Η Ελληνίδα αστροφυσικός που μετέχει στα προγράμματα της NASA

  

 

  Της Κατερίνας Μυλωνά

Ίχνη ζωής υπάρχουν μέχρι τον Κρόνο

H Eλληνίδα αστροφυσικός Α. Κουστένη, επικεφαλής αποστολών της NASA, κορυφαία επιστήμονας στη Γαλλία, μιλά στην “Π”

Ζωή ακόμα και στο μακρινό μας Κρόνο ανακάλυψαν οι επιστήμονες, οι οποίοι ετοιμάζουν νέα αποστολή στο σύστημά του για να διαπιστώσουν μέχρι πού υπάρχει ένδειξη ότι η .. γειτονιά μας δεν είναι η μόνη βιώσιμη στο Διάστημα!

Εξάλλου, η πραγματικότητα ξεπερνά καμιά φορά και την επιστημονική φαντασία, όπως λέει,.. σε συνέντευξή της στην «Π», η Διευθύντρια Ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών της Γαλλίας (CNRS), κ. Αθηνά Κουστένη.

Την περασμένη Τετάρτη βρέθηκε στο Ηράκλειο και μίλησε για τα αποτελέσματα από την εξερεύνηση του πλανήτη Κρόνου και των δορυφόρων του. Στον Τιτάνα, όπως είπε, βλέπουμε το παρελθόν και το μέλλον της Γης και οι άνθρωποι πρέπει να διδαχθούμε από αυτό και να αποφύγουμε λάθη που οδηγούν σε φαινόμενα, όπως του θερμοκηπίου.

Η ομιλία της κ. Κουστένη έγινε στο πλαίσιο σειράς επτά διαλέξεων διακεκριμένων Ελλήνων Αστροφυσικών, τις οποίες διοργανώνει το Αστεροσκοπείο Σκίνακα (Παν/μιο Κρήτης – Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας).

Αθ. Κουστένη

Είναι από τους πλέον καταξιωμένους διεθνώς επιστήμονες στη μελέτη των εξωτερικών πλανητών και των δορυφόρων τους στο ηλιακό μας σύστημα.

Υπήρξε βασικό στέλεχος σε τρία από τα όργανα της αποστολής Cassini-Huygens που έφτασε στον Κρόνο και το δορυφόρο του Τιτάνα το 2004.

Επίσης από το 2007 είναι επικεφαλής για τη προετοιμασία μιας νέας αποστολής των διαστημικών οργανισμών NASA και ESA, με στόχο την επιστροφή μας στο σύστημα του Κρόνου μετά το 2020.

Η αναγνώριση που χαίρει η κα. Κουστένη στη διεθνή αστρονομική κοινότητα φαίνεται και από το γεγονός ότι δόθηκε το όνομα της σε αστεροειδή που ανακαλύφθηκε το 2000.

Η συνέντευξη που παραχώρησε στην «Π» έχει ως εξής

Τι προκύπτει από τη μελέτη των δορυφόρων του Κρόνου;

«Είναι σώματα που ανακαλύπτουμε καθημερινά, μας φέρνουν καινούργια αποτελέσματα και είναι κάτι που μας δίνει μια καινούργια εικόνα εντελώς, όχι μόνο του συστήματος του Κρόνου αλλά και του δικού μας Ηλιακού συστήματος εν γένει.

Δηλαδή, τους δορυφόρους παλιά θεωρούσαμε νεκρά, παγωμένα σώματα, πιστεύαμε ότι δεν είχαν ούτε γεωλογική ενέργεια… αλλά ανακαλύψαμε με την αποστολή Cassini-Huygens ότι όλοι οι δορυφόροι του Κρόνου έχουν κάποια καινούργια ιστορία να μας πουν και έχουν μια πηγή ενέργειας στο εσωτερικό τους, η οποία τα μετατρέπει σε σώματα που μας δείχνουν γεγονότα εντελώς συγκλονιστικά.

