Το σχολείο που ονειρεύεσαι υπάρχει!

Το πρώτο πράγμα που σ' εντυπωσιάζει φτάνοντας στο Summerhill είναι ότι δεν έχει πόρτα. Απλά στρίβεις σ' ένα δρομάκι και είσαι μέσα. 

Ποιο ιδιωτικό σχολείο δεν έχει πόρτα, κάγκελα και φύλακες;

«Η Ζόι θα 'ρθει σε 10 λεπτά» μας λέει η γραμματέας. Η Ζόι Ρέντχεντ είναι η σημερινή διευθύντρια (κόρη του ιδρυτή A.S. Neill). Όσο περιμένουμε, ξεφυλλίζουμε το διαφημιστικό φυλλάδιο του σχολείου. Έχει ελάχιστες φωτογραφίες από μαθήματα. Κυρίως είναι φωτογραφίες παιδιών που παίζουν, που τρέχουν, που γελάνε αλλά και που κλαίνε. «Τα παιδιά είναι ελεύθερα να δοκιμάζουν όλα τα συναισθήματα –ακόμα και τ' αρνητικά» λέει από κάτω η λεζάντα. Υπάρχουν και φωτογραφίες αποφοίτων με το επάγγελμα που διάλεξαν: Επιχειρηματίες, καλλιτέχνες, film stars (Ρεμπέκα ντε Μορνέ η πιο διάσημη), αγρότες, γιατροί, δικηγόροι, καθηγητές Πανεπιστημίου… Αυτό είναι και ένα από τα αινίγματα που ήρθαμε να λύσουμε στο Summerhill: Πώς μπορεί ένα σχολείο (που για τα ελληνικά δεδομένα είναι ξέφραγο αμπέλι) να πραγματοποιεί, έστω και από σπόντα, το όνειρο κάθε Ελληνίδας μάνας: να δει το παιδί της γιατρό ή δικηγόρο…

Η Ζόι δεν θυμίζει σε τίποτα διευθύντρια. Απλή στο ντύσιμο, απλή στις χαιρετούρες, δε φαίνεται να την ενδιαφέρουν και πολύ οι δημόσιες σχέσεις. Εξάλλου είναι συνηθισμένη στους δημοσιογράφους. Στο σχολείο υπάρχει κάθε τρίμηνο μια ..

«visitor's day» για επισκέπτες και δημοσιογράφους απ' όλο τον κόσμο. Εμείς από δυσπιστία δε διαλέξαμε αυτή τη μέρα, για να έχουμε μια πιο «αντικειμενική» ματιά.

«Ακολουθήστε με» μας λέει και αρχίζει να μας ξεναγεί στο «προαύλιο» του σχολείου. Το προαύλιο είναι 45 στρέμματα! Έχει γήπεδο ποδοσφαίρου, γήπεδο χόκεϊ, πισίνα, ένα μικρό δάσος… «Το καλοκαίρι τα παιδιά κατασκηνώνουν εκεί» μας λέει. «Φτιάχνουν μόνοι τους τέντες, σκηνές…»

Υπάρχουν μέρη που τα παιδιά απαγορεύουν σ' εσάς τους μεγάλους να πάτε;

Όχι. Αν θέλουν να μείνουν μόνα, έχουν τα δωμάτιά τους. Γιατί να υπάρχουν απαγορευμένοι χώροι; Είμαστε όλοι ίσοι. Οι μεγάλοι είναι απλά… μεγάλοι, δεν είναι κάτι ιδιαίτερο.

Μας δείχνει ένα τεράστιο δέντρο. Είναι η «μεγάλη βελανιδιά», σήμα κατατεθέν του σχολείου σε πολλές φωτογραφίες. Από τα κλαδιά της κρέμονται μακριά σχοινιά. Τα παιδιά συχνά ανεβαίνουν στο δέντρο, πιάνουν το σχοινί, πέφτουν στο κενό και κάνουν αιωρήσεις…

Έχουν κάνει ποτέ μάθημα πάνω στη βελανιδιά;

Έχουν κάνει πειράματα με τη βαρύτητα.

Δεν είναι επικίνδυνο να ανεβαίνουν τόσο ψηλά;

Είναι λίγο επικίνδυνο, αλλά εμείς το επιτρέπουμε. Αυτό είναι βασικό στη φιλοσοφία του Summerhill. Επιτρέπουμε στα παιδιά να εκτίθενται σε κάποιους κινδύνους.

Σωματικούς κινδύνους;

Όχι μόνο σωματικούς. Μιλάω και για συναισθηματικούς κινδύνους. Όταν ζεις σ' ένα ελεύθερο περιβάλλον, όπως εμείς εδώ, εκτίθεσαι ανά πάσα στιγμή για το ποιος είσαι, τι λες και τι κάνεις. Μαθαίνεις ρισκάροντας και κάνοντας λάθη. Κι αυτός είναι ο σωστός τρόπος να μαθαίνεις.

Πες μας ένα παράδειγμα συναισθηματικού ρίσκου.

