αλεπού του Ολύμπου

Η Νένα Βενετσάνου

μιλάει στην “Eλεύθερη Έρευνα”

για το τραγούδι, την Τέχνη, τον έρωτα

     - Οι άνθρωποι θα πρέπει να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στην Τέχνη, να μην την φοβούνται. Δυστυχώς, ειδικότερα οι νέοι έχουν την αίσθηση, ότι η Τέχνη είναι κάτι, για το οποίο πρέπει να βάλεις τα καλά σου ή που εάν δεν έχεις τα καλά σου πρέπει να το περιφρονείς, γιατί ούτως ή άλλως δεν είναι για σένα. Πρόκειται δηλαδή για μιά απαξίωση τελικά -όχι τής Τέχνης, αλλά- τού ίδιου τους τού εαυτού.

     - Επειδή η οργάνωση τής Πόλης είναι η κορωνίδα των επιτευγμάτων τού Ελληνικού Πολιτισμού, μαζί με τη δυνατότητα να ζούμε σε ένα χώρο, όπως είναι ο ελληνικός, που από μόνος του είναι ένα αρχαιολογικό πάρκο, το να προσέχουμε το περιβάλλον δεν είναι μόνον να προσέχουμε τα πουλάκια, τα δεντράκια, τις αρκούδες και τις καρέττες, αλλά να προσέχουμε και τα μνημεία μας και να κατανοούμε τί σημαίνει επέμβαση στο περιβάλλον.

     - Η Αριστερά δυστυχώς χρησιμοποιεί την Τέχνη για “κράχτη”, γιά προ- παγανδιστικούς λόγους. Παρ΄ ότι η διανόηση πάντα ήταν στο χώρο τής Αριστεράς, το πολιτιστικό τμήμα τής Αριστεράς “μπάζει νερά από παντού”.

     Aυτά μεταξύ άλλων είπε η κ. Νένα Βενετσάνου σε συνέντευξη, που παραχώρησε στην «Ελεύθερη Έρευνα». Η γυναίκα αυτή, τής οποίας η απλότητα, η δύναμη, η αμεσότητα και ο λυρισμός τής φωνής της αξιοποιούν το τραγούδι προσδίδοντάς του μια λαμπρή και σπάνια ποιότητα                                                                                                                                           

Οι αντοχές μου μαδούν μες στα χρόνια, σκύβω, μαζεύω την ερημιά. Κι όλο ρωτώ να μάθω την αλήθεια κι όλο μου λένε παραμύθια.   Τα παιδιά μου κηδεύω τα βράδια μες στους αιώνες καρτερικά. Κι όλο ρωτώ να μάθω την αλήθεια κι όλο μου λένε παραμύθια. Τη ζωή μου κοιτώ και δειλιάζω πόσο δεν άλλαξε πουθενά. Κι όλο ρωτώ να μάθω την αλήθεια κι όλο μου λένε παραμύθια.

Σε δουλειά, συντροφιά και αγάπη έσκυψα, πήρα την μοναξιά. Κι όλο σε σένα, που με συντροφεύεις μιλώ και δεν καταλαβαίνεις Έλα κάτσε κυρά μου εδώ πέρα μου λέει κάποια από μακριά Κόβει η αλήθεια, κόβει και θερίζει κι όποιος την βρει τον βασανίζει. “Ρωτώ να μάθω την αλήθεια”.    Μουσική: Νένα Βενετσάνου, στίχοι: Νένα Βενετσάνου, Ελ. Κομνηνού. (Βίντεο κλίπ: Μαργαρίτα Πάσχου, whoisherewhoishere. blogspot.com,  ανέβασμα στο youtube: Elegantgypsy1).

