Λείβηθρα, η πατρίδα του Ορφέα....

ΛΕIΒΗΘΡΑ ΟΛΥΜΠΟΥ 

« Εν τω Ολύμπω πόλις οικοίτο Λείβηθρα, η επί της Μακεδονίας τέτραπται το όρος» (Παυσανίας |Χ, 30, 9) Από την αρχαιότητα, πόλεις της Πιερίας πασίγνωστες για την Μουσολατρεία τους είναι τα Λείβηθρα, η Πίμπλεια, το Δίον και η Πιερίς. 'Ολες τους βρίσκονται στις υπώρειες του μυθικού βουνού, του Ολύμπου. 

Τα Λείβηθρα βρίσκονται στη Λεπτοκαρυά,
στην περιοχή μεταξύ της Σκοτίνας και της Παλιάς Λεπτοκαρυάς, περιοχή όπου διέρχεται ο αρχαίος ποταμός Συς. Η ερμηνεία του ονόματος του ποταμού είναι αγριόχοιρος. Ο ποταμός σήμερα ονομάζεται Ζηλιάνα.

Η λέξη Λείβηθρα, προέρχεται από την αρχαία ρίζα λειβ-, από την οποία και λείβω = στάζω, χύνω, εκχέω. Επομένως τα Λείβηθρα σημαίνουν ένυδρος τόπος, περιοχή με πολλά νερά. Οι σημερινοί κάτοικοι την τοποθεσία αυτή την ονομάζουν «Κανάλια», από τη λατινική λέξη «(ΖεΠ8|ί5» = οχετός, τάφρος. Στα Λείβηθρα, ζούσαν και τραγουδούσαν οι Λειβηθρίδες Μούσες. 

Τα Λείβηθρα είναι η πατρίδα του Ορφέα. 

Ο Ορφέας παντρεύτηκε την Ευρυδίκη. Μια μέρα είδε την Ευρυδίκη ο Αρισταίος και θέλησε να τη βιάσει. Η Ευρυδίκη για ν΄ αποφύγει τον Αρισταίο, έτρεξε μέσα στη δασωμένη ρεματιά. Κάποια στιγμή πάτησε πάνω σε ένα φίδι, τη δάγκωσε και πέθανε. 

Απαρηγόρητος ο Ορφέας κατέβηκε στον Άδη να αναζητήσει τη γυναίκα του. Με τους ήχους της λύρας του, σαγηνεύει τους χθόνιους θεούς. Οι θεοί του Κάτω Κόσμου, συγκατανεύουν να του δώσουν πίσω την Ευρυδίκη, με έναν όρο όμως: ώσπου να βγει στο φως του ήλιου, να μη γυρίσει νατη δει. 

Μπροστά ο Ορφέας με τη λύρα, πίσω του η Ευρυδίκη, πορεύθηκαν προς το φως. Η λαχτάρα του Ορφέα ήταν τόση, που δεν άντεξε. Γύρισε, την είδε και την έχασε για πάντα. Ο Ορφέας γύρισε στο φως μόνος. Μάζευε γύρω του τους άντρες των Λειβήθρων και τους μιλούσε για αγνότητα. 

Ο Ορφέας έγινε ο ευρετής των οργιαστικών τελετών του Βάκχου.  Οι γυναίκες των Λειβήθρων, ένα βράδυ, πήραν τα όπλα των ανδρών τους, σκότωσαν τον Ορφέα και τα κομμάτια του τα πέταξαν στη θάλασσα. 

Πέρασε καιρός από τη βραδιά του φονικού και έπεσε λοιμός στα Λείβηθρα. Ρώτησαν το μαντείο οι Λειβήθριοι, τι έπρεπε να κάνουν για να σωθούν από το θανατικό και το μαντείο τους είπε, να ψάξουν να βρουν τα κομμάτια του Ορφέα και να τα θάψουν στα Λείβηθρα. ΄Ετσι και έπραξαν. 

Ο τάφος του Ορφέα, που αρχικά ήταν ένα απλό ηρώο, μετατράπηκε σιγά σιγά σε ιερό, όπου λατρεύτηκε με θυσίες όπως οι θεοί. Εδώ βρισκόταν και το κυπαρισσένιο του άγαλμα, «το ξόανο». Το ιερό αυτό με τον τάφο του Ορφέα, ήταν για τις γυναίκες «παντελώς άβατον». 

Ομως ήρθε χρησμός από το θεό Διόνυσο που έλεγε, ότι η αμαρτωλή πόλη των Λειβήθρων θα καταστραφεί, υπό Συός, αν δει τα οστά του Ορφέα ο ήλιος. Οι Λειβήθριοι, δεν έδωσαν σημασία στον χρησμό. Δεν είναι δυνατόν είπαν, να καταστραφεί μια ολόκληρη πόλη, υπό Συός, από ένα αγριόχοιρο δηλαδή. Γέλασαν και ξέχασαν το χρησμό του θεού. 