Για παράδειγμα, ο Εγκέλαδος είναι ένας δορυφόρος, ο οποίος αυτή τη στιγμή εκπέμπει πίδακες υγρού νερού στη γειτονιά του Κρόνου ενώ πιστεύαμε παλιά ότι το νερό ίσως να υπήρχε μέχρι τον Άρη, το πολύ τον Δία που μιλάγαμε για ωκεανούς μέσα στην Ευρώπη που είναι ένας από τους δορυφόρους του Δία.

Τώρα βλέπουμε να υπάρχει μέχρι τον Κρόνο, δέκα αστρονομικές μονάδες μακριά από τον Ήλιο, αυτό σημαίνει ότι οι βιώσιμες, κατοικήσιμες ζώνες δεν μπορούν να σταματάνε επειδή το θέλουμε εμείς στη γειτονιά του Δία ή του Άρη, και επεκτείνουν την αντίληψη που έχουμε σήμερα για τις βιώσιμες γειτονιές.

Μετά έχουμε τον Τιτάνα, ξέραμε ότι ήταν ενδιαφέρων επειδή είχε την οργανική χημεία, ανακαλύπτουμε ότι έχει και προβιοτικά μόρια, δηλαδή, στοιχεία που φτιάχνουν τη ζωή όταν εξελίσσονται και βρίσκονται στην ανώτερη ατμόσφαιρα, κάτι που προηγουμένως δεν είχαμε μπορέσει να παρακολουθήσουμε καθόλου και βρίσκουμε όλα αυτά τα μόρια και προβιοτικά στοιχεία στην πιο ψηλή ατμόσφαιρα του Τιτάνα, τα οποία εξελίσσονται και κατεβαίνουν πιο κάτω και είναι πολύ πιο πολύπλοκα απ ο,τι πιστεύαμε προηγουμένως.

Η ερώτηση που τίθεται είναι αν υπάρχει υγρό νερό και στον Τιτάνα κι αν είναι κάτω από την επιφάνεια, αυτά τα οργανικά στοιχεία πέφτουν στην επιφάνεια, μπορούν να φτάσουν μέχρι τον ωκεανό που πρέπει να υπάρχει στο εσωτερικό;.. από κει και ύστερα, η ερώτηση αν υπάρχει ζωή στον Τιτάνα τίθεται με καινούργια στοιχεία. Γιατί η επιφάνεια που μας έδειξε το διαστημικό όχημα που προσγειώθηκε στον Τιτάνα, είναι μια επιφάνεια που δεν είχε φανταστεί κανείς πριν, δηλαδή αυτά τα ρυάκια, αυτές οι θίνες, οι λίμνες που βρίσκουμε στο Βόρειο Πόλο είναι κάτι που δεν είχε φανταστεί κανένας και είναι όπως στη Γη αλλά φτιαγμένα με διαφορετικά στοιχεία. Δηλαδή, έχουν μεθάνιο αντί για νερό, πάγο αντί πετρώματα και σε τελική φάση ο κόσμος αναρωτιέται αν όλα αυτά μπορούν να μας δώσουν μια καινούργια μορφή για το πώς μπορεί να σχηματιστεί και η γεωλογική άποψη και η βιολογική εκτός από την αστροφυσική την καθαρή.»

Πρακτικά, τι σημαίνει για την επιστήμη;

«Το ότι μπορεί να υπάρχει ζωή εκεί που κάποιος θα έλεγε παλιά ότι δεν μπορεί γιατί οι κατοικήσιμες βιώσιμες ζώνες σταματάνε στον Άρη, το Δία… Θα στείλουμε μια καινούργια αποστολή που θα πάει στην Ευρώπη, το δορυφόρο του Δία, μόνο και μόνο γιατί πιστεύουμε ότι υπάρχει υγρό νερό κάτω από την επιφάνεια και τώρα μιλάμε για πίδακες νερού, οι οποίοι εκπέμπονται από το διάστημα από τον Εγκέλαδο, σε δέκα αστρονομικές μονάδες, όχι σε πέντε. Αυτό ανατρέπει όλα τα μοντέλα κατ εμέ.»