ΤΟ ΠΛΗΡΕΣ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΗΣ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΣ

     «Ε.Ε.»: Κυρία Βενετσάνου, ζήσατε στο Παρίσι και σπουδάσατε Ιστορία τής Τέχνης στη Γαλλία. Πώς μετά από αυτό πήρατε την απόφαση να έρθετε στην Ελλάδα, την οποία -δεν ξέρω άν συμφωνείτε- χωρίζει ένα μεγάλο πολιτιστικό χάσμα από την υπόλοιπη Ευρώπη;

     - Πράγματι υπάρχει χάσμα, εγώ όμως είχα διακρίνει, ότι στην Ελλάδα υπήρχαν πολλές ευκαιρίες για να μελετήσει κανείς τα πράγματα. Εγώ για παράδειγμα ήμουν στους 5-6 διπλωματούχους ιστορικούς τής Τέχνης. Υπήρχε πεδίο δράσης. Αυτό το οποίο ήταν τότε απογοητευτικό και εξακολουθεί και σήμερα να είναι πρόβλημα για την έρευνα στην Τέχνη είναι, ότι δεν υπάρχουν αρχεία, ενώ στα λίγα αρχεία που υπάρχουν δεν έχει κάποιος εύκολη πρόσβαση. Αυτό ήταν που με απογοήτευσε, όχι ότι δεν υπήρχε αντικείμενο για μελέτη.

Μετά “με φάγανε οι κακιές παρέες”, o Χατζηδάκης, ο Μαμαγκάκης (γέλια). Αυτοί με γοήτευσαν πολύ και έμεινα εδώ. Δηλαδή, όταν έγινε η πρόταση τού Χατζηδάκη να μπω μέσα στην ορχήστρα του και να εργασθώ μαζί του ήταν πολύ μεγάλο το δέλεαρ και ουσιαστικά έμεινα για αυτό το λόγο. Δηλαδή έμεινα, γιατί βρήκα ένα αντικείμενο, στο οποίο μπόρεσα να στηριχθώ και καλλιτεχνικά και ερευνητικά και οικονομικά κι αυτό το πράγμα με οδήγησε και με στηρίζει μέχρι σήμερα.

Η Νένα Βενετσάνου τραγουδά τη γυναίκα, τον έρωτα, το πάθος. Μια φωνή, που παίρνει θέση απέναντι στα πράγματα... μέσα στα πράγματα. Τα μετουσιώνει· τα μελοποιεί και μας τα προσφέρει. Η φωνή τής Νένας Βενετσάνου. Η ηδονή τής ακρόασης.

     «Ε.Ε.»: Το σήμερα στην Ελλάδα πώς το βλέπετε;

     - Άν εννοείτε το τραγούδι, είναι πάντα ανθηρό στην Ελλάδα, γιατί έχουμε μάθει να εκφραζόμαστε με αυτό και μπορεί μέσα από τα σκουπίδια ξαφνικά να βρεις κάτι, το οποίο έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον, δηλαδή όντως δεν πετάμε τίποτα. Τουλάχιστον εγώ έχω μάθει να μην πετάω τίποτα και να μην κακοχαρακτηρίζω τα πράγματα, γιατί πιστεύω, ότι μέσα από κάθε πράγμα, που φτιάχνει ο άνθρωπος υπάρχει κάτι, που θέλει να πει και πριν καταδικάσω με ενδιαφέρει πρώτα να εξετάσω για ποιό λόγο έγινε αυτό.

     Αυτό που είναι δύσκολο στην Ελλάδα και αποτελεί το πιό μελανό σημείο είναι, ότι η Πολιτεία δεν βοηθάει την Τέχνη, δηλαδή δεν διαθέτει χρήμα και δεν αξιοποιεί το καλλιτεχνικό δυναμικό, έτσι που θα μπορούσε να το κάνει πραγματικά προσοδοφόρο γιά τον τόπο μας. Δηλαδή δεν είναι τόσο το θέμα τής παραγωγής “κακών” ή “λιγότερο κακών” καλλιτεχνημάτων, όσο το ότι δεν έχουν μέλλον αυτά τα πράγματα· καταστρέφονται πάρα πολύ εύκολα, “εξατμίζονται” εύκολα, διότι δεν υπάρχει κάποιος να τα προσέχει.