Το να εκθέσεις ένα κομμάτι του εαυτού σου, το οποίο σ' ένα συμβατικό περιβάλλον δε θα τολμούσες να εκθέσεις. Εδώ τα παιδιά ξέρουν ότι μπορούν να είναι μερικές φορές κακά, να κλέψουν κάτι ή να είναι αγενή το ένα με το άλλο. Νιώθουν αρκετά άνετα ώστε να πειραματιστούν μ' ένα κομμάτι του εαυτού τους. Εννοείται, βέβαια, ότι μετά κάποιος θα τους καταγγείλει, θα τους φέρει στη σχολική συνέλευση και θα φάνε πρόστιμο. Αλλά αυτό δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι ανακαλυπτεις τι συμβαίνει όταν είσαι αγενής με τους άλλους.

Δηλαδή στο Summerhill επιτρέπεται να είσαι κακός;

Όχι, δεν καταλάβατε. Δεν επιτρέπεται! Αν σε χτυπήσω, θα φάω πρόστιμο. Αλλά ηθικά δεν το θεωρούμε κάτι ανεπίτρεπτο. Δεν πιστεύουμε ότι είσαι ξαφνικά χειρότερος άνθρωπος, αλλά ότι περνάς μια κακή φάση. Αυτό είναι όλο. Και είναι τελείως διαφορετικό από τα περισσότερα σχολεία όπου όταν είσαι κακός, σε χαρακτηρίζουν και κακό. Αυτή είναι μια λεπτή και σημαντική διαφορά.

Στην ενήλικη ζωή όταν είσαι κακός, πας φυλακή…

Ακριβώς! Γι' αυτό καλό είναι να μαθαίνεις όσο καιρό είσαι ανήλικος! (γέλια)

Όταν κάποιος «τρώει πρόστιμο», τι εννοείς; Πραγματικά λεφτά;

Ναι, είναι βέβαια γελοία πρόστιμα (συνήθως λίγες πένες ή άντε μερικές λίρες). Σημασία δεν έχει το ποσό, αλλά το γεγονός ότι έρχεσαι σε δύσκολη θέση στη συνέλευση μπροστά σε όλους. Και άλλες φορές δεν είναι ποσό, είναι μια τιμωρία, π.χ. όταν έρθει η ώρα του φαγητού θα μπεις στο τέλος της ουράς. Ή αν σου αρέσει το ποδήλατο, δε θα κάνεις ποδήλατο για δύο ημέρες. Η τιμωρία προσαρμόζεται στο δράστη και στο... έγκλημα.

Συνεχίζουμε την ξενάγηση. Περνάμε από το θέατρο (ένα μικρό ξύλινο θέατρο), την αίθουσα μουσικής, το στούντιο ηχογράφησης, το ξυλουργείο (τον πιο δημοφιλή χώρο του σχολείου) και καταλήγουμε στα δωμάτια των παιδιών. Τα μεγαλύτερα παιδιά (13-17 χρονών) ζουν μόνα τους κι έχουν τα δικά τους δωμάτια. Τα μικρότερα ζουν με τους «house parents», ενήλικους που τα προσέχουν. Ζητάμε από την Ζόι την άδεια να τριγυρίσουμε για λίγο μόνοι μας στο σχολείο. «Δεν το επιτρέπω συνήθως» μας λέει. «Τον περασμένο μήνα είχε έρθει ένας δημοσιογράφος από τους Times και ήμουν όλη την ώρα μαζί του».

Είναι αλήθεια ότι πριν μερικά χρόνια μια εφημερίδα δωροδόκησε μαθητές για να φωτογραφηθούν γυμνοί στο γρασίδι;

Ναι, το δοκίμασε, αλλά οι μαθητές είπαν «όχι». Συχνά στη Βρετανία οι εφημερίδες θέλουν να βγάζουν μια κακή εικόνα για το σχολείο.

Γιατί;

Δεν ξέρω… Ίσως γιατί ένα «κακό» Summerhill πουλάει πιο πολύ. Πιστεύουν ότι είναι μια ιστορία «too good to be true»… Τέλος πάντων, εσάς σας εμπιστεύομαι. Μην αργήσετε για τη συνέλευση.

Μετά από λίγη ώρα στο Summerhill, αρχίζεις να αισθάνεσαι περίεργα απέναντι στα παιδιά. Για οτιδήποτε πρέπει να τους ζητάς την άδεια. «Θέλεις να μιλήσουμε;», «Σε πειράζει να σε φωτογραφίσουμε;» Τα περισσότερα βέβαια δεν είχαν πρόβλημα. Αλλά δυο-τρία είπαν «Ναι, με πειράζει!».

Η σχολική συνέλευση είναι ο πιο σημαντικός θεσμός του σχολείου. Εκεί λύνονται όλα τα προβλήματα της κοινότητας και ψηφίζονται όλοι οι νόμοι. Η ψήφος ενος 6χρονου παιδιού μετράει όσο η ψήφος της διευθύντριας. Πριν μπούμε γίνεται ψηφοφορία για το «αν επιτρέπεται σε δυο Έλληνες δημοσιογράφους να παρακολουθήσουν τη συνέλευση». Ευτυχώς λένε ναι.

