Όταν ήμουν δάσκαλος… στη Χούντα

Την προηγούμενη εβδομάδα δικαστήριο καταδίκασε για συκοφαντική δυσφήμιση σε τετράμηνη φυλάκιση με αναστολή καθηγήτρια Πανεπιστημίου επειδή σε συνεντεύξεις της κατήγγειλε την παράνομη λειτουργία εταιρείας σε δασική περιοχή και μίλησε για ωμό εκβιασμό των εργαζομένων. Αν η καθηγήτρια δεν αθωωθεί στο Εφετείο, θεωρείται επίορκος και θα απολυθεί. Τον ίδιο δρόμο θα ακολουθεί και κάθε δάσκαλος που θα στοχοποιείται για τους κοινωνικούς αγώνες του.

Σε αυταρχικά και αντιδημοκρατικά καθεστώτα, ο δάσκαλος αποτελεί ανέκαθεν «πρωτεύων» στόχο. Αυτού του είδους τα καθεστώτα θεωρούν το δάσκαλο «χρήσιμο εργαλείο» και φερέφωνο της προπαγάνδας τους. Για το λόγο αυτό επιζητούν την υποταγή του και τον πλήρη έλεγχό του.

Ένα από τα πρώτα μελήματα της απριλιανής Χούντας ήταν η έκδοση μιας σειράς εγκυκλίων που αφορούσαν στο έργο και στη συμπεριφορά των δασκάλων. Συμβουλές, συστάσεις, οδηγίες, παροτρύνσεις, αλλά και διαταγές, κυρώσεις, εκφοβισμός, είναι μερικά μόνο από τα συστατικά των εγκυκλίων αυτών.

Έλαβον γνώσιν

Περίπου ένα μήνα μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα, «ορόσημο Εθνεγερσίας» κατά τους πρωτεργάτες του, αποστέλλεται στα δημοτικά σχολεία της χώρας μία εγκύκλιος, ανατυπωμένη στον πολύγραφο, η οποία αναλύει τους στόχους και τα οράματα της «επανάστασης».

Στην περίπτωση που το σχολείο είναι πολυθέσιο, ο διευθυντής είναι υποχρεωμένος να καλέσει τους δασκάλους στο γραφείο του και να αναγνώσει το περιεχόμενό της με σταθερή και καθαρή φωνή. Μετά το τέλος της ανάγνωσης, ένας ένας οι δάσκαλοι πρέπει να προσέλθουν κοντά του και να υπογράψουν, στην τελευταία συνήθως σελίδα της εγκυκλίου, κάτω από την ακροτελεύτια  ένδειξη «Έλαβον γνώσιν», που συχνά παίζει το ρόλο της δαμόκλειου σπάθης.

Εις το χείλος του κρημνού

«Κύριοι Συνάδελφοι,

Ως είναι γνωστόν εις όλους μας, προς της 21ης Απριλίου ε.ε. ο εκτραχηλισμός του πολιτικού κόσμου, η παράλυσις του Κράτους, η διαφθορά της Δημοσίας ζωής και η αποθράσυνσις της άκρας Αριστεράς, είχον φέρει την χώραν μας εις το χείλος του κρημνού. Δεν εχρειάζετο παρά ένα βήμα ακόμη διά να επακολουθήση η μεγάλη καταστροφή. Ο θεός όμως, όπως πάντα, έσωσε την Ελλάδα μας». [...] Ο Στρατός επεμβαίνει. Η επανάστασις επικρατεί από της πρώτης στιγμής και τούτο διότι όλοι οι Έλληνες την επερίμεναν». [...] Έτσι η 21η ΑΠΡΙΛΙΟΥ 1967 κατέστη ορόσημον Εθνεγερσίας. Το βεβαιώνουν αι υποδοχαί και ο ενθουσιασμός όλων των Ελλήνων, κατά τας περιοδείας των Υπουργών της Εθνικής μας Κυβερνήσεως, εις τας διαφόρους περιοχάς της χώρας».

Σωτήριος κυματοθραύστης

Στο σημείο αυτό διακόπτεται η αφήγηση και ο οίστρος του συντάκτη, προκειμένου να μας πληροφορήσει για ένα σπουδαίο και μάλλον σημαδιακό γεγονός. Ανήμερα των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης ο βασιλιάς απόκτησε επιτέλους τον πολυπόθητο γιο. Η γέννηση του διαδόχου αποκτά καρμική διάσταση, όταν μαθαίνουμε ότι η έλευσή του συνέπεσε με την ονομαστική εορτή του βασιλέα.  Ενώ φαινομενικά η πληροφόρηση για τη γέννηση του διαδόχου μοιάζει επιεικώς ασύνδετη με τα όσα αναφέρονται προηγούμενα στην εγκύκλιο, ο αναγνώστης γρήγορα θα βρει το δρόμο του και θα έχει την ευκαιρία να θαυμάσει τη συλλογιστική της.