Οι επιστήμονες έχουν στο μυαλό τους τη Γη σαν το κέντρο του Διαστήματος;

«Ναι, πιστεύω ότι δεν έχουμε ξεφύγει εντελώς από αυτό το παλιό μοντέλο, ότι όλα γυρίζουν γύρω από τον πλανήτη μας αλλά θα αναγκαστούμε να φύγουμε κάποια στιγμή όταν θα δούμε ότι υπάρχουν μερικά πράγματα που δεν είναι μόνο στον πλανήτη μας, ακόμα και η εξέλιξη του δικού μας του πλανήτη εξαρτάται όχι μόνο από τι κάνουμε εδώ αλλά και τα γίνεται στη γειτονιά μας, το Ηλιακό μας σύστημα.

Πρέπει να σταματήσουμε να κοιτάμε τον αφαλό μας αν θέλουμε να σώσουμε κάποια στιγμή τον πλανήτη μας.»

Μελετώντας τον Τιτάνα ανακαλύπτουμε και τη δική μας ιστορία;

«Ο Τιτάνας είναι και το μέλλον και το παρελθόν της Γης. Είναι το παρελθόν της Γης γιατί η ατμόσφαιρα του Τιτάνα όπως είναι σήμερα και οι θερμοκρασίες αντιστοιχούν σε αυτό που είχαμε στη Γη κατά την περίοδο που δημιουργήθηκε, πριν την εμφάνιση της ζωής.

Αλλά μπορεί να είναι και το μέλλον της Γης γιατί αν δεν προσέξουμε μερικά πράγματα που κάνουμε στον πλανήτη μας αυτό τον καιρό, όπως το φαινόμενο του θερμοκηπίου, ο Τιτάνας έχει κι αυτός ένα φαινόμενο του θερμοκηπίου, το οποίο έχει φτάσει στην εξέλιξη που έχουμε σήμερα, όπου δεν έχουμε πια λίμνες, υγρά σώματα στον Ισημερινό, τις έχουμε όλες τις λίμνες στους Πόλους και μπορεί αυτό να συμβεί και αργότερα.

Ο Ήλιος με το φαινόμενο του θερμοκηπίου θα ζεστάνει τόσο πολύ τον Ισημερινό του πλανήτη μας, θα καταστρέψει κάθε ίχνος ζωής, πρασινάδας και υγρού και θα αναγκαστούν όλα αυτά να πάνε στο Βόρειο και Νότιο πόλο και μπορεί να βλέπουμε άρα με την εικόνα που έχουμε του Τιτάνα τη Γη στο μέλλον. Αυτό είναι το πιο συγκλονιστικό για αυτό το δορυφόρο, έχουμε δυο όψεις της Γης που μπορεί να είναι και το παρελθόν και το μέλλον.»

Θα μπορούσε ο καθένας από μας να διδαχθεί από το τι γίνεται στον Τιτάνα;

«Αυτή είναι η λέξη, πρέπει να διδαχθούμε, δεν είναι μόνο να εξερευνήσουμε αλλά και να μάθουμε μερικά πράγματα και να μπορέσουμε να τα εφαρμόσουμε.

Αν καταλάβουμε ότι το κλίμα στον Τιτάνα έχει φτάσει στο σημείο να δημιουργήσει αυτό που έχουμε σήμερα θα μπορέσουμε και εμείς να αντιμετωπίσουμε τα φαινόμενα που έχουμε στη Γη με διαφορετικό τρόπο.»

Εμείς μπορούμε να επηρεάσουμε κάτι στο Σύμπαν;

«Ναι αλλά μπορούμε να επηρεάσουμε και θετικά και αρνητικά, κάτι να το καταστρέψουμε ή διορθώσουμε. Πιστεύω ότι μπορούμε να διορθώσουμε πολλά πράγματα στον πλανήτη μας και να καταστρέψουμε ιδέες μερικών, όπως να βγάλουν τους υδρογονάνθρακας ή το μέταλλο από τους πλανήτες ή να μετατρέψουν τους άλλους πλανήτες σαν ένα είδος Γης. Αυτό για μένα είναι καταστροφή, κάθε σώμα έχει τη θέση του και το λόγο που υπάρχει.»

