Το λάδωμα...

Οι γερμανικές εταιρίες απαγορεύεται να δωροδοκούν Γερμανούς. 

Αντίθετα, μέχρι πριν από λίγο καιρό, το κράτος επιβράβευε τις εταιρίες που εξαγόραζαν ξένους πολιτικούς, στρατιωτικούς και δημόσιους υπάλληλους. 

Τα χρήματα της δωροδοκίας αφαιρούνταν από το φόρο. 

Κατά τα λεγόμενα του δημοσιογράφου Μάρτιν Σπίβακ, η εταιρία τηλεπικοινωνιών Siemens και η μεταλλουργική Klöckner δωροδόκησαν με 32 εκατομμύρια δολάρια τους στρατιωτικούς του περιβάλλοντος του δικτάτορα Σουχάρτο στην Ινδονησία.

Ο Ίνγκομαρ Χάουχλερ, εκπρόσωπος της Σοσιαλδημοκρατικού Κόμματος, υπολόγιζε το 1997 ότι οι γερμανικές επιχειρήσεις δαπανούν τρία δισεκατομμύρια δολάρια το χρόνο σε λαδώματα για τις συναλλαγές τους με το εξωτερικό. Οι αρχές δικαιολογήθηκαν επικαλούμενες την υποστήριξη της αγοράς εργασίας και την ανάπτυξη καλών εμπορικών σχέσεων˙ 

αναφέρθηκαν επίσης στο σεβασμό της πολιτιστικής ταυτότητας: 

λαδώνοντας δείχνουν το σεβασμό τους προς τον πολιτισμό των χωρών όπου η διαφθορά είναι...

έθιμο.

Η εξουσία της παγκοσμιοποίησης

Από το 1979, και επί δώδεκα χρόνια, η Μάργκαρετ Θάτσερ επέβαλλε τη δικτατορία του οικονομικού κεφαλαίου στα βρετανικά νησιά. Η σιδηρά κυρία, που τόσο εκθειάστηκε για τις αντρικές αρετές της, έβαλε τέλος στους καλούς τρόπους, συνέτριψε τους απεργούς εργάτες και επανακαθιέρωσε με εκπληκτική ταχύτητα μια αυστηρή ταξική κοινωνία. Έτσι η Μεγάλη Βρετανία έγινε το πρότυπο της Ευρώπης. 

Εν τω μεταξύ η Χιλή είχε γίνει το πρότυπο της Λατινικής Αμερικής, υπό το καθεστώς της στρατιωτικής δικτατορίας του στρατηγού Πινοσέτ. Αυτές οι δύο χώρες-πρότυπα περιλαμβάνονται σήμερα ανάμεσα στις χώρες με τη μεγαλύτερη αδικία στον κόσμο. Σύμφωνα με τα δεδομένα για την κατανομή του εισοδήματος και την κατανάλωση, τα οποία δημοσίευσε η Παγκόσμια Τράπεζα, ένα βαθύ χάσμα χωρίζει τους Βρετανούς και Χιλιανούς που έχουν περίσσευμα από τους Βρετανούς και Χιλιανούς που ζούνε από τα πεισσεύματα των πλουσίων. 

Και στις δύο χώρες, όσο απίστευτο και να φαίνεται, η κοινωνική ανισότητα είναι μεγαλύτερη από την κοινωνική ανισότητα στο Μπαγκλαντές, την Ινδία, το Νεπάλ ή τη Σρι Λάνκα.

Όσο απίστευτο και να φαίνεται, από το 1980, που πήρε στα χέρια του το τιμόνι ο Ρόναλντ Ρίγκαν, στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχει μεγαλύτερη ανισότητα από τη Ρουάντα.

Η λογική της αγοράς επιβάλλει σε διεθνή κλίμακα τι απολυταρχικό της δόγμα, αυτό που ο Ιγκνάσιο Ραμονέ αποκαλεί δόγμα της παγκοσμιοποίησης. Ο ορθολογισμός γίνεται θρησκεία και προστάζει υπακοή στις εντολές του: να κάθεσαι ίσια στην καρέκλα, να μην υψώνεις τη φωνή, να μαθαίνεις το μάθημά σου και να μη ρωτάς γιατί. Τι ώρα είναι; Ό,τι ώρα προστάξετε, κύριε.