“Κέλομαί σε Γογγύλα”. Μελοποιημένο ποίημα τής Σαπφούς ερμηνευμένο στην αρχαία διάλεκτο τής Λέσβου. (Βίντεο κλιπ τού youtube: Λεμούριος).

     «Αναζητώντας ένα πρόσωπο ικανό να συγκινήσει το κοινό, χωρίς όμως να προκύπτει από ένα μηχανισμό τραγουδιστικού εργοταξίου, αλλά που να πηγάζει από μια στάση ζωής, ξεκίνησα με προβληματισμούς γύρω από τα γυναικεία πρότυπα μέσα στο τραγούδι. Μπήκα λοιπόν στο χορό τού τραγουδιού και σαν δημιουργός πια επιμένοντας σε μιαν εικόνα, που δεν έχει σχέση με την τρέχουσα “ροζ” αντίληψη για το τραγούδι. 

     »Το τραγουδιστικό μου πρότυπο είχε διαμορφωθεί από τη χρυσή εποχή τού ελληνικού τραγουδιού, δηλαδή τις δεκαετίες ΄60 και ΄70, κατά τις οποίες το τραγούδι μας με την ποιότητά του κέρδισε παγκόσμια αναγνώριση, αν και ο διεθνής χώρος αναγνώρισε τον εξωτερικό του μόνο χαρακτήρα.

     »Η μαθητεία ή η όποια εμπειρία, που είχα ή έχω με τους δημιουργούς αυτής τής αναγέννησης με οδήγησε σε μια συνειδητή επιλογή, με την οποία υπερασπίζομαι το καλό ελληνικό τραγούδι. Παράλληλα όμως, σα δημιουργός, αναζητώ πάντα στα μέτρα των δυνατοτήτων μου και δίχως καμιά έπαρση, μια καθαρά προσωπική έκφραση, που στοχεύει στον εντοπισμό και την ανάδειξη ενός νέου γυναικείου ειδώλου.

     »Μελοποίησα γυναικεία ποίηση ακολουθώντας μια συμβατική μουσική φόρμα θεωρώντας, ότι έτσι ανεδείκνυα καλύτερα τη δραματικότητα τού γυναικείου λόγου. Ο λόγος που με ενδιαφέρει από πάντα. Σε ό,τι έχω κάνει μέχρι σήμερα είναι ό λόγος, που με έχει οδηγήσει. Ίσως γιατί πάντα αποζητούσα στο τραγούδι έναν προορισμό μια ιδέα. Τα τραγούδια τα αντιμετωπίζω σα θεατρικά σκετς, σαν περιστατικά ή σα σχόλια, σαν μια δραματοποιημένη μουσική μέσα στις φυσικές ανθρώπινες διαστάσεις και σαν μια καθαρά προσωπική υπόθεση. Τα τραγούδια μου άντεξαν στο χρόνο, αν και ποτέ δεν τα φρόντισα ιδιαίτερα, χαίρομαι όμως γι΄ αυτά». Νένα Βενετσάνου, από το ένθετο τού δίσκου της “To κουτί τής Πανδώρας”. 

     «Ε.Ε.»: Oι γονείς σας είχαν αναπτύξει αντιστασιακή δράση με το Ε.Α.Μ.· εσάς σας θυμάμαι πάντα στο χώρο τής Αριστεράς. Θα ήθελα να μου κρίνετε την Αριστερά σήμερα. Κάποτε υπήρχε αντίδραση από τον κόσμο. Σήμερα, ενώ βλέπουμε τη χώρα να έχει πνιγεί στην αναξιοκρατία, στη διαφθορά, στη θεοκρατία, η Αριστερά μοιάζει να έχει “κοιμηθεί” και να μην υπάρχει αντίδραση.