Με τι μοιάζει η συνέλευση; Το βασικό είναι ότι ακούνε με προσοχή ο ένας τον άλλο. Αυτή που παρακολουθήσαμε εμείς κράτησε περίπου μια ώρα. Έγιναν στην αρχή κάποιες ανακοινώσεις και κάποια παιδιά πήραν άδεια να πάνε σε μια συναυλία. Μετά κάποιο παιδί από την «Επιτροπή Υγείας και Ασφάλειας» κατήγγειλε τον Τζόι, γιατί κάπνιζε στο δωμάτιό του. Το κάπνισμα στα δωμάτια απαγορεύεται για λόγους ασφαλείας (επιτρέπεται μόνο έξω και μακριά από τα μικρά παιδιά), γι' αυτό και το πρόστιμο ήταν βαρύ (5 λίρες). Το πιο ενδιαφέρον όμως σημείο ήταν όταν ο Γουίλ ζήτησε την άδεια να λείψει για το Σαββατοκύριακο και άρχισε να γελάει. Τότε μια καθηγήτρια είπε ότι ο Γουίλ δεν το παίρνει σοβαρά και δεν πρέπει να συζητήσουν το αίτημά του. Τα άλλα παιδιά όμως τον υπερασπίστηκαν. Το γιατί μας το εξήγησε η Ζόι μετά τη συνέλευση: «Ο Γουίλ είναι 14 χρονών και καινούριος στο σχολείο. Ήταν πριν σ' ένα δημόσιο σχολείο και αισθανόταν πολύ αμήχανα που μιλούσε στη συνέλευση, γι' αυτό και χαζογελούσε. Η καθηγήτρια δεν το πρόσεξε αυτό. Το πρόσεξε όμως ένα κορίτσι που καθόταν δίπλα του και είπε “Δε μας κοροϊδεύει, απλά νιώθει αμήχανα, γι' αυτό γελάει”. Έκανε δηλαδή μια ψυχολογική παρατήρηση που θα περίμενες να την κάνει μόνο ένας μεγάλος».

Ένα παιδάκι όμως που είναι μόνο 6 χρονών τι καταλαβαίνει από αυτή τη συνέλευση;

Πολύ λίγα πράγματα, αλλά δεν έχει σημασία. Σημασία έχει ότι μπορεί να έρθει και ότι μπορεί να σηκώσει το χεράκι του και να ψηφίσει. Κι αυτό του δίνει μια αίσθηση δύναμης.

Η κοινότητα είναι ένα υποκατάστατο της οικογένειας;

Όχι, είναι μια προέκταση.

Ναι, αλλά αν τα παιδιά ζουν εδώ τον περισσότερο καιρό, χάνουν την πραγματική τους οικογένεια.

Όχι, δεν τη χάνουν. Καταρχάς, έχουν μεγάλες διακοπές: δύο μήνες το καλοκαίρι, ένα μήνα τα Χριστούγεννα, ένα μήνα το Πάσχα. Ξέρουν ότι η οικογένειά τους είναι πάντα εκεί και τα περιμένει. Αυτό που βιώνουν στο σχολείο είναι κάτι έξτρα. Είναι κάτι ανάμεσα σε οικογένεια και «φυλή» με πολλά αδέλφια, ξαδέλφια, θείους... που είναι πάντα κοντά. Γιατί τα παιδιά τι θέλουν; Να είναι με συνομηλίκους τους, να παίζουν μαζί, να κοιμούνται μαζί...

Είναι, όμως, σε θέση να κρίνουν τι είναι καλό γι' αυτά;

Μα το είδατε πριν από λίγο στη συνέλευση. Πώς ήταν σε θέση να ακούνε, να κρίνουν και να ψηφίζουν;

Και προτιμούν το σχολείο απ' την οικογένεια;

Μα αγαπούν την οικογένειά τους. Και μάλιστα αποκτούν και καλύτερη σχέση μαζί της. Σκεφτείτε το εξής: Σε μια συνηθισμένη οικογένεια το παιδί ξυπνάει το πρωί, οι γονείς του φωνάζουν «κάνε γρήγορα!»... «έφαγες;»... «πάρε την τσάντα σου!»... «τρέξε στο σχολείο!»... Το παιδί τα κάνει όλα αυτά με βαριά καρδιά. Το βράδυ πάλι νέες ερωτήσεις: «Διάβασες τα μαθήματά σου; Γιατί βλέπεις τηλεόραση;». Υπάρχουν συνέχεια τριβές και καβγάδες... Πολλοί γονείς που έχουν φέρει το παιδί τους στο Summerhill έρχονται μετά από λίγο καιρό και μου λένε: «Το παιδί μου άλλαξε, είναι πολύ πιο ήρεμο», «Ναι, γιατί είναι ελεύθερο», τους απαντώ.

Τελικά η επιτυχία του Summerhill είναι ότι... υπάρχει;

Ναι, δεν είναι ένα πείραμα πια, είναι μια πραγματικότητα.

Γιατί όμως έχει μόνο 90 παιδιά;

Γιατί δε θα μπορούσε να λειτουργήσει σαν κοινότητα αν είχε περισσότερα.

Δέχεστε όμως πολλές αιτήσεις;

Όχι πολλές. Παίρνουμε όλα σχεδόν τα παιδιά που ενδιαφέρονται, αρκεί να είναι στη σωστή ηλικία, γιατί τα μεγαλύτερα δυσκολεύονται να προσαρμοστούν. Αυτό που έχει σημασία για μας είναι να πιστεύουν οι γονείς σε αυτό που κάνουμε. Πριν δεχτούμε το παιδί, τους τονίζουμε: «Καταλαβαίνετε ότι το παιδί σας δε θα είναι υποχρεωμένο να πηγαίνει στο μάθημα ή ότι θα μπορεί να βρίζει αν θέλει;».