Υπάρχει αυτή η τάση υπερεκμετάλλευσης των φυσικών πόρων άλλων πλανητών;

«Ναι και πρέπει καν να μην αρχίσει. Από τη στιγμή που φέραμε τα πρώτα πετρώματα από τη Σελήνη, όσο ήταν για επιστημονικούς λόγους καλώς αλλά όταν αρχίσαμε και κουβαλάγαμε σακίδια από ένα σημείο και ύστερα πρέπει να αφήνουμε τα πράγματα όπως είναι γιατί μετατρέπουμε όλα, χάνουμε το μάθημα, τις βάσεις που θα μας δώσουν για να δούμε πώς θα σώσουμε το δικό μας πλανήτη.»

Ο κόσμος είναι άπληστος τελικά;

«Στη Γη είμαστε πολύ πεινασμένοι. Ο τρόπος για να λυθεί αυτό το πρόβλημα δεν είναι με το να βγάλουμε δυο κιλά μέταλλο από το Διάστημα αλλά να βρούμε εδώ κάποια λύση, το δικό μας πλανήτη. Μπορούμε να κοιτάμε το Διάστημα για να βρούμε τρόπους να κάνουμε τα πράγματα καλύτερα στον πλανήτη μας όχι να λύσουμε όλα τα προβλήματα με αυτό τον τρόπο.»

Η Γαλλία συνεργάζεται με το ΙΤΕ;

«Βεβαίως και μάλιστα τα πρώτα αποτελέσματα που είχαμε πάρει από το Cassini-Huygens είχαμε κάνει ένα συνέδριο εδώ που είχε διοργανώνει το Πανεπιστήμιο Κρήτης μέσω των κ. κ. Βαρδαβά και Παπαμαστοράκη, είχαμε φέρει όλους τους επιστήμονες και συνεχίζεται αυτή η συνεργασία για Κρόνο, εξωπλανήτες και άλλα και θέλω να συνεχιστεί γιατί έχω μεγάλη αγάπη για τη Ελλάδα και την Κρήτη.»

Είναι στα σκαριά το ΙΔΕΑ, θα εδραιωνόταν η συνεργασία σας αν ιδρυθεί;

«Ναι και ελπίζω να γίνει και γενικά η Ελλάδα να προχωρήσει το θέμα της διαστημικής εξερεύνησης, το οποίο με ενδιαφέρει και στο θέμα των τηλεσκοπίων, έχουμε το Σκίνακα και όλα τα θέματα για να κάνουμε συνεργασίες με όλη την Ευρώπη και τον κόσμο.»

Εννιά χρόνια τώρα υπάρχει ένας αστεροειδής με το όνομά σας…

«Ήταν μεγάλη χαρά για μένα, μια αναγνώριση από τους συναδέλφους μου αλλά από την άλλη τον έχω υπό στενή παρακολούθηση να μην έχουμε πρόβλημα και πλησιάσει πολύ τη Γη».

Το επόμενο βήμα για την επιστήμη;

«Είναι μια καινούργια αποστολή που ετοιμάζουμε για τον Κρόνο και τον Τιτάνα, θέλουμε να στείλουμε ένα αερόστατο, είναι η συνάντηση μεταξύ επιστημονικής φαντασίας και πραγματικότητας, θα πάμε με ένα αερόστατο στον Τιτάνα, δεν μπορούμε να στείλουμε ρόβερ, η επιφάνεια είναι υγρή με λάσπη, θα κάνει το γύρω σε 80 μέρες και θα μας στείλει πίσω όλα τα στοιχεία είναι κάτι συγκλονιστικό μιλάμε για 2025.»

Ο Ιούλιος Βερν επαληθεύεται, ισχύει και για σύγχρονους συγγραφείς;

«Η επιστημονική φαντασία πάει τον περισσότερο καιρό πριν την πραγματικότητα αν και η