ. είναι μέχρι την κορυφή.

Κατηφορίζουμε από το καταφύγιο, λίγο πιο κάτω συναντάμε τη Στέγη του Πολιτιστικού Συλλόγου της Ανω Μηλιάς. Περίπου 50-60 μέλη αριθμεί ο σύλλογος «Αγία Παρασκευή» που ιδρύθηκε το 1994 και έχει την ευθύνη των μονοπατιών που έχουν δημιουργηθεί (της Αγάπης και των Μουσών), της Παιδική Χαράς κ.ά.

Φτάνουμε στη διασταύρωση και δεξιά ξεκινάει χωμάτινος δρόμος ανάμεσα σε δάση δρυός και οξιάς. Εχει πινακίδες που ενημερώνουν τους επισκέπτες: Φλάμπουρο και δασικές θέσεις Ντίτσιος (4 χλμ.), Πέντε Πύργοι (11 χλμ.), Αγριομάνθα (9 χλμ.), Σέλωμα (9 χλμ.). Εχει και πινακίδα για Κρυονέρι (2,5 χλμ.), Κερασιά (3 χλμ.), Μπουρλέκια (4 χλμ.), Τσιρώνη Λάκκα (5 χλμ.), Αβδέλλα (12 χλμ.). Η χωμάτινη διαδρομή οδηγεί και στο Μνημείο Αεροπορικού Δυστυχήματος, στη θέση Ντίτσιος, κι εκεί θα σταθούμε σιωπηλοί στη μνήμη των εβδομήντα δύο επιβατών που χάθηκαν. Μια πινακίδα εξηγεί: «Εδώ, σ' αυτήν την πλαγιά των Πιερίων, την 17η Δεκεμβρίου 1997, ώρα ενάτη βραδινή, λόγων δυσμενών καιρικών συνθηκών και πυκνότατης ομίχλης το υπ' αριθμόν UR 42334 ουκρανικό αεροσκάφος "Γιάκοβλεφ" προερχόμενο από Οδησσό και κατευθυνόμενο προς Θεσσαλονίκη προσέκρουσε και συνετρίβη επιφέρον τον ακαριαίον θάνατον των 72 επιβατών του».

Υστερα από 3 χλμ. συναντάμε μια διασταύρωση: αριστερά πηγαίνει προς Αγριομάνθα (2 χλμ.), δασική θέση από την οποία φαίνεται η βόρεια πλευρά του Ολύμπου, ευθεία πηγαίνει προς Σέλωμα (2 χλμ.) και δεξιά (έχει και κόκκινο σημάδι) συνεχίζει για το καταφύγιο του ΕΟΣ Κατερίνης, το Μοναχό Νερό και το Φλάμπουρο όπου και θα κατευθυνθούμε. Εκεί θα παρασυρθούμε από την παλέτα της φύσης, την απόλυτη ηρεμία, τις μυρωδιές και τα μανιτάρια, γιατί έχει τόσο πολλές ποικιλίες μανιταριών... «Θα φτιάξουμε μια εκπληκτική μανιταρόσουπα, θα σου μείνει αξέχαστη», διεγείρει τη γαστριμαργική ανησυχία μου ο κυρ Τάκης.

Αρχισε το ψιλόβροχο, το χώμα μοσχομύρισε, ώρα να επιστρέψουμε στο καταφύγιο. «Τα μονοπάτια της Αγάπης και των Μουσών, κυρ Τάκη, πότε θα τα περπατήσω. Και αυτός ο Πύργος των Λαζαίων, τι είναι;».

Η κλεφταρματολική οικογένεια των Λαζαίων

Τα ερείπια του ιστορικού Πύργου των Λαζαίων βρίσκονται λίγο κάτω από το καταφύγιο. Οι Λαζαίοι ήταν η περίφημη κλεφταρματολική οικογένεια που έδρασε στην ευρύτερη περιοχή του Ολύμπου αλλά και στη θάλασσα πριν από την Επανάσταση του 1821, και τουλάχιστον 400 μέλη της θυσιάστηκαν στον Αγώνα. Επέλεξαν την Ανω Μηλιά για τους αγώνες το 1765 και γενάρχης της οικογένειας υπήρξε ο έξαρχος (αρχηγός, ηγεμόνας) Τόλιος Λάζος.

Το 1765 ο Τόλιος Λάζος αφού έγινε αρματολός έκανε έδρα του αρματολικιού του τη Μηλιά Πιερίας, όπου με άδεια των τουρκικών αρχών έκτισε σε ιδιόκτητο χωράφι τον περίφημο Πύργο των Λαζαίων. Απέκτησε τέσσερις γιους, τον Γιάννη, ο οποίος σφαγιάστηκε στον Τύρναβο (1813) από τον Βελή πασά, μαζί με 36 ακόμη μέλη της οικογένειας των Λαζαίων, τον Λιόλιο, που απαγχονίστηκε το 1815 στην Κωνσταντινούπολη με τους δυο γιους του, τον Δήμο, ο οποίος σκοτώθηκε στη Μηλιά από τον Βελή πασά, και τον Κώστα, ο οποίος στάλθηκε από τον Βελή πασά στα Γιάννενα, όπου ανασκολοπίστηκε από τον Αλή πασά, στην πλατεία των Ιωαννίνων.

Η καταστροφή της Μηλιάς και η ανατίναξη του Πύργου των Λαζαίων συνέβησαν στις 3-4 Απριλίου του 1822. Σήμερα στην Ανω Μηλιά σώζονται τα ερείπια του Πύργου, λίγο πιο κάτω από το καταφύγιο του ΕΟΣ Κατερίνης. Το όνομα των Λαζαίων φέρει ο Πολιτιστικός και Μορφωτικός Σύλλογος Κάτω Μηλιάς.

Στα μονοπάτια της Αγάπης και των Μουσών

Δεν θα μπορούσα να μην περπατήσω τα δύο μονοπάτια του χωριού, αυτό της Αγάπης, λίγο πιο πάνω από την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής, και των Μουσών, που ξεκινάει από το καταφύγιο.

Το μονοπάτι της Αγάπης καταλήγει στη βρύση Φούρνους και εν συνεχεία στη διασταύρωση για το καταφύγιο. Τριάντα λεπτά διαρκεί η πεζοπορία σ' αυτό.

Στο μονοπάτι των Μουσών, που ξεκινάει από το καταφύγιο και καταλήγει στις πηγές, στη θέση Πριόνια, καθ' όλη τη διάρκεια της πεζοπορίας -45 λεπτά- θα αισθανθείτε την παρουσία των Μουσών αλλά και θα ενημερωθείτε για τα είδη των δέντρων από σχετικές πινακίδες που έχει τοποθετήσει στους κορμούς η περιβαλλοντική ομάδα Γυμνασίου Κάτω Μηλιάς.

Θα το αγαπήσετε το μέρος. Εχει ελάχιστους μόνιμους κατοίκους. Η Ανω Μηλιά είναι πλέον τόπος παραθεριστικός. Οι κάτοικοι μετανάστευσαν, άλλοι στην Αμερική και τον Καναδά, άλλοι στην Αυστραλία, στη Γερμανία, αλλά και σε πόλεις της Ελλάδας. Κάποιοι όμως βρήκαν καταφύγιο εδώ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

***«Η Μηλιά στη διαδρομή των αιώνων», Μορφωτικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Κάτω Μηλιάς Πιερίας.

***«Οι Λαζαίοι», εκδόσεις Μάτι.

Κείμενο - φωτ: Ντέπυ Χιωτοπούλου

Ελευθεροτυπία