Πώς εξηγείς ότι ελάχιστοι γονείς είναι έτοιμοι για κάτι τέτοιο;

Ίσως επειδή για εκατοντάδες χρόνια είναι ριζωμένη μέσα τους η αντίληψη ότι τα παιδιά τους χωρίς τους ίδιους είναι απροστάτευτα.

Ποιο είναι το όραμά σου για το Summerhill;

Θα ήθελα η ιδέα του Summerhill να επεκταθεί. Να υπάρχουν κοινότητες σαν το Summerhill σε κάθε πόλη και χωριό. Ένας κόσμος από ανθρώπους που υπήρξαν ευτυχισμένα παιδιά θα ήταν σίγουρα ένας καλύτερος κόσμος.

Μήπως ο Τζορτζ Μπους έχει τελειώσει το Summerhill;

Δεν είμαι σίγουρη. Θα τσεκάρω τα αρχεία μας, αλλά για κάποιο λόγο νομίζω ότι δε θα βρω το όνομά του. Ούτε του φίλου του, του Μπλερ... (γέλια)

«Όλη η εκπαίδευση είναι λάθος! Είναι φόβος και πειθαρχία. Αρκεί να σκεφτεί κανείς ότι τα παιδιά, που θα 'πρεπε όλη την ημέρα να κινούνται, κάθονται στον πισινό τους περίπου 6 ώρες την ημέρα! Είναι ενάντια στην ανθρώπινη φύση, ενάντια στην φύση του παιδιού» A.S. Neill - Ιδρυτής

Ένα κοριτσάκι περιμένει να φυσήξει αέρας για να δει αν λειτουργεί το ιστιοφόρο που έφτιαξε στο ξυλουργείο.
«Αν δεν κινηθεί γρήγορα», μας είπε, «θα πάω πίσω στο ξυλουργείο να δω τι φταίει»

Από τα εργοστάσια εξετάσεων στο Summerhill

Μετά τη διευθύντρια συναντάμε δύο από τους καθηγητές του σχολείου: τον Τζέισον (Φιλόλογο) και τον Λέναρντ (Μαθηματικό). Και οι δύο πριν έρθουν στο Summerhill είχαν εργαστεί σε «κανονικά» σχολεία και δεν το είχαν αντέξει. «Εργοστάσια εξετάσεων» τα αποκαλεί ο Τζέισον και τον καταλαβαίνουμε α-πό-λυ-τα.

Τα παιδιά ακολουθούν κάθε χρόνο το πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας;

Λέναρντ: Όχι, καθόλου. Στην αρχή κάθε χρονιάς αποφασίζουν τα ίδια τι μαθήματα θέλουν να παρακολουθήσουν. Γίνονται κάποιες ενημερωτικές συναντήσεις και λέμε στα παιδιά: «Μπορείς να διαλέξεις ό,τι θέλεις, αλλά πρέπει να ξέρεις ότι για να μάθεις, ας πούμε, μια ξένη γλώσσα θα χρειαστείς τρία χρόνια συνεχούς δουλειάς». Εμείς τους δίνουμε πληροφορίες και αυτά αποφασίζουν.

Τζέισον: Κάτι άλλο που κάνουμε είναι να τα ενθαρρύνουμε να αναλαμβάνουν μόνα τους την εκπαίδευσή τους. Φέτος, για παράδειγμα, κάποια παιδιά της τάξης 3 (13-17 χρονών) αποφάσισαν να γυρίσουν μόνα τους μια ταινία. Γράψανε πρώτα το σενάριο και μου το φέρανε. «Είναι πολύ καλό», τους λέω, «αλλά λίγο μπερδεμένο». Και τους έκανα κάποιες παρατηρήσεις. Σημασία έχει ότι όλο αυτό δεν ξεκίνησε σαν μάθημα γραφής κειμένων, αλλά από την επιθυμία των παιδιών να γυρίσουν μια ταινία. Επίσης έτσι έμαθαν να χειρίζονται την βιντεοκάμερα. Ζήτησαν βοήθεια από την καθηγήτρια καλλιτεχνικών για να σκιτσάρουν τα πλάνα. Έφτιαξαν κάτι σπαθιά στο ξυλουργείο. Κατέβασαν ηχητικά εφέ από το ίντερνετ για τους ήχους της μάχης. Τώρα ετοιμάζουν σκηνικά και κουστούμια... Μαθαίνουν κάνοντας αυτό που τους αρέσει.

Αν ένα παιδί δεν έρθει στο μάθημα, θυμώνεις;

Όχι, γιατί να θυμώσω;

Κι αν στο επόμενο μάθημα σου ζητήσει να επαναλάβεις αυτά που έχασε;

Α, όχι. Αυτό δεν το κάνω. Ήταν επιλογή του να χάσει το μάθημα και θα πρέπει μόνο του να κάνει ό,τι χρειάζεται για να μη μείνει πίσω.

Τρώνε και οι καθηγητές πρόστιμα από τη συνέλευση;

Ναι, βέβαια. Εγώ είχα φάει πρόστιμο επειδή ένα παιδί με είδε να καπνίζω ένα βράδυ 11.30 η ώρα έξω από το κεντρικό κτίριο. Ο νόμος που έχουμε ψηφίσει απαγορεύει το κάπνισμα σε κεντρικούς χώρους. Το θέμα, βέβαια, δεν είναι το πρόστιμο. Όταν αναφέρεσαι στη συνέλευση, είτε μαθητής είσαι είτε καθηγητής, νιώθεις περίεργα. Δεν μπορείς να αγνοήσεις αυτό που σου λέει η κοινότητα.