Στις χρεωκοπημένες χώρες του Νότου, οι ασθενέστερες τάξεις πληρώνουν τα σπασμένα και οι συνέπειες είναι φανερές: νοσοκομεία χωρίς φάρμακα, σχολεία χωρίς στέγες, επιδόματα χωρίς αντίκρυσμα. Κανένας δικαστής δε θα μπορούσε να κλείσει στη φυλακή ένα παγκόσμιο σύστημα που ατιμωρητί οδηγεί τους ανθρώπους να πεθαίνουν από πείνα˙ αλλά το έγκλημα παραμένει έγκλημα κι ας γίνεται σαν να ήταν το πιο φυσιολογικό πράγμα στον κόσμο. 

Το ψωμί του φτωχού είναι η ζωή του κι όποιος του το κλέβει είναι εγκληματίας, «ουκ εξουσιάσει αυτώ ο Θεός του φαγείν απ’ αυτού, ότι ανήρ ξένος φάγεται αυτόν˙ τούτο ματαιότης και αρρωστία πονηρά εστί», λέει η Βίβλος (Εκκλησιαστής, Κεφ. ΣΤ΄, στ.2) και ο θεολόγος Λεονάρντο Μποφ αποδεικνύει ότι, στις μέρες μας, η αγορά κάνει περισσότερες ανθρωποθυσίες από όσες οι Αζτέκοι στη Μεγάλη Πυραμίδα ή οι Μωαβίτες στο βωμό του Μολώχ.

Η παγκοσμιοποίηση κλέβει με το εμπορικό της χέρι ό,τι δανείζει με το χρηματοπιστωτικό της χέρι. Πες μου πόσο πουλάς και θα σου πω πόσο αξίζεις: οι εξαγωγές της Λατινικής Αμερικής μόλις που αγγίζουν το πέντε τοις εκατό των παγκόσμιων εξαγωγών και οι εξαγωγές της Αφρικής φτάνουν στο δύο τοις εκατό. 

Ό,τι αγοράζει ο Νότος κάθε μέρα ακριβαίνει και ό,τι πουλάει κάθε μέρα φθηναίνει. Για να μπορούν να αγοράζουν, οι κυβερνήσεις δανείζονται ολοένα περισσότερο και για να ανταπεξέλθουν στην τοκογλυφία αναγκάζονται να πουλήσουν όχι μόνο τα κοσμήματα της θείας αλλά και την ίδια τη θεία.

Υπακούοντας στις διαταγές της αγοράς, το κράτος ιδιωτικοποιείται. Μάλλον θα έπρεπε νααποϊδιωτικοποιείται αφού, ούτως ή άλλως, βρίσκεται στα χέρια των πολιτικών και των διεθνών τραπεζών που το εξευτελίζουν για να μπορέσουν αργότερα να το πουλήσουν ατιμώρητα σε τιμή ευκαιρίας. 

Τα ρουσφέτια και οι προσλήψεις ημετέρων έχουν γεμίσει με παράσιτα τα κράτη της Λατινικής Αμερικής. Μια αφόρητη γραφειοκρατία παίζει ρόλο προαγωγού, με την αρχική έννοια του όρου: πριν δύο χιλιάδες χρόνια η λέξη προαγωγός δήλωνε εκείνους που αναλάμβαναν τις γραφειοκρατικές διαδικασίες έναντι φιλοδωρήματος. Η ανικανότητα και η διαφθορά βοηθούν ώστε να πραγματοποιούνται οι ιδιωτικοποιήσεις με τις ευλογίες, ή έστω την αδιαφορία, της πλειοψηφίας της κοινής γνώμης.

Οι χώρες αποκρατικοποιούνται με ιλιγγιώδη ταχύτητα, με εξαίρεση την Κούβα και την Ουρουγουάη. Σε λαϊκό δημοψήφισμα, που έγινε στα τέλη του 1992, ο λαός της Ουρουγουάης απέρριψε, με πλειοψηφία 72 τοις εκατό, τη μετάβαση της κυριότητας των δημοσίων επιχειρήσεων. 

Οι πρόεδροι των κυβερνήσεων ταξιδεύουν ανά τον κόσμο, μεταμορφωμένοι σε πλανόδιους πωλητές: πουλάνε όμως κάτι που δεν τους ανήκει κι αυτή την επαγγελματική δραστηριότητα θα άξιζε να την καταγγείλουμε στην αστυνομία, αν η αστυνομία άξιζε την εμπιστοσύνη μας. «Η χώρα μου είναι ένα προϊόν, προσφέρω ένα προϊόν που λέγεται Περού», είχε δηλώσει σε περισσότερες από μία περιστάσεις ο πρόεδρος Αλμπέρτο Φουτζιμόρι.