     - Χθες είδα ένα έργο στο θέατρο, τον “Αρχοντοχωριάτη”· έχουμε γίνει αρχοντοχωριάτες (γέλια). Νομίζουμε, ότι αυτά τα πράγματα μπορούμε να τα εξαγοράσουμε με το χρήμα, ενώ υπάρχουν πράγματα, όπως είναι ο Πολιτισμός, η Τέχνη, που θέλουν το χρόνο τους. Η Αριστερά δυστυχώς χρησιμοποιεί την Τέχνη για “κράχτη”, γιά προπαγανδιστικούς λόγους. Αυτό πάντοτε με ενοχλούσε στην Αριστερά, παρ΄ ότι η διανόηση πάντα ήταν στο χώρο τής Αριστεράς, αλλά το πολιτιστικό τμήμα τής Αριστεράς μπάζει νερά από παντού (γέλια).

     Πιστεύω, ότι είναι πολύ λίγα τα άτομα, που σέβονται τις δημοκρατικές διαδικασίες μέσα στα κόμματα και στις ομάδες που φτιάχνονται, στις συλλογικότητες. Αυτό είναι μεγάλο πρόβλημα για μένα. Δηλαδή στη σημερινή εποχή η μεγάλη “μαγκιά” θα είναι να τηρήσουμε τις δημοκρατικές διαδικασίες και να πετύχουμε τη βελτίωση των συνθηκών τής ζωής. Για αυτό δεν χρειάζεται να θυσιάζεις ανθρώπους και να τους βάζεις να τρώνε ξύλο, ούτε να τους σκοτώνεις, ούτε να τους βάζεις να κάνουν πράγματα, που τους βγάζουν από την καθημερινότητά τους.

     Πιστεύω δηλαδή, ότι η Ελλάδα έχει πληρώσει το τίμημά της σε αίμα και σε χρήμα για αυτή τη ρημάδα τη δημοκρατία και ότι πρέπει αυτό το πράγμα να το αναλογισθεί. Αξίζει τον κόπο. Η δημοκρατία είναι αγαθό και θέλει κόπο για να διατηρηθεί. Δεν είναι τόσο απλό, όσο φανταζόμαστε, ότι είναι ο κοινοβουλευτισμός. Η Αριστερά πρέπει να μάθει να ακούει.

     «Ε.Ε.»: Τα μελλοντικά καλλιτεχνικά σας σχέδια ποιά είναι;

     - Θα συνεργασθώ σε συναυλίες, που οργανώνει η ορχήστρα Μίκης Θεοδωράκης με έργα τού Τσιτσάνη και τού Θεοδωράκη σε μία μουσική συνάντηση αυτών των δύο μουσικών. Έχω και δικές μου συναυλίες φυσικά, που θα κάνω εγώ, μετά θα πάω στο Βέλγιο, ενώ τού χρόνου ετοιμάζω για τις 10 Μαΐου μιά εμφάνιση στο Μέγαρο Μουσικής σε μιά σημαντική εκδήλωση. Πρόκειται για μιά συναυλία με θέμα την Πόλη· ο τίτλος της είναι: “Xίλιες και μιά πόλεις”. Παράλληλα με τη συναυλία θα διεξαχθεί κι ένα διεθνές συνέδριο Αρχιτεκτονικής. Το θέμα είναι γιατί γίνονται οι πόλεις, για ποιό λόγο ζούμε όλοι μαζί. Αυτό έχει σχέση και με την πολιτική και με το πολίτευμα και με την Ιστορία, αλλά και με το μέλλον, με την Αρχιτεκτονική, την Τέχνη, με όλα αυτά.

Επειδή η οργάνωση τής Πόλης είναι η κορωνίδα των επιτευγμάτων τού Ελληνικού Πολιτισμού νομίζω, ότι μαζί με τη δυνατότητα να ζούμε μαζί σε ένα χώρο, όπως είναι ο ελληνικός χώρος, που από μόνος του είναι ένα αρχαιολογικό πάρκο, το να προσέχουμε το περιβάλλον δεν είναι μόνον να προσέχουμε τα πουλάκια, τα δεντράκια, τις αρκούδες και τις καρέττες, αλλά να προσέχουμε και τα μνημεία μας και να κατανοούμε τί σημαίνει επέμβαση στο περιβάλλον κι ότι είμαστε τυχεροί, που ζούμε σε ένα χώρο, που ήταν πάντα κατοικημένος. Αυτό πρέπει να λειτουργήσει αφυπνιστικά στο κοινό και όλη η συναυλία μου θα είναι γύρω από αυτό.

