«Μη φτύνεις στην πλάτη μου και μετά μου λες ότι βρέχει». Η ατάκα (ελαφρώς παραφρασμένη) προέρχεται από το κλασικό γουέστερν του Clint Eastwood «Εκδικητής εκτός νόμου» και για τους περισσότερους είναι… αυτονόητη.
Αυτό ακριβώς κάνουν, όμως, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.
Με το επιχείρημα ότι η δημοσιονομική συμφωνία θα λύσει το δίλημμα, ουσιαστικά φτύνουν στην πλάτη της Ιρλανδίας και μας λένε ότι βρέχει.
Η δημοσιονομική συμφωνία δεν θα λύσει την κρίση της Ευρώπης. Οι κρίσεις της Ισπανίας και της Ιρλανδίας προκύπτουν από τον υπερβολικό διακρατικό δανεισμό του ιδιωτικού τομέα.
Η χρηματοοικονομική κρίση της Ιρλανδίας δεν κατέστρεψε τον πλούτο του κράτους. Απλώς αποκάλυψε πόσος πλούτος έχει καταστραφεί από τον ριψοκίνδυνο δανεισμό, τη χρηματοδότηση και την κερδοσκοπία.
Η συνταγή μείωσης του κρατικού ελλείμματος για να ιαθούν οι ανισορροπίες του ιδιωτικού κεφαλαίου είναι σαν να προτείνεις χημειοθεραπεία σε... καρδιοπαθή.
Τα μεγάλα δημοσιονομικά ελλείμματα που καταγράφονται στις μέρες μας είναι το αποτέλεσμα -και όχι η αιτία- των κρίσεων στην Ισπανία και στην Ιρλανδία.
Πράγματι, ο λόγος δημοσίου χρέους και των δύο χωρών είναι χαμηλότερος από εκείνον της Γερμανίας το 2008, όταν εκτινάχθηκε ο ιδιωτικός δανεισμός. Από τότε όπου η Ιρλανδία υιοθέτησε το ευρώ, ο λόγος του χρέους των νοικοκυριών προς το εισόδημά τους ενισχύθηκε από το 93% στο 220%.
Αυτό το τεράστιο καταναλωτικό χρέος δείχνει ότι χωρίς ανάπτυξη θα υπάρξουν νέες στάσεις πληρωμών σε ενυπόθηκα δάνεια. Η Ιρλανδία έχει υπερβολικό χρέος, το οποίο επιδεινώνεται με την επιμονή της ΕΚΤ να πληρώνει η κυβέρνησή μας τους ακάλυπτους ομολογιούχους των χρεοκοπημένων μας τραπεζών. Η αγορά ομολόγων έκλεισε για την Ιρλανδία όχι επειδή κινδυνεύαμε να χρεοκοπήσουμε, αλλά επειδή υπήρχε ο κίνδυνος να μη χρεοκοπήσουμε.
Τώρα, η Ιρλανδία βρίσκεται σε μία κλασική παγίδα ρευστότητας, που επιδεινώνεται από τη φαύλη απομόχλευση η οποία καταστρέφει τις τιμές των στοιχείων του ενεργητικού.
Η επιβολή μεγαλύτερης λιτότητας τώρα θα είναι τόσο χρήσιμη όσο το να επιβάλεις δίαιτα σε ανορεξικό.
Λαμβάνοντας ως δεδομένο ότι σε μία ανοιχτή οικονομία όπως η Ιρλανδία οι περισσότεροι από εμάς εργάζονται στον εγχώριο κλάδο, οι δαπάνες του ενός ουσιαστικά αντιστοιχούν στο εισόδημά του άλλου. Όπως, όμως, παρατήρησε και ο Keynes στο παράδοξο της φειδούς, εάν όλοι αποταμιεύουμε ταυτόχρονα, τότε ποιος θα δαπανά; Και εάν κανείς δεν αντικαταστήσει τις δικές μας δαπάνες, τότε η ζήτηση θα πέφτει συνεχώς.
Οι λιανέμποροι αντιδρούν στη μείωση της ζήτησης μειώνοντας τις τιμές ώστε να μας προσελκύσουν να καταναλώσουμε. Η ίδια η πτώση των τιμών, όμως, τελικά δίνει στον κόσμο την προσδοκία ότι οι τιμές θα μειωθούν περισσότερο και πως θα πετύχουν καλύτερες ευκαιρίες τον επόμενο χρόνο ή τον μεθεπόμενο. Έτσι, αντιστρέφονται οι όροι της οικονομίας. Όταν οι τιμές πέφτουν, η ζήτηση δεν αυξάνεται, αλλά μειώνεται.
Οι προϋπολογισμοί πολλών Ιρλανδών έχουν καταρρεύσει επειδή από τη μία πλευρά υπάρχουν στοιχεία ενεργητικού -όπως κατοικίες, γη και διαμερίσματα-, των οποίων η αξία μειώνεται, και από την άλλη γιατί έχουμε χρέη των οποίων το ύψος παραμένει σταθερό. Σε μία περίοδο κατά την οποία το εισόδημα μειώνεται καθώς αυξάνονται η ανεργία και η φορολογία, η κατάσταση αυτή συνεπάγεται ότι το χρέος γίνεται καθημερινά όλο και πιο βαρύ φορτίο.