Ιδιωτικοποιούνται τα κέρδη και κοινωνικοποιούνται οι ζημίες. Το 1990 ο πρόεδρος Κάρλος Μένεμ υπέγραψε την θανατική καταδίκη της αεροπορικής εταιρίας της Αργεντινής, Aerolíneas Argentinas. Αυτή η κερδοφόρος δημόσια επιχείρηση πουλήθηκε, ή μάλλον χαρίστηκε, σε μια άλλη δημόσια επιχείρηση, την ισπανική Iberia, διεθνές παράδειγμα κακής διοίκησης. 

Οι διεθνείς πτήσεις, αλλά και οι πτήσεις εσωτερικού, έπεσαν δεκαπέντε φορές κάτω από την αξία τους και δύο αεροπλάνα Boeing 707, τα οποία ήταν σε καλή κατάσταση και είχαν ακόμα μέλλον στον αέρα, πουλήθηκαν στην εξευτελιστική τιμή του ενός δολαρίου και πενήντα τεσσάρων  σεντς το καθένα.

Στο φύλλο της 31^ης Ιανουαρίου 1998 η εφημερίδαElObservador της Ουρουγουάης συνέχαιρε την κυβέρνηση της Βραζιλίας για την απόφασή της να πουλήσει τη δημόσια επιχείρηση τηλεπικοινωνιών Telebras. 

Η επιδοκιμασία προς τον πρόεδρο Φερνάντο Ενρίκε Καρντόσου, «που ξεφορτώθηκε από πάνω του επιχειρήσεις και υπηρεσίες ζημιογόνες για τα κρατικά ταμεία και τους καταναλωτές», δημοσιεύτηκε στη σελίδα 2. Στη σελίδα 16 του ίδιου φύλλου, την ίδια ημέρα, υπήρχε η πληροφορία όυι η Telebras, «η πιο αποδοτική επιχείρηση της Βραζιλίας, την περασμένη χρονιά έβγαλε καθαρά κέρδη 3.9000.000.000 δολάρια, ποσό ρεκόρ στην ιστορία της χώρας».

Η κυβέρνηση της Βραζιλίας κινητοποίησε ένα στρατό από εξακόσιους εβδομήντα δικηγόρους για να αντιμετωπίσει τον καταιγισμό μηνύσεων λόγω της ιδιωτικοποίησης της Telebras˙ και δικαιολόγησε το πρόγραμμα της αποκρατικοποίησης με το πρόσχημα ότι η Βραζιλία έπρεπε να στείλει σε όλο τον κόσμο ένα μήνυμα ότι είναι μια χώρα ανοιχτή. Ο συγγραφέας Λουίς Φερνάντο Βερίσιμο σχολίασε ότι αυτά μηνύματα «μοιάζουν κάπως με τα μυτερά καπέλα που φορούσαν το Μεσαίωνα οι τρελοί του χωριού για να ξεχωρίζουν».

Η εξουσία του καζίνου

Λένε ότι η αστρολογία επινοήθηκε ώστε να καλλιεργείται η εντύπωση ότι η οικονομία είναι μια ακριβής επιστήμη. Πότε οι οικονομολόγοι δε θα μάθουν γιατί οι χτεσινές προβλέψεις τους δεν επαληθεύονται. Και δε φταίνε αυτοί. Η αλήθεια είναι ότι έχουν μείνει χωρίς αντικείμενο, από τότε που η πραγματική οικονομία έπαψε να υπάρχει και παραχώρησε τη θέση της στην εικονική. Το πρόσταγμα τώρα το έχουν οι χρηματαγορές˙ και η τρέλα της χρηματιστηριακής κερδοσκοπίας μάλλον είναι ζήτημα των ψυχιάτρων.

Οι τραπεζίτες Ρότσιλντ ενημερώθηκαν για την ήττα του Ναπολέοντα στο Βατερλό με ταχυδρομικά περιστέρια. Σήμερα όμως οι ειδήσεις τρέχουν πιο γρήγορα κι από το φως και μαζί τους ταξιδεύει και το χρήμα στις οθόνες των υπολογιστών. 

Ένας δακτύλιος, αντάξιος του Κρόνου, γυρίζει σαν τρελός γύρω από τη γη: τον διαμορφώνουν τα 2.000.000.000.000 δολάρια που διακινούνται καθημερινά από τις διεθνείς χρηματαγορές. Από όλα αυτά τα μηδενικά, που η θέα τους και μόνο φέρνει ζάλη, ελάχιστα αντιστοιχούν σε εμπορικές συναλλαγές ή σε παραγωγικές επενδύσεις. 