Πιστεύω, ότι οι άνθρωποι θα πρέπει να αλλάξουν τη στάση τους απέναντι στην Τέχνη, να μην την φοβούνται. Δυστυχώς, ειδικότερα οι νέοι έχουν την αίσθηση, ότι η Τέχνη είναι κάτι, για το οποίο πρέπει να βάλεις τα καλά σου ή που εάν δεν έχεις τα καλά σου πρέπει να το περιφρονείς, γιατί ούτως ή άλλως δεν είναι για σένα. Πρόκειται δηλαδή για μιά απαξίωση τελικά -όχι τής Τέχνης, αλλά- τού ίδιου τους τού εαυτού. Πιστεύουν δηλαδή, ότι δεν είναι στο επίπεδο να απολαύσουν ή να κατανοήσουν κάτι. Αυτή είναι μιά λάθος στάση απέναντι στην Τέχνη και μπορώ να την παραλληλίσω μόνον με τη διαφθορά, που έχει προκαλέσει η τηλεόραση.

     Πρέπει να αλλάξει η στάση των νέων απέναντι στην Τέχνη. Πρέπει να γίνουν λιγότερο καταναλωτικοί και περισσότερο ουσιαστικοί. Να υπάρχει διάβασμα. Εάν δεν διαβάζεις λογοτεχνία, εάν δεν ακούσεις μουσική, δεν μπορείς να κατανοήσεις τα μυστικά τού Κόσμου. Είναι αδύνατον. Εμείς νομίζουμε, ότι άμα πάμε στον καθηγητή για παράδειγμα να μας κάνει Μαθηματικά ή Φυσική ή να μας μάθει τα Οικονομικά, τότε μπορούμε και επιβιώνουμε μέσα στην κοινωνία. Είναι λάθος, γιατί τα Μαθηματικά, η Φυσική και τα Οικονομικά είναι πραγματικά δύσκολοι τομείς, που όταν δεν ξέρεις να συγκεντρωθείς γιά να δεις μιά παράσταση ή για να ακούσεις μουσική, δεν μπορείς να τα φτάσεις αυτά. Δεν μπορείς δηλαδή να μπεις δηλαδή μέσα στην έννοια των μαθηματικών εάν δεν έχεις την ικανότητα συγκέντρωσης για πάνω από μισή ώρα. Αυτό είναι ένας κανόνας, που νομίζω, ότι τον ξεχνάνε κυρίως οι δάσκαλοι.

*     *     *

     Υπεύθυνοι δεν είναι τόσο οι νέοι, όσο οι γονείς τους, που διασπούν την προσοχή των παιδιών και η κατακερματισμένη γνώση, η οποία δεν συνδέει τα πράγματα. Δηλαδή δεν καταλαβαίνουν, ότι όλα είναι σε αλληλεξάρτηση κι ότι, όπως μαθαίνουμε να τα συνδέουμε, πρέπει να μαθαίνουμε και να τα απομονώνουμε, αλλά αυτό θέλει χρόνο και προσπάθεια. Δεν γίνεται τίποτε χωρίς προσπάθεια. Και αξίζει τον κόπο, γιατί αυτό σε κάνει και προχωράς στη ζωή κι αρχίζεις και καταλαβαίνεις τα πράγματα. Τον έρωτα αρχίζεις και τον συνειδητοποιείς καλύτερα, τις απολαύσεις· αρχίζεις να απολαμβάνεις τη ζωή με ένα πολύ πιο ουσιαστικό τρόπο.

Γιάννης Λάζαρης

     15.7.2010