Barclays: Το κόλπο των 360 τρισ. δολαρίων

«Αν μπορείς να κρατήσεις ένα μυστικό, θα σε βάλω στο κόλπο. Αν πεις έστω και μία λέξη, δεν θα σου πω τίποτα άλλο». 

Τα ηλεκτρονικά μηνύματα που αντάλλασσαν μέσω των τερματικών τους οι δύο traders μεγάλων, ανταγωνιστικών τραπεζών, δείχνουν ότι γνώριζαν καλά πως αυτό που έκαναν ήταν παράνομο. Πρόκειται για το κόλπο των… 360 τρισ. δολαρίων. 

Ουσιαστικά, χειραγωγώντας το διατραπεζικό επιτόκιο Libor, επηρέαζαν το κόστος δανεισμού για καταναλωτές, νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο. Για αυτή την κλίκα των αγορών του City, το κόλπο του Libor ήταν ένα κοινό μυστικό. Για τον υπόλοιπο κόσμο, αποτελεί ένα σκάνδαλο μεγατόνων, που μόλις τώρα αποκαλύπτεται, φέρνοντας το βρετανικό τραπεζικό κλάδο σε μία από τις πλέον δραματικές στιγμές της ιστορίας του και σε ευθεία σύγκρουση με το...

πολιτικό σύστημα της χώρας.

Κάθε ένα από τα επεισόδια αυτού του σκανδάλου, που τώρα βλέπουν το φως της δημοσιότητας, είναι διαφορετικό. Όμως, όλα έχουν έναν κοινό παρονομαστή. Μία χούφτα απερίσκεπτων traders του λονδρέζικου City που «έπαιζαν» με το Libor, χωρίς να αναλογίζονται ότι οι κινήσεις τους αυτές καθόριζαν το κυμαινόμενο επιτόκιο που πληρώνουν εκατομμύρια δανειολήπτες σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Για τον «trader E» της Barclays, όπως είναι το κωδικό όνομα που του δόθηκε όταν τα προσωπικά του μηνύματα διαβάστηκαν ενώπιον της βρετανικής Βουλής των Κοινοτήτων, το κίνητρο ήταν ένα εύκολο κέρδος. Το 2007, λίγο πριν η χρηματοοικονομική κρίση φέρει τα πάνω κάτω στις αγορές, ο συγκεκριμένος χρηματιστής της Barclays εντόπισε ένα trade που θα του επέτρεπε να αυξήσει λίγο παραπάνω τον τζίρο του, να φουσκώσει λίγο παραπάνω το ετήσιο μπόνους του. Για να βγει κερδισμένος, έπρεπε το Libor να υποχωρήσει, και ο trader δεν θα άφηνε τίποτα στην τύχη. Σκόπευε να κινητοποιήσει τα τεράστια κεφάλαια της τράπεζάς του, για να πιέσει το διατραπεζικό επιτόκιο. Και έψαχνε κάποιον για να μοιραστεί το κόλπο. «Ξέρω τη δύναμη πυρός της τράπεζάς μου. Αλλά σε παρακαλώ, μην το πεις πουθενά, γιατί αλλιώς δεν θα δουλέψει», έγραφε στο μήνυμα.

Το παιχνίδι δεν ήταν νέο. Διαφορετικό e-mail μαρτυρά μία ακόμα περίπτωση χειραγώγησης του Libor, ένα χρόνο νωρίτερα. Ένας trader είχε βρεθεί να χάνει πολλά χρήματα από τα στοιχήματά του στο διατραπεζικό επιτόκιο, και ζητούσε βοήθεια από συνάδελφό του στην Barclays, για να καταφέρει να «ξελασπώσει». Η διοίκηση της τράπεζας βρισκόταν ήδη στα ίχνη του, και εάν δεν κατάφερνε να γυρίσει το trade, ήταν «νεκρός», του εξηγούσε στο μήνυμα. Προφανώς, και το δικό τους κόλπο λειτούργησε άψογα. «Φίλε, σου χρωστάω πολλά. Πέρνα όποια μέρα θέλεις μετά τη δουλειά και θα ανοίξω ένα μπουκάλι Bollinger για χάρη σου», γράφει στο επόμενο μήνυμά του.

Σε άλλες περιπτώσεις, ειδικά στο αποκορύφωμα της κρίσης του 2008, φαίνεται ότι οι τράπεζες χειραγωγούσαν το Libor για να δώσουν μια απατηλή εικόνα φερεγγυότητας προς τις αγορές.

Έτσι και αλλιώς, η διαδικασία με την οποία υπολογίζεται το διατραπεζικό επιτόκιο του Λονδίνου αποτελεί μια μάλλον σκοτεινή υπόθεση. Στις 11 η ώρα κάθε πρωί, 16 μεγάλες διεθνείς τράπεζες καλούνται να δώσουν την εκτίμησή τους για το πόσο θα πλήρωναν, εάν λάμβαναν εκείνη τη δεδομένη στιγμή ένα μεγάλο, βραχυπρόθεσμο δάνειο από μία ανταγωνιστική τράπεζα. Η Thomson Reuters συγκεντρώνει τα στοιχεία αυτά, για λογαριασμό της British Bankers’ Association, και υπολογίζει το Libor. Συγκεκριμένα, εξαιρεί τα τέσσερα υψηλότερα και τα τέσσερα χαμηλότερα επιτόκια και βγάζει έναν μέσο όρο από τα υπόλοιπα οκτώ.