Το 1997, από τα εκατό δολάρια που άλλαζαν χέρια, μόλις και μετά βίας τα δυόμισι είχαν κάποια σχέση με ανταλλαγή αγαθών και προϊόντων και υπηρεσιών. Την ίδια χρονιά, παραμονές της θύελλας που σάρωσε τα Χρηματιστήρια της Ασίας και του υπόλοιπου κόσμου, η κυβέρνηση της Μαλαισίας είχε προτείνει ένα απλό και λογικό μέτρο: να απαγορευθεί η διακίνηση του μη εμπορικού συναλλάγματος. Η πρόταση δεν εισακούστηκε. Οι φωνές μες στα Χρηματιστήρια είναι πολύ δυνατές και οι δικαιούχοι δεν ακούν καλά. Ένα παράδειγμα: το 1995 από τις δέκα πλουσιότερες οικογένειες της Ιαπωνίας μόνο οι τρεις είχαν σχέση με την πραγματική οικονομία. Οι άλλοι επτά πολυεκατομμυριούχοι κερδοσκοπούσαν ασυστόλως.

Γλωσσάριο / 4

Η γλώσσα του εμπορικού κόσμου, μια διεθνής γλώσσα, δίνει καινούργια έννοια σε παλιές λέξεις, εμπλουτίζοντας τόσο την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων όσο και τη μητρική γλώσσα του Σαίξπηρ.

Η λέξη option δεν υποδηλώνει πλέον την ελευθερία επιλογής αλλά το δικαίωμα αγοράς˙ το μέλλον, futures, έπαψε να είναι μυστηριώδες και μετατράπηκε σε συμβόλαια. Αγορές, markets, δεν είναι πλέον οι πολύβουες πλατείες αλλά οι οθόνες των υπολογιστών. Ο προθάλαμος, το lobby, δε χρησιμοποιείται πια για να υποδέχεσαι τους φίλους σου αλλά για να εξαγοράζεις πολιτικούς. Offshore, στα ανοιχτά δε βγαίνουν μόνο τα πλοία: offshore πηγαίνει επίσης το χρήμα για να αποφύγει φόρους και ερωτήσεις. Τα πλυντήρια, laundries, που κάποτε έπλεναν ρούχα, σήμερα πλένουν το βρόμικο χρήμα.

Lifting δεν είναι πια η ανύψωση ενός βάρους ή η ανύψωση ηθικού: lifting είναι η χειρουργική επέμβαση που δεν αφήνει τους δράστες να γεράσουν.

Δέκα χρόνια πριν τη σημερινή κρίση, η χρηματιστηριακή αγορά είχε και πάλι καταρρεύσει. Διακεκριμένοι οικονομολόγοι του Λευκού Οίκου, του Κογκρέσου των Ηνωμένων Πολιτειών και των Χρηματιστηρίων της Νέας Υόρκης και του Σικάγο προσπάθησαν να ερμηνεύσουν τι είχε συμβεί. 

Η λέξη κερδοσκοπία δεν αναφέρθηκε σε καμία από τις αναλύσεις. Οφείλουμε σεβασμό στα δημοφιλή σπορ: πέντε στους δέκα Αμερικανούς συμμετέχουν με κάποιο τρόπο στην αγορά αξιών. Έξυπνες βόμβες, smartbombs, ήταν οι βόμβες που σκότωναν τους Ιρακινούς στον πόλεμο του Κόλπου και δεν το μάθαινε κανείς, εκτός βέβαια από τους ίδιους τους νεκρούς˙ και smartmoney είναι το χρήμα που μπορεί να αποφέρει κέρδη  της τάξεως του σαράντα τοις εκατό, χωρίς να ξέρει κανείς πως. 

Η Wall Street, η οδός του Τείχους, πήρε το όνομά της από ένα τείχος που είχε υψωθεί εκεί πριν από αρκετούς αιώνες για να εμποδίζει τους μαύρους σκλάβους να αποδρούν: στις μέρες μας η Wall Street είναι το κέντρο του μεγάλου παγκόσμιου ηλεκτρονικού τζόγου και ολόκληρη η ανθρωπότητα δεσμεύεται από τις αποφάσεις που παίρνονται εκεί. Η εικονική οικονομία μεταφέρει κεφάλαια, ρίχνει τιμές, μαδάει απερίσκεπτους, καταστρέφει χώρες και, σε χρόνο μηδέν, κατασκευάζει εκατομμυριούχους και ζητιάνους.

