Ο Θεός που απέτυχε

Όταν ο πρωθυπουργός της χώρας λέει ότι με την βοήθεια του Θεού θα τα καταφέρουμε σίγουρα ελπίζει πως θα εμπνεύσει κουράγιο και ελπίδα σε έναν απελπισμένο λαό. Όμως, όταν την επόμενη μέρα αναγκάζεται να απευθυνθεί στη βοήθεια της επιστήμης, γιατί το μάτι του δεν είχε σχεδιαστεί τέλεια από τον Δημιουργό, τότε η υπόθεση δημιουργεί ερωτηματικά, ακόμα και στους πιο θρήσκους.

Το ανθρώπινο μάτι έχει αξιοθαύμαστη συνθετότητα. Ακόμα και ο ίδιος ο Charles Darwin, o εμπνευστής της Θεωρίας της Εξέλιξης είχε απορήσει με την κατασκευή του. Σήμερα γνωρίζουμε ότι το ανθρώπινο μάτι είναι προϊόν μιας διαδικασίας που κράτησε δισεκατομμύρια χρόνια. Όμως, αν υπάρχει Δημιουργός, μια εικασία που παραμένει να αποδειχτεί, σίγουρα δεν φαίνεται να έχει σε κάποια ιδιαίτερη προτεραιότητα τα αιτήματα του πρωθυπουργού μας.

Όπως και να έχει, ο πρωθυπουργός μας, έκανε αυτό που...

θα έκανε σχεδόν κάθε λογικός πολίτης μιας πολιτισμένης χώρας που έχει πρόβλημα υγείας. Δεν έτρεξε στον μάγο της φυλής, αλλά απευθύνθηκε στους επιστήμονες. Ακόμα και όταν ο Αρχιεπίσκοπος Χριστόδουλος ταλαιπωρούνταν από χρόνια ηπατίτιδα και καρκίνο, και αυτός είχε απευθυνθεί σε γιατρούς. Η Ορθόδοξη Εκκλησία δεν θα μπορέσει ποτέ να καταδικάσει τη δωρεά οργάνων, αφού και ο ίδιος ο Χριστόδουλος έψαχνε για μόσχευμα… στο εξωτερικό φυσικά, αφού εδώ η εκκλησία τηρεί πάγια σιγή ιχθύος για το θέμα, με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν αρκετοί δότες.

Η ανισορροπία μεταξύ πίστης – ότι κάτι θα μας βοηθήσει – και του “τι κάνουμε” όταν έρχονται τα δύσκολα, είναι τόσο καθημερινή που μπορεί εύκολα κανείς να αποκτήσει ανοσία. Κοιτάξτε δίπλα σας, στο δρόμο, καθώς οδηγείτε και συχνά θα δείτε έναν σταυρό κρεμασμένο στο καθρέφτη των αυτοκινήτων. Όμως κάποια από αυτά τα αυτοκίνητα πέφτουν σε δέντρα, γκρεμούς, ή κάνουν μετωπικές με άλλα αυτοκίνητα – και αυτά με σταυρούς στον καθρέφτη -. Αν οι τραυματίες επιβαίνοντες σωθούν, είναι από ανθρώπινη παρέμβαση, πάλι των γιατρών. Αν πάλι πεθάνουν, οι συγγενείς, τραγικές φιγούρες εξ ορισμού, θα δημιουργήσουν ένα μικρό μνημείο στη μνήμη των αγαπημένων προσώπων τους. Όποια και να είναι η περίπτωση, ο Θεός δεν ασχολείται με τις αιτήσεις μας να έχουμε ειδική μεταχείριση από την φύση. Αυτή η παρατήρηση διατυπώθηκε πρώτη φορά από τον Επίκουρο.

