Αναβίωσαν το πρόσωπο 11χρονης της αρχαίας Αθήνας

Τα μαλλιά της μάλλον κοκκινωπά. Τα μάτια της καστανά. Τα δόντια της ελαφρώς πεταχτά. Η μύτη της ίσια. Το όνομα Μύρτις, δηλαδή Μυρτώ, νονοί της οι αρχαιολόγοι που την ανακάλυψαν και την βάφτισαν, με το σκεπτικό ότι το συγκεκριμένο όνομα ήταν ένα από τα πιο διαδεδομένα γυναικεία ονόματα της εποχής, ένα όνομα δισύλλαβο και εύηχο, που επιπλέον υπάρχει ακόμα με διαφορετική κατάληξη.

Ηταν ένα 11χρονο κορίτσι που έζησε και πέθανε πριν από 2.440 χρόνια, στα χρόνια του Πελοποννησιακού Πολέμου, η οποία μάς περιμένει από τις 15 Απριλίου στο Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, για να μας ανοίξει ένα παράθυρο στην...
αρχαία Αθήνα. Η Μύρτις υπήρξε ένα από τα πολλά θύματα του τυφοειδούς πυρετού που αφάνισε το ένα τρίτο του πληθυσμού της Αθήνας στο τέλος του 5ου αι. π.Χ. και μαζί τον σπουδαίο αθηναίο πολιτικό Περικλή.

Το κορίτσι τάφηκε βιαστικά σε έναν ομαδικό τάφο μαζί με ακόμη 150 ανθρώπους. Το κρανίο της Μύρτιδος δεν επελέγη τυχαία μεταξύ οκτώ παιδικών κρανίων. Ήταν το καλύτερα διατηρημένο, χωρίς oστικές απώλειες, και επιπλέον είχε ατόφια την κάτω γνάθο και όλα τα δόντια.

Το φύλο της αναγνωρίζεται από το πιγούνι της, που δεν είναι τόσο έντονο όσο των αγοριών, τα «μαλακά» τόξα στην περιοχή των φρυδιών και τη διάμετρο των κυνοδόντων της που είναι μικρότερος σε σχέση με τον αγοριών.

Η ηλικία της τέλος προσδιορίστηκε από την ανατολή των μόνιμων δοντιών και η μορφολογία των ακρορριζίων τους. Και γίνεται το πρώτο παιδί που ανακτά τη φυσιογνωμία του με τη βοήθεια της σύγχρονης τεχνολογίας.

Η αρχή για την αναγέννηση της Μύρτιδος έγινε το 1995 όταν στη διάρκεια των ανασκαφών στον Κεραμεικό βρέθηκε σε ομαδικό τάφο ένα παιδικό κρανίο. Η άριστη διατήρηση του κρανίου παρακίνησε, το 2007, τον επίκουρο καθηγητή Ορθοδοντικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μανώλη Παπαγρηγοράκη να επιχειρήσει την ανασύνθεση του προσώπου της. Μάλιστα για την επίτευξη του εγχειρήματος επιστρατεύθηκε η σύγχρονη τεχνολογία, ενώ η ανάπλαση του προσώπου έγινε στη Σουηδία.

Πιθανότητα λάθους ενδεχομένως υπάρχει, αφού ορισμένα μαλακά τμήματα του προσώπου, όπως η μύτη και τα αφτιά, δεν μπορούν να προσδιοριστούν μόνο από το κρανίο. Ωστόσο, «επειδή το κρανίο είναι ανέπαφο και έχει την κάτω γνάθο και όλα τα δόντια, μπορούμε να ισχυριστούμε ότι είμαστε πολύ κοντά στην πραγματική της μορφή», υποστηρίζει ο κ. Παπαγρηγοράκης.

Στο ερώτημα εάν ήταν όμορφη η Μύρτις, ο επιστήμονας θεωρεί πως «ήταν όπως τα κορίτσια της ηλικίας της στην Αθήνα της Κλασικής εποχής».

Όσο για το εάν είναι βέβαιος ότι ήταν καστανή, λέει: «Δεν είμαι. Άκουσα τη γνώμη των αρχαιολόγων, οι οποίοι μου υπέδειξαν ότι οι άνθρωποι εκείνη τη εποχή ήταν στην πλειονότητά τους καστανοί». Ο ίδιος σημειώνει ότι εάν υπήρχε οικονομική δυνατότητα για περαιτέρω έρευνα του DΝΑ, θα μπορούσε να εξακριβωθεί ακριβώς το χρώμα των ματιών και των μαλλιών.

Τι μας διδάσκει η Μύρτις για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο;

«Δεν έχουμε αλλάξει σχεδόν καθόλου εδώ και 4.000 χρόνια στο πρόσωπο, έχει όμως αλλάξει ο προσανατολισμός της ανάπτυξης του εγκεφαλικού κρανίου. Όσο περνούν τα χρόνια δηλαδή το κρανίο μας έρχεται πιο μπροστά, ενώ το πρόσωπό μας μικραίνει» επισημαίνει ο καθηγητής και προσθέτει:

«Πρέπει όμως να διευκρινίσουμε πως δεν γνωρίζουμε αν η Μύρτις ήταν Αθηναία, μπορεί να ήταν και δούλη από άλλη περιοχή, οπότε έχουμε μπροστά μας μια νεαρή κάτοικο της Αθήνας, όχι μία μετά βεβαιότητος Αθηναία».

Τα αίτια του λοιμού

Ο λοιμός, που έπληξε την Αθήνα από το 430 έως το 426 π.Χ., κόστισε τη ζωή σε 50.000 ανθρώπους. Φως σε αυτό το ιστορικό γεγονός και τα αίτια του αναμένεται να ρίξουν τα δόντια των νεκρών του ομαδικού τάφου που βρέθηκε επί των οδών Πειραιώς και Ιεράς Οδού.

Η έρευνα του επίκουρου καθηγητή Οδοντιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μανώλη Παπαγρηγοράκη αποδεικνύει πως το πιθανότερο είναι πως πρόκειται για τυφοειδή πυρετό, μία ασθένεια που προκαλεί στα θύματά του πονοκέφαλο, πυρετό, εξανθήματα και διάρροια.

Για να καταλήξουν σε αυτό το συμπέρασμα οι επιστήμονες μελέτησαν τον πολφό των δοντιών των νεκρών, καθώς στην πολφική κοιλότητα διατηρείται στεγανό και ανεπηρέαστο το DΝΑ από εξωτερικές επιμολύνσεις. Και εντόπισαν πως το μικρόβιο ήταν Salmonella enterica serovar Τyphi, που είναι υπεύθυνο για την εκδήλωση τυφοειδούς πυρετού www.enimerwsi.com