Σήμερα που κυριαρχεί παγκοσμίως η ιδεοληψία της ανασφάλειας, η πραγματικότητα μας διδάσκει ότι τα εγκλήματα του οικονομικού κεφαλαίου είναι πολύ πιο τρομακτικά από τα εγκλήματα που εμφανίζονται στις αστυνομικές σελίδες των εφημερίδων. Ο Μαρκ Μόμπιους, που παίζει στο Χρηματιστήριο για λογαριασμό χιλιάδων επενδυτών, εξηγούσε στις αρχές του 1998, στο γερμανικό περιοδικό DerSpiegel: 

«Οι πελάτες μου αδιαφορούν για τα ηθικά κριτήρια. Το μόνο που θέλουν είναι να τους πολλαπλασιάσω τα κέρδη». Στην αρχή του 1987 είχε γίνει διάσημος με τη φράση: «Αγοράζω όταν οι δρόμοι κολυμπάνε στο αίμα, ακόμα κι αν το αίμα είναι δικό μου». Ο Τζορτζ Σόρος, ο πιο επιτυχημένος κερδοσκόπος του κόσμου, που συσσώρευσε μια περιουσία καταποντίζοντας διαδοχικά τη στερλίνα, τη λίρα και το ρούβλι, ξέρει τι λέει όταν δηλώνει: «Πιστεύω ότι ο κυριότερος εχθρός της ανοιχτής κοινωνίας δεν είναι πλέον ο κομμουνισμός αλλά η καπιταλιστική απειλή».

Ο δόκτωρ Φρανκεστάιν του καπιταλισμού δημιούργησε ένα τέρας που περπατάει μόνο του και κανείς δεν μπορεί να το σταματήσει. Ένα είδος κράτους υπεράνω των κρατών, μια αόρατη εξουσία που κυβερνάει τους πάντες, παρότι κανείς δεν την έχει εκλέξει. Στον κόσμο μας υπάρχει πολλή δυστυχία, ταυτόχρονα όμως υπάρχουν πάρα πολλά λεφτά και τα πλούτη δεν ξέρουν τι κάνουν.

 Στο παρελθόν, το κεφάλαιο γέμιζε τις καταναλωτικές αγορές μέσω των πιστώσεων. Επομένως ήταν στην υπηρεσία του παραγωγικού συστήματος, το οποίο για να υπάρχει πρέπει να αυξάνεται: στις μέρες μας, που δεν υπάρχει πια μέτρο, το κεφάλαιο έβαλε στην υπηρεσία του το παραγωγικό σύστημα και παίζει μαζί του σαν τη γάτα με το ποντίκι.

Όταν καταρρέει ένα Χρηματιστήριο καταστρέφονται οι μικροεπενδυτές που πίστεψαν στο παραμύθι του χρηματιστηριακού τζόγου αλλά και οι φτωχότερες γειτονιές του παγκόσμιου χωριού, που υφίστανται τις συνέπειες χωρίς να φταίνε: σε κάθε κρίση αδειάζει εν ριπή οφθαλμού το πιάτο τους και εξανεμίζονται οι θέσεις εργασίας τους. 

Σπανίως όμως οι χρηματιστηριακές κρίσεις τραυματίζουν θανάσιμα τους εκατομμυριούχους που θυσιάζονται κάθε μέρα, σκυμμένοι πάνω από τον υπολογιστή τους, με τα χέρια ροζιασμένα από το πληκτρολόγιο, για να αναδιανείμουν τα πλούτη του κόσμου και να αποφασίσουν την τύχη του χρήματος, το ύψος των επιτοκίων και την αξία των εργατικών χεριών, των αγαθών και των νομισμάτων. Μόνο αυτοί μπορούν να διαψεύσουν το ανώνυμο χέρι που κάποτε έγραψε πάνω σε έναν τοίχο του Μοντεβιδέο: Όποιος δουλεύει δεν έχει χρόνο για να βγάλει λεφτά.

    *Αυτό το κείμενο αποτελεί απόσπασμα (σελ. 174-182) από το βιβλίο «ΕΝΑΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΝΑΠΟΔΑ» του Εντουάρντο Γκαλεάνο και κυκλοφορεί από τις ‘Εκδόσεις Πιρόγα’ σε μετάφραση της ΓΕΩΡΓΙΑΣ ΖΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Eduardo Galeano “Patas arriba” 1998

http://eleutheriellada.wordpress.com/