Γιατί έχετε τόσους μαθητές από την Ιαπωνία;

Γιατί αν τα πράγματα στην Αγγλία είναι άσχημα, στην Ιαπωνία είναι εφιάλτης! Το σύστημά τους είναι απάνθρωπο. Τα παιδιά ξυπνάνε το πρωί, πάνε σχολείο, γυρνάνε σπίτι, τρώνε για μεσημέρι και μετά πάνε σε άλλο σχολείο το απόγευμα.

Τι άλλο σχολείο;

Έχουν κάτι σαν σχολεία που πάνε τα παιδιά μετά το κανονικό σχολείο. Νομίζω ότι τα έχετε και στην Ελλάδα.

Α ναι! Τα λέμε φροντιστήρια...

Λέναρντ: Υπήρχε ένα αγόρι από την Ιαπωνία το οποίο τις πρώτες μέρες έμπαινε στην τάξη, καθότανε σφιγμένο πάνω από το βιβλίο του και κάθε τόσο έξυνε νευρικά το μολύβι του. Όταν του έδειχνα ένα λάθος που είχε κάνει, αυτό ταραζόταν και άρχιζε να το σβήνει με μανία ή καμιά φορά έκλαιγε. Οπότε του είπα «Ηρέμησε, κάνε ένα διάλειμμα αν θες. Γιατί δεν πας να παίξεις;» Και σιγά-σιγά άρχισε να χαλαρώνει και να λέει «Μμμ... Δεν τους πειράζει αν δεν έρχομαι». Και μια μέρα εξαφανίστηκε από το μάθημα. Δεν ξαναπάτησε για ενάμιση χρόνο. Τώρα νομίζω ότι είναι πια εντάξει...

Μήπως οι Ιάπωνες πιέζουν τόσο τα παιδιά τους για να είναι πιο παραγωγική η χώρα τους;

Κοιτάξτε, έχω μια ορισμένη αντίληψη για τα παιδιά. Τα βλέπω σαν ξεχωριστούς ανθρώπους. Χέστηκα για την παραγωγικότητα της χώρας! Πραγματικά δεν με απασχολεί καθόλου.

Αποχαιρετάμε τους δύο καθηγητές και τριγυρνάμε λίγο ακόμα. Συναντάμε τον Πήτερ και τη Τζουν, δύο γονείς που έχουνέρθει να δουν την 16χρονη κόρη τους. «Για τους γονείς το Summerhill είναι πολύ δύσκολο», λέει η Τζουν. «Το παιδί ανήκει ξαφνικά σε μια νέα κοινότητα και υπάρχουν στιγμές που σαν γονιός νιώθεις περιττός».

Σας λείπει;

Τρομερά. Μου λείπουν όλα αυτά τα μικρά πράγματα μάνας και κόρης. Όπως όταν είχε περίοδο για πρώτη φορά και δεν ήταν στο σπίτι. Με την άλλη μου κόρη αυτό ήταν σημαντική εμπειρία. Με την Σόφι έπρεπε όλα αυτά να τα στερηθώ. Από την άλλη ξέρω ότι στο Summerhill είναι ευτυχισμένη. Δεν θα ήμουν ευτυχισμένος γονιός, αν ήξερα ότι η Σόφι είναι σΆ ένα δημόσιο σχολείο και κάθεται βαριεστημένη κάνοντας όλα αυτά τα μαθήματα που τα μισά από αυτά δεν θα χρησιμοποιήσει ποτέ στη ζωή της.

«Το φυσιολογικό για ένα παιδί είναι να ζει τη δική του ζωή – όχι τη ζωή
που οι αγχωμένοι γονείς του νομίζουν ότι θα ΅πρεπε να ζήσει, ούτε τη ζωή που του επιβάλλει ένας δάσκαλος που νομίζει ότι τα ξέρει όλα» A.S. Neill

«Bitches go away!»

Η Τζένη και η Έστερ είναι κολλητές και είναι πολλά χρόνια στο σχολείο. Αποφοιτούν φέτος τον Ιούλιο.

Τι θα κάνετε μετά;

Τζένη: Εγώ θα πάω στο κολέγιο του Ίπσουιτς να σπουδάσω αισθητικός.
Έστερ: Εγώ θέλω να γίνω νηπιαγωγός.

Υπάρχει κάτι που δεν σας αρέσει στο σχολείο;

Η βαρεμάρα. Μερικές φορές είναι καλή, επειδή ανακαλύπτεις τον εαυτό σου. ¶λλες φορές είναι σκέτη βαρεμάρα!

Κάνετε παρέα με παιδιά εκτός Summerhill;

Εννοείς από την πόλη; Μπα, δεν τα πάμε και πολύ καλά μαζί τους.

Γιατί;

Έστερ: Δε μας συμπαθούν. Όταν μας βλέπουν στην πόλη, μας κοροϊδεύουν, μας βρίζουν, «bitches, go away» μας λένε... τέτοιες βλακείες.

Τζένη: Μας θεωρούν κακομαθημένα πλουσιόπαιδα... Ένα διαφορετικό είδος ανθρώπων. Καμιά φορά μπαίνουν κρυφά μες στο σχολείο για να διαπιστώσουν αν είναι αλήθεια οι ιστορίες που ακούνε για μας.