Ίσως ακούσατε την έκκληση των μητροπολιτών για σύνεση στην οδήγηση. Ή ίσως ακούσατε για τον αφορισμό όσων συμμετέχουν σε βεντέτες. Ή ίσως ακούσατε τις προτροπές των ιερέων για τη δωρεά οργάνων. Αν δεν τις ακούσατε, είναι γιατί δεν έγιναν ποτέ. Και μία μη-πράξη είναι πράξη. Οι μητροπολίτες, υψηλά αμειβόμενοι δημόσιοι υπάλληλοι, έχουν να αφιερωθούν σε άλλα σημαντικότερα θέματα, π.χ. τι φαγητό θα φάμε την Τετάρτη και την Παρασκευή, ή αν είναι κακό να πηγαίνεις στην παραλία αντί στην εκκλησία.

Η Ορθόδοξη Εκκλησία είναι μία τεράστια οργάνωση, με αντίστοιχη επιρροή, που μπορεί να συνδράμει και στην πρόληψη της δυστυχίας, αλλά και στο έργο της θεραπείας των ασθενών. Όταν για παράδειγμα μία ενορία διοργανώνει μία αιμοδοσία, οι πιστοί σπεύδουν. Ακόμα και όταν απλά διοργανώνει συσσίτια, ζητώντας από τους πιστούς να βάλουν αυτοί το χέρι στην τσέπη, πάλι υπάρχει ανταπόκριση. Όμως κάτι τέτοιο είναι μία πολύ φτωχή συνεισφορά για μια οργάνωση με τόσο μεγάλη περιουσία, σε μία κοινωνία με ολοένα αυξανόμενη ζήτηση για καλές πράξεις.

Φανταστείτε, λοιπόν, τι θα γινόταν, αν αντί για το εμπόριο των σταυρών και των αγιασμών στα αυτοκίνητα, οι ιερείς έδιναν οδηγίες για συμμόρφωση με τον κώδικα οδικής κυκλοφορίας, για την αποχή των οδηγών από το αλκοόλ, για την προφύλαξη των μικρών παιδιών σε ειδικό κάθισμα και όχι στη θέση του συνοδηγού αγκαλιά με την μητέρα τους, και γενικά για οποιαδήποτε άλλη ενέργεια που βάζει σε κίνδυνο τους υπόλοιπους χρήστες του δρόμου. Φανταστείτε τι θα γινόταν, αν οι ιερείς τάσσονταν υπέρ της δωρεάς οργάνων. Φανταστείτε αν αφόριζαν όσους λαμβάνουν μέρος σε μεσαιωνικά έθιμα ανταπόδοσης της βίας. Φανταστείτε αν για κάθε πενήντας – ένας μετριοπαθής αριθμός – εκκλησίες είχαμε ένα μικρό, αλλά σύγχρονο νοσοκομείο. Πόση δυστυχία και αγωνία θα είχαμε γλιτώσει;

Το οξύμωρο με όλα αυτά είναι ότι ο Ιπποκράτης, ο πατέρας της Ιατρικής που έζησε στην Κω, είχε καταλάβει πως οι ασθένειες μπορούν να θεραπευτούν και δεν είναι τιμωρίες των θεών. Ο Επίκουρος τα είχε διατυπώσει ακόμα πιο ωμά.

Όπως τα Ελγίνεια Μάρμαρα, έτσι και αυτές οι πρωτοποριακές ιδέες για την κατανόηση του κόσμου είναι μία παγκόσμια κληρονομιά. Θέλουμε τα Μάρμαρα πίσω, αλλά μπορεί να μην επιστραφούν ποτέ. Η προσπάθειά μας στη διεκδίκηση τους μπορεί να βρίσκεται σε ισορροπία με την υπόλοιπη κληρονομιά μας. Η επίκληση ενός επουράνιου καθοδηγητή δεν είναι μόνο περιττή. Η νοοτροπία της βοήθειας εκ των άνω μας αποπροσανατολίζει από τις ευθύνες μας, ενώ ταυτόχρονα δεν μας επιτρέπει να εκμεταλλευτούμε το πραγματικό δυναμικό μας για ο,τιδήποτε θετικό και ηθικό. Με το να αποποιούμαστε την συμμετοχή μας στη διαμόρφωση της μοίρας μας και να προσδοκούμε βοήθεια από φανταστικούς συμμάχους, προδίδουμε την πραγματική μας παράδοση.

Ανδρέας Ζουρδός, διαιτολόγος, διατροφολόγος, associate section editor