Πέρασε καιρός, από την ημέρα του χρησμού. Και ένα πρωινό, ένας βοσκός, ακούμπησε στην κολώνα, όπου πάνω της ήταν η νεκροδόχος υδρία με τα οστά του Ορφέα. Στον ύπνο του ο βοσκός, τραγουδούσε με γλυκιά φωνή τραγούδια του Ορφέα.. Άκουσαν το τραγούδι του οι άνθρωποι και άρχισαν να μαζεύονται γύρω του. Μα κάποια στιγμή, η νεκροδόχος υδρία έπεσε από την κολώνα, έσπασε και είδε ο ήλιος τα οστά του Ορφέα.

Την ίδια στιγμή άνοιξαν οι καταρράχτες του ουρανού, πλη μμύρησε ο ποταμός Συς και τα ορμητικά νερά του, έπνιξαν, ρήμαξαν, την αμαρτωλή πόλη των Λειβήθρων. Ο χρησμός του θεού Διόνυσου πραγματοποιήθηκε. Ο Συς, ρήμαξε τα Λείβηθρα. Ο Συς, ο ποταμός, όχι ένας αγριόχοιρος. Ο αρχαιολογικός χώρος εκτείνεται στην παραολύμπια ζώνη των δημοτικών διαμερισμάτων της Λεπτοκαρυάς και της Σκοτίνας του δήμου Δίου - Ολύμπου. Περιβάλλεται από τις κοίτες των χειμάρρων, που καλύπτονται από αιωνόβιο πλατάνόδασος, σίγουρα το ομορφότερο του Ολύμπου.

Το αιωνόβιο πλατάνόδασος των Λειβήθρων.

Οι πρώτες αρχαιολογικές ανασκαφικές εργασίες, ξεκίνησαν το έτος 1995, με σκοπό την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου και την προστασία του από τις πλημμύρες και από τις φυσικές καταστροφές. 

Στην ακρόπολη σώζεται σε πολλά σημεία της ο οχυρωματικός της περίβολός της, του οποίου μερικά τμήματά του κατέρρευσαν στους χείμαρρους. Οι επιφανειακές ενδείξεις και οι πολλές αρχαιοκαπηλικές τομές, δείχνουν ότι εσωτερικά του περιβόλου σώζονται σειρές από κτίσματα. 

Ο αρχαιολογικός χώρος των Λειβήθρων έχει συνολική έκταση πάνω από 1500 στρέμματα, (πόλη, ακρόπολη, νεκροταφεία, κλπ.). 

Περιλαμβάνει: 

την περιτειχισμένη αρχαία ακρόπολη, στο Ν.Α. άκρο του υψώματος της πόλης, τον αρχαίο οικισμό που εκτείνεται στα υψώματα Βορειοδυτικά της ακρόπολης, τα αρχαία νεκροταφεία, που χρονολογούνται από τους Μυκηναϊκούς χρόνους έως την Ελληνιστική εποχή και απλώνονται από την περιοχή της Παλιάς Λεπτοκαρυάς έως και την περιοχή της Σκοτίνας. 

Στο πλαίσιο των σωστικών ανασκαφών, για την κατασκευή της νέας διπλής σιδηροδρομικής γραμμής, εντοπίστηκε και ανασκάφηκε μία «αγρέπαυλις» = (αγροτική οικία με εσωτερική αυλή), καθώς και ένας «πιθεώνας» της Ελληνιστικής εποχής, σε αμπελώνα της περιοχής των Λειβήθρων και βρίσκεται στη θέση «Ντουβάρι», στο δημοτικό διαμέρισμα της Σκοτίνας του δήμου Δίου - Ολύμπου. 

Επίσης στο 7ο χιλιόμετρο της επαρχιακής οδού Λεπτοκαρυάς - Καρυάς, περιοχή με το τοπωνύμιο «Βακούφικα», βρέθηκε Μυκηναϊκό νεκροταφείο των Λειβήθρων, δυστυχώς συλη μένο, που χρονολογείται από τον 15ο αι. π.Χ. έως τον 11ο αι. π.Χ. 

Η πρωϊμότερη κατοίκηση που εντόπισε η αρχαιολογική σκαπάνη στα Λείβηθρα, χρονολογείται στα Μυκηναϊκά χρόνια, ενώ η καταστροφή της ακρόπολης των Λειβήθρων χρονολογείται περίπου στο α' τέταρτο του 1ου αι. π. Χ. 

Ευχή όλων μας είναι, να συνεχιστούν οι ανασκαφές στα Λείβηθρα, έτσι ώστε μελλοντικά με τις απαραίτητες ενέργειες να μετατραπούν σε επισκέψιμο χώρο, με σκοπό να γίνει γνωστή στο ευρύτερο κοινό « η μουσική πόλη », στην οποία γεννήθηκε ο Ορφέας.


ΤΖΙΟΛΑΣ ΙΩΑΝΝΗΣ Φιλόλογος - Αρχαιολόγος