«Ο Βασιλεύς Μας την ημέραν της εορτής Του, απέκτησε διάδοχον. Το ευτυχές τούτο γεγονός εξασφαλίζει την συνέχειαν της Ελληνικής Δυναστείας, η οποία αποτελεί διά την Ελλάδα μας εθνικήν ανάγκην. Αυτό απεδείχθη και με την επέμβασιν του Στρατού μας, την 21-4-1967. Διότι η επέμβασις του Στρατού, εις την πολιτικήν απέδειξε, διά μίαν εισέτι φοράν, ότι ο θρόνος είναι σωτήριος κυματοθραύστης όταν εγείρεται η τρικυμία των παθών, όταν ο Κομμουνισμός απειλεί ιερά και όσια της ενδόξου αλλά πολυβασανισμένης πατρίδος μας».

Ο ποιήσας και ο διδάξας

Όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα τον τρώνε οι κότες, αναφέρει χαρακτηριστικά μια λαϊκή ρήση. Ο Κ. Καλαμποκιάς, πρώτος υπουργός Παιδείας της Χούντας, γνωρίζοντας καλά την παροιμία αυτή και προτού να γίνει βορά των συγκυριών, αποφασίζει να ξεκαθαρίσει εξαρχής τα πράγματα για να μην υπάρχουν παρερμηνείες και παρεξηγήσεις. Λάβετε θέση υπέρ της Κυβέρνησης, ειδάλλως… Βέβαια ο Καλαμποκιάς, εκτός από τις παροιμίες, είχε αδυναμία και στις ευαγγελικές ρήσεις. Μία μάλιστα από αυτές τον βοήθησε να δέσει το σιρόπι της εξουσίας. Έτσι, οι αυστηρές προειδοποιήσεις και, ενίοτε, οι απειλές μοιάζουν με αγνό σπιτικό γλυκό.

«Καλούμεθα, όθεν, όπως την φοράν αυτήν άπαντες οι Εκπαιδευτικοί λάβωμεν σαφή θέσιν υπέρ της Εθνικής Κυβερνήσεως και του έργου της και διά των ενεργειών και εκδηλώσεών μας, αποδείξωμεν ότι, είμεθα άξιοι της εθνικής μας αποστολής. Είναι απαράδεκτος πάσα αδράνειά μας. Η δράσις ενός εκάστου δέον να συνοψίζεται, καθ’ ημάς, εις τα κάτωθι:

Εθνικός φρονηματισμός των μαθητών μας, δηλαδή συνεχής τονισμός των αξιών του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού.

Ελληνική πίστις εις τον θεόν και την πατρίδα και διαφύλαξις των ιερών παραδόσεων του έθνους και

Μέλημα όλων των διδ/λων ας είναι η Εθνική εκάστου δράσις. Ο διδ/λος πρέπει να είναι πάντοτε –εντονώτερα δε την εποχήν αυτήν- το υπόδειγμα και το παράδειγμα προς μίμησιν. Εν τω προσώπω του πρέπει να τηρήται η Ευαγγελική ρήσις: «Ο ποιήσας και ο διδάξας».

Το ηθικόν παράδειγμα του διδ/λου πρέπει ν’ ακτινοβολή και να ενσαρκώνη το πατριωτικόν ήθος. Τότε θα είναι άξιος της αποστολής τους.

Το μέλον της Ελλάδος –καταλήγει εις μίαν εγκύκλιόν του ο εξοχώτατος Υπουργός μας κ. Κ. Καλαμποκιάς- είναι οι νέοι και οι νέοι ευρίσκονται εις το Σχολείον, το δε Σχολείον είμεθα ημείς οι διδάσκαλοι, από τους οποίους εξαρτάται το Εθνικόν μέλλον…

Της παρούσης να λάβουν γνώσιν, ενυπογράφως, άπαντες οι διδάσκαλοι των Σχολείων».

Εγκύκλιος: 11/2/29-5-1967 (1)

Σημείωση: Το υλικό του άρθρου αυτού προέρχεται από το βιβλίο «Το Απουσιολόγιο του Χρόνου», εκδόσεις Μ. ΓΚΙΟΥΡΔΑΣ.

(1) Η αρίθμηση των εγκυκλίων ακολουθεί το πρωτόκολλο της Επιθεώρησης Δημοτικής Εκπαίδευσης Αργολίδας, ενώ κάποιες λίγες φορές αναφέρονται ο αριθμός εγκυκλίου έτσι ακριβώς όπως εκδίδεται από την κεντρική υπηρεσία του υπουργείου Παιδείας ή ο αριθμός πρωτοκόλλου από το βιβλίο εισερχόμενης αλληλογραφίας του δημοτικού σχολείου Καρυάς. Για τις δύο τελευταίες περιπτώσεις θα υπάρχουν οι ενδείξεις Εγκύκλιος (Κ.Υ.) και Εγκύκλιος (Δ.Σ.Κ.), αντίστοιχα.

 http://www.alfavita.gr/arthra