Τι ιστορίες;

Ξέρω γω... ότι καπνίζουμε χόρτο, ότι κάνουμε όργια...

Και πώς τους διώχνετε;

Απλά τους λέμε να φύγουν. Μια φορά που πέταξαν αβγά, φωνάξαμε την αστυνομία.

«Οταν είμαι διακοπές, μου λείπει το σχολείο»

Ο Γάλλος Τζέικ (υπάρχει κι Άγγλος), ήταν ο πρόεδρος στη σχολική συνέλευση που παρακολουθήσαμε. Ήρθε στο σχολείο πριν 3 χρόνια. Το δωμάτιό του είναι το πιο συγυρισμένο δωμάτιο αγοριού σε όλο το Summerhill.

Το Δημοτικό το έβγαλες στην Γαλλία;

Ναι.

Και γιατί έφυγες;

Γιατί είχα προβλήματα στο σχολείο μου. Οι δάσκαλοι βάζανε πολλές ασκήσεις για το σπίτι. Έπρεπε να είσαι πολύ γρήγορος και εγώ δεν καταλάβαινα μερικά πράγματα. Ήταν κάτι έξω από μένα.

Οι γονείς σου σκέφτηκαν να σε στείλουν εδώ;

Ναι. Οι γονείς μου ήταν μαθητές εδώ. Εδώ γνωρίστηκαν και μετά παντρεύτηκαν. Με ρώτησαν λοιπόν αν θέλω να έρθω κι εγώ και είπα ναι.

Πώς ήταν οι πρώτες μέρες;

Λίγο δύσκολες γιατί ήμουν ντροπαλός. Έκανα παρέα μόνο με μια κοπέλα που ήταν κι αυτή από τη Γαλλία. Δεν μπορούσα να μιλήσω Αγγλικά τότε.

Αλήθεια; Μιλάς πολύ καλά τώρα!

Ευχαριστώ. Οπότε αυτή με βοήθησε και άρχισα να κάνω φίλους γρήγορα.

Οι γονείς σου σού λείπουν;

Μερικές φορές, ναι, μου λείπουν. Αλλά στις διακοπές, όταν είμαι σπίτι, μου λείπει πιο πολύ το σχολείο.

Τι θα κάνεις αύριο που είναι Σάββατο;

Θα κοιμάμαι μέχρι τις 11 περίπου, μετά θα φάω μεσημεριανό, θα πάρω το χαρτζιλίκι της εβδομάδας (10 λίρες), θα παίξω λίγο μπιλιάρδο, θα ακούσω μουσική, θα παίξω μουσική…

Τι μουσική;

Μέταλ, Ροκ…

Θα ήθελες να γίνεις μουσικός;

Πάρα πολύ, αν και ξέρω πόσο δύσκολο είναι.

Γιατί;

Γιατί εύκολα μπορείς να αποτύχεις στη μουσική. Μάλλον θα την έχω σαν χόμπι και θα έχω μια άλλη δουλειά για να βγάζω χρήματα.

Ποια θα είναι η άλλη δουλειά; Έχεις αποφασίσει;

Το σκέφτομαι κάθε μέρα. Δεν έχω ιδέα!

Το σχολείο σε βοηθάει καθόλου στο να γίνεις μουσικός;

Ναι. Ο καθηγητής της μουσικής με βοηθάει πολύ. Και έχουμε και στούντιο ηχογράφησης αν θέλω. Αυτές τις μέρες προσπαθώ να γράψω το πρώτο μου τραγούδι.

Αν δεις ένα αγόρι να πηγαίνει να κοιμηθεί στο δωμάτιο ενός κοριτσιού, θα το αναφέρεις στη συνέλευση; 

Ναι.

Γιατί;

Γιατί δεν επιτρέπεται.

Ναι, αλλά δεν ενοχλεί σε τίποτα εσένα.

Δεν ξέρω… Είναι λίγο επικίνδυνο. Υπάρχει νόμος στην Αγγλία που απαγορεύει το σεξ κάτω από 16. Μπορεί κάτι τέτοιο να δώσει στην κοινωνία μία αφορμή για να μας κλείσουν το σχολείο.

«THE WALL MUST FALL»

Ο Εράν ήρθε στο σχολείο πριν 4 χρόνια, όταν οι γονείς του μετακόμισαν από το Ισραήλ στο Λονδίνο. Ο μεγαλύτερος αδελφός του είχε πάει κι αυτός σε «εναλλακτικό σχολείο» στο Ισραήλ.

Τι σου αρέσει στο Summerhill;

Όλα, εκτός από το φαγητό!

Σε είδαμε πριν στη συνέλευση να προτείνεις μια πολύ βαριά τιμωρία για ένα συμμαθητή σου.

Ναι, γιατί το έχει παρακάνει. Νομίζει ότι μπορεί να κάνει ό,τι θέλει. Αρνείται εδώ και δύο βδομάδες να κάνει την προηγούμενη τιμωρία που του είχε επιβάλει η συνέλευση.

Τι τιμωρία;

Να μαζέψει κάτι πεσμένα φύλλα και να καθαρίσει κάτι λάσπες. Γι' αυτό τώρα ψηφίσαμε να μην μπει σε κανένα κτίριο του σχολείου, αν δεν κάνει πρώτα την τιμωρία.