Πόσο ειλικρινείς, όμως, είναι αυτές οι 16 τράπεζες στα στοιχεία που δίνουν; Ο ίδιος ο διευθύνων σύμβουλος της Barclays, Μπομπ Ντάιαμοντ, που την Τρίτη παραιτήθηκε υπό την πίεση του σκανδάλου, παραδέχτηκε ότι η τράπεζά του έδινε ψευδή στοιχεία, γιατί πίστευε ότι το ίδιο έκαναν και οι υπόλοιπες δεκαπέντε. Ειδικά κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008, όταν η δυσπιστία ρίζωσε βαθιά μέσα στο παγκόσμιο χρηματοοικονομικό σύστημα, οδηγώντας στο «πάγωμα» της διατραπεζικής αγοράς, καμία τράπεζα δεν ήθελε να παραδεχτεί ότι το κόστος δανεισμού της είχε εκτιναχθεί στα ύψη. Όπως πιστεύεται, όλες τους έδιναν στοιχεία χαμηλότερα των πραγματικών για το κόστος δανεισμού τους, προκειμένου να μην τραβήξουν την προσοχή πάνω τους, υπό το φόβο μιας επίθεσης των αγορών.

Μάλιστα, μετά την παραίτησή του, και κρίνοντας ότι δεν έχει πια πολλά να χάσει, ο Ντάιαμοντ έριξε μία βόμβα, που έδωσε ακόμα μεγαλύτερες διαστάσεις στο σκάνδαλο του Libor: Η Τράπεζα της Αγγλίας μας είπε να το κάνουμε, ισχυρίστηκε ο πρώην τραπεζίτης.

Το μόνο σίγουρο είναι ότι η Barclays δεν θα είναι η μοναδική τράπεζα που θα κλονιστεί εξαιτίας αυτού του σκανδάλου. Εποπτικές αρχές του χρηματοοικονομικού κλάδου από τρεις ηπείρους έχουν θέσει στο μικροσκόπιο έως 20 τράπεζες, μεταξύ των οποίων οι HSBC, Citigroup, Deutsche Bank, JP Morgan και Credit Suisse, και οι αποκαλύψεις αναμένεται να λάβουν το επόμενο διάστημα τη μορφή χιονοστιβάδας.

Μπομπ Ντάιαμοντ: Ένας Αμερικάνος στο City

Ο Αμερικανός Μπομπ Ντάιαμοντ δουλεύει στο Λονδίνο από το 1996. Δεν έπαψε όμως, ποτέ, να αντιμετωπίζεται ως ένας Αμερικανός στο City. Φέρνοντας μαζί του κάτι από τον αέρα της Wall Street, ο Ντάιαμοντ τάραξε τα νερά στο παλιομοδίτικο βρετανικό τραπεζικό σύστημα. Όπως φάνηκε κατά την ξαφνική παραίτησή του, στις αρχές της εβδομάδας, οι συντηρητικοί Βρετανοί δεν μπόρεσαν ποτέ να συγχωρήσουν το αμερικάνικο στυλ του.

Γιος δασκάλων, ο Ντάιαμοντ δίδασκε στο Πανεπιστήμιο του Κονέκτικατ πριν αποφασίσει να διασχίσει τον Ατλαντικό. Κοντά στα μέσα της δεκαετίας του 1990, ανέλαβε τη διεύθυνση της μικρής μονάδας ομολόγων της Barclays, στο Λονδίνο. Ήταν η εποχή που οι βρετανικές τράπεζες άρχιζαν να καλοβλέπουν την επέκτασή τους από την παραδοσιακή τραπεζική σε πιο κερδοφόρες business, όπως τα παράγωγα, τα ομόλογα και το συνάλλαγμα.

Σύντομα, η μονάδα του Ντάιαμοντ ευθυνόταν για τα περισσότερα από τα κέρδη της Barclays. Όμως, η φήμη του εκτινάχθηκε κατά την περίοδο της κρίσης του 2008, όταν κατάφερε να βάλει στο χέρι μερικά από τα υγιή κομμάτια της χρεοκοπημένης Lehman Brothers, γράφοντας για πρώτη φορά το όνομα της Barclays δίπλα σε εκείνα των μεγάλων επενδυτικών τραπεζών της Wall Street. Καταφέρνοντας να εξασφαλίσει χρηματοδότηση από τη Μέση Ανατολή, ο Ντάιαμοντ μπορούσε πλέον να υπερηφανεύεται ότι ήταν ένας από τους λιγοστούς τραπεζίτες που όχι μόνο δεν χρειάστηκε να λάβει κρατική βοήθεια, αλλά και βγήκε ενισχυμένος από την κρίση.

Όμως, για να παίξει πλάι στα μεγάλα παιδιά της Wall Street, ο Ντάιαμοντ έπρεπε να φέρει στο Λονδίνο κάποιες από τις υπερβολές που συνηθίζονται στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Έκλεισε ακριβές χορηγίες για να διαφημίσει τη Barclays και άρχισε να μοιράζει παχυλά μπόνους. Αυτό το προφίλ του, ίσως να συνέβαλε στην εχθρότητα με την οποία αντιμετωπίστηκε από τη βρετανική κυβέρνηση, όταν αποκαλύφθηκε το σκάνδαλο του Libor. Αλλά και στην τελική εκπαραθύρωσή του από την Barclays.

Της Κορίνας Σαμάρκου