Το αποτέλεσμα είναι ο κόσμος να αποταμιεύει ακόμη περισσότερο. Όσοι έχουν χρέη προσπαθούν να τα αποπληρώσουν. Το ίδιο ισχύει και για τις επιχειρήσεις. Ο λόγος αποταμιεύσεων προς εισόδημα εκτοξεύθηκε στην Ιρλανδία στο 17%, ενώ ήταν στο -5% το 2007.
Ο κόσμος δεν θέλει να δανειστεί γιατί έχει ήδη πολλά χρέη και οι τράπεζες δεν θέλουν να δανείσουν γιατί έχουν πολλά επισφαλή δάνεια. Παρ' όλα αυτά, η απομόχλευση καταστρέφει και την κεφαλαιουχική τους βάση.
Και πάλι, το παράδοξο είναι πως η απομόχλευση του δικού μου ισολογισμού μπορεί να βελτιώσει τη δική μου θέση, αλλά όταν όλοι κάνουμε ταυτόχρονα απομόχλευση, τότε οδηγούμε σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα την αξία του ενεργητικού μας, με αποτέλεσμα να απαιτείται ακόμη μεγαλύτερη απομόχλευση.
Εάν όλοι αποταμιεύουν, ποιος δαπανά; Η αύξηση των δημοσίων δαπανών είναι η εύλογη απάντηση -και όχι η αιτία- στην παγίδα ρευστότητας.
Καθώς η ζήτηση μειώνεται, οι πραγματικοί μισθοί δεν υποχωρούν επειδή όσοι έχουν δουλειά προσπαθούν να προστατευθούν. Η προσαρμογή γίνεται μέσω της ανεργίας. Η ανεργία στην Ιρλανδία τριπλασιάστηκε τα τελευταία 4 χρόνια. Στους νέους η ανεργία αγγίζει το 29%. Η κατάσταση αυτή ασκεί ακόμη περισσότερες πιέσεις στα οικονομικά του κράτους.
Διανύουμε τώρα τον τέταρτο χρόνο λιτότητας και είναι σαφές ότι η οικονομία αποδυναμώνεται. Κάποιος ευφυής -δεν είμαι βέβαιος αν ήταν ο Albert Einstein ή ο Roy Keane- είπε κάποτε ότι ο ορισμός του παραλογισμού είναι να κάνεις συνέχεια το ίδιο πράγμα και να περιμένεις διαφορετικό αποτέλεσμα.
Αυτό, όμως, συμβαίνει με τη δημοσιονομική συνθήκη. Την πλασάρουν ως δημοσιονομική ενοποίηση, αλλά ουσιαστικά είναι δημοσιονομικός ζουρλομανδύας. Τιμωρεί τις αδύναμες χώρες, ενώ χρειάζονται βοήθεια περισσότερο από ποτέ.
Μία πραγματική δημοσιονομική ένωση, όπως λειτουργεί στις ΗΠΑ, θα είχε αποτέλεσμα. Πριν από πολλά χρόνια, όπως πολλοί της γενιάς μου, κι εγώ μετανάστευσα για να βρω εργασία. Κατέληξα να πλένω πιάτα στη Βοστόνη. Και η Βοστόνη βίωσε την κατάρρευση της δικής της φούσκας τη δεκαετία του 1980. Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ δεν την τιμώρησε. Αντιθέτως, τη στήριξε με μεταφορές κεφαλαίων από τον ομοσπονδιακό προϋπολογισμό.
Με αυτήν τη συνθήκη, η Ε.Ε. οραματίζεται ακριβώς το αντίθετο:
μείωση των δαπανών στην περιφέρεια, όπου απαιτείται περισσότερη βοήθεια. Εάν προχωρήσει, τότε θα επιβραδυνθεί περισσότερο η ανάπτυξη, θα αυξηθεί η ανεργία και θα υπάρξει μεγαλύτερη πολιτική αστάθεια και περισσότερες ροές κεφαλαίων από την περιφέρεια στον πυρήνα. Όλα αυτά στοχεύουν στο να γίνει η ευρωζώνη πιο αξιόπιστη.
Πρακτικά, όμως, θα γίνει ακριβώς το αντίθετο. Όταν ο κίνδυνος είναι ο αποπληθωρισμός, το να δημιουργεί κανείς ακόμη μεγαλύτερο αποπληθωρισμό είναι σαν να βάζει ταφόπλακα στο ευρώ.
*Ο David McWilliams είναι οικονομολόγος με έδρα το Δουβλίνο.
 (ΠΗΓΗ: FT.com)
|
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Υβριστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται...Επίσης χρησιμοποιήστε ελληνική γραφή για να αναρτηθούν τα σχόλιά σας.