Εσύ έχεις τιμωρηθεί ποτέ από τη συνέλευση;

Ουου, πολλές φορές! Επειδή έβγαινα κρυφά το βράδυ απ' το δωμάτιό μου, επειδή έβαζα δυνατά μουσική την ώρα της κοινής ησυχίας…

Τι θες να γίνεις όταν μεγαλώσεις;

Δεν ξέρω. Ακόμα ψάχνομαι.

Τι μαθήματα διάλεξες φέτος;

Αγγλικά, Ιστορία, Βιολογία, Θέατρο και Μουσική.

Πέντε μόνο μαθήματα; Δεν είναι λίγα;

Για μένα είναι μια χαρά. Στα μαθήματα σημασία έχει να διαλέγεις τη σωστή δόση. Δεν πρέπει να είναι τόσα λίγα που να βαριέσαι και να μην ξέρεις τι να κάνεις, ούτε τόσα πολλά που να μην προφταίνεις να πιεις ένα τσάι.

Χθες σε είδαμε στο μάθημα Αγγλικών που κάνατε ένα ποίημα…

Ναι, μου αρέσουν πολύ τα ποιήματα, ιδίως τα πολιτικά ποιήματα.

Τι είναι αυτό το σύνθημα που είναι γραμμένο στο καπέλο σου (THE WALL MUST FALL); Ποιο τείχος εννοείς;

Το τείχος που χωρίζει τους Ισραηλινούς απ' τους Παλαιστινίους.

Το πιστεύεις πραγματικά αυτό;

Ναι.

Οι περισσότεροι συμπατριώτες σου δε θα συμφωνούσαν…

Κάνεις λάθος. Οι περισσότεροι άνθρωποι στο Ισραήλ και στην Παλαιστίνη θέλουν ειρήνη, αλλά οι ηγέτες μας είναι δειλοί ή φανατισμένοι. Έχουν κόψει τη χώρα στα δύο, μισές πόλεις, μισά χωριά, μισή οικονομία.

Θα ήθελες να έχουν οι Παλαιστίνιοι τη δική τους γη;

Υπέροχο θα ήταν! Μα είναι θέμα κοινής λογικής: Έτσι κι αλλιώς πρέπει να ζήσουμε μαζί.

Αποχαιρετάμε τον Εράν. Λίγο αργότερα, όπως περνάμε τυχαία έξω απ' το δωμάτιό του, ακούμε τη μουσική στο τέρμα. Ένας Γιαπωνέζος βγαίνει από το απέναντι δωμάτιο και του λέει:«Μπορείς να χαμηλώσεις λίγο την ένταση;». «Όχι, δεν μπορώ», απαντάει ο Εράν, «έχει περάσει η ώρα κοινής ησυχίας και έχω κάθε δικαίωμα!». Ο Γιαπωνέζος τον βρίζει («You are just an asshole!») και φεύγει. Μετά από 5 λεπτά ο Εράν χαμηλώνει μόνος του τη μουσική.

«Όλα τα εγκλήματα, όλα τα μίση, όλοι οι πόλεμοι πηγάζουν από την ανθρώπινη δυστυχία… Μπορούμε να μεγαλώσουμε τα παιδιά με τέτοιο τρόπο ώστε αρκετή απ' αυτή τη δυστυχία να μην εμφανιστεί ποτέ» A.S. Neill - Ιδρυτής

«Έμαθα να λέω ΟΧΙ σε έναν Λόρδο»

Ο Ντέιβιντ Λιρόι είναι ακραία περίπτωση απόφοιτου. Είναι ο μόνος μαθητής του Summerhill που όσο ήταν στο σχολείο δεν πάτησε ποτέ σε κανένα μάθημα. Τώρα είναι ιδιοκτήτης Γιαπωνέζικου εστιατορίου στο κέντρο του Λονδίνου.

Το Summerhill άλλαξε τη ζωή σου;

Δεν άλλαξε τη ζωή μου. Την καθόρισε! Ήμουν εκεί από 6 ως 17 χρονών. Όλοι οι κοντινοί μου φίλοι τώρα είναι άνθρωποι που γνώρισα εκεί. Χτες μετά από καιρό βγήκα για φαγητό με έναν από αυτούς. Ήταν σαν να συναντιέμαι με τον αδερφό μου.

Πώς ήταν οι πρώτες μέρες; Δεν σου έλειπε η οικογένεια σου; 

Στην αρχή ναι. Αν είσαι 7 χρονών και δεν σου λείπει η οικογένειά σου τότε κάτι δεν πάει καλά. Όταν όμως με επισκέπτονταν και με ρώταγαν αν θέλω να γυρίσω σπίτι τους έλεγα «Όχι. Θέλω να μείνω. Γιατί δεν κάθεστε εσείς εδώ;».

Ποια μαθήματα παρακολουθούσες; 

Κανένα.

Κανένα;!

Κανένα. Πήγαινα μόνο στο ξυλουργείο, στα καλλιτεχνικά, στο μάθημα φωτογραφίας... Σε Μαθηματικά, Φιλολογικά ή Γεωγραφία δεν πάτησα ποτέ.

Και πώς έμαθες να γράφεις;

Δεν έμαθα! Έμαθα αφού τελείωσα το Summerhill. Πήγα σε ένα ειδικό σχολείο στη Γαλλία για 3 χρόνια και έμαθα τα απαραίτητα. Μετά γύρισα στο Λονδίνο για να σπουδάσω.

Και σπούδασες;

Όχι, γιατί ο πατέρας μου νόμιζε ότι γύρισα για διασκέδαση και δεν μου έδινε καθόλου χρήματα. Οπότε, έπρεπε να δουλέψω για να ζήσω. Βρήκα δουλειά σαν σερβιτόρος σε ένα Γιαπωνέζικο εστιατόριο. Σιγά-σιγά μπήκα μέτοχος στην επιχείρηση και κάποια στιγμή ξεκίνησα το δικό μου εστιατόριο.

Το οποίο πώς πάει;

Μια χαρά! Έχει πάρα πολλή δουλειά.

Άρα είσαι επιτυχημένος τώρα; 

Αν εννοείς οικονομικά, ναι, είμαι. Δεν είμαι επιτυχημένος όμως στο να έχω ελεύθερο χρόνο για να ζήσω την ζωή μου.

Το οποίο έρχεται σε αντίθεση με τον ελεύθερο χρόνο που είχες σαν μαθητής.

Ναι, αλλά σκέψου τους άλλους εστιάτορες που δεν είχαν ποτέ χρόνο, ούτε ως μαθητές. Αυτοί υπέφεραν και τότε.

Ενώ εγώ δεν υπέφερα ποτέ στο Summerhill. Αν μπορούσα να γυρίσω πίσω σε οποιαδήποτε περίοδο της ζωής μου, θα γύριζα στο Summerhill 12 με 15 χρονών.

Σε τι σε βοήθησε το Summerhill, εκτός από το να έχεις ωραίες αναμνήσεις;

Μαθαίνεις από πολύ μικρός να λες την γνώμη σου ελεύθερα χωρίς να φοβάσαι κανέναν. Ειδικά στην Αγγλία υπάρχει αυτή η ανώτερη κοινωνία των Λόρδων που προκαλεί δέος στους άλλους. Ακούς έναν σερβιτόρο να λέει: «Πω πω, ένας Λόρδος πήρε τηλέφωνο να κάνει κράτηση και δεν υπάρχει τραπέζι! Τι να του πω;» Εντάξει, είναι ένας Λόρδος. Και λοιπόν; Άνθρωπος είναι κι αυτός. Τρώει, κατουράει, κοιμάται όπως όλοι μας. Τα λεφτά του έχουν την ίδια αξία με τα δικά μας. «Να του πεις ότι δεν υπάρχει τραπέζι»...

Αυτό νομίζω ότι κάνει το Summerhill. Σε μαθαίνει να λες όχι σε έναν Λόρδο.

Παρόλα αυτά δεν θα ήθελες να σε είχαν πιέσει λίγο παραπάνω στα μαθήματα;

Ναι, θα ήθελα. Και το έχω πει αυτό στη Ζόι, τη διευθύντρια. Κάποιος έπρεπε να μου είχε πει ότι πρέπει να μάθω κάποια μίνιμουμ. Αυτό, όμως, έχει αλλάξει τώρα. Δεν συνέβη ξανά σε άλλο παιδί. Ευτυχώς το σχολείο μαθαίνει από τα λάθη του. Πάντως, ακόμη κι έτσι, αν ξεκινούσα πάλι τη ζωή μου θα έκανα ακριβώς τα ίδια πράγματα. Θα πήγαινα στο Summerhill κι ας μη μάθαινα να διαβάζω και να γράφω. Αποδείχτηκε ότι δεν ήταν και τόσο πρόβλημα.

Υπάρχει κάποιο μειονέκτημα στο Summerhill;

Ίσως το ότι μεγαλώνεις σε ένα προστατευτικό κουκούλι. Γι' αυτό δυσκολεύεσαι πολύ όταν φεύγεις. Δεν είσαι πάντα προετοιμασμένος για αυτό που ακολουθεί στον πραγματικό κόσμο. Θυμάμαι πόσο με βοήθησε μια κουβέντα που μου είπε ο καθηγητής μου του Καράτε: «Ντέιβιντ, στο Summerhill είσαι το μεγάλο ψάρι. Αλλά όταν φύγεις από εδώ θα είσαι ένα μικρό ψαράκι σε έναν τεράστιο ωκεανό. Οι άνθρωποι θα πάψουν να ακούνε με προσοχή αυτά που λες».

Οπότε είναι δύσκολα τα πρώτα χρόνια μακριά από το Summerhill;

Ναι, νιώθεις την ανάγκη να τους τηλεφωνείς κάθε μέρα. Τότε δεν είχαμε το ίντερνετ και μιλούσαμε στο τηλέφωνο ή γράφαμε γράμματα. Η κοπέλα που τα είχαμε στο σχολείο δεν είχε αποφοιτήσει ακόμα και για ένα χρόνο της έγραφα γράμματα. Έτσι έμαθα να γράφω! Για να επικοινωνώ μαζί της. Έπαιρνα το λεξικό και προσπαθούσα.

Όταν οι άνθρωποι που γνωρίζεις τώρα μαθαίνουν ότι μεγάλωσες στο Summerhill, πώς αντιδρούν;

Οι περισσότεροι λένε: «Α, εκείνο το σχολείο που δεν κάνεις τίποτα, που τριγυρνάς γυμνός όλη μέρα και είσαι τελείως αναρχικός». Και ξαφνιάζονται που είμαι φυσιολογικός και που έχω την δική μου επιχείρηση και μιλάω άπταιστα τρεις γλώσσες…

   Πηγή: theschooligans.gr, http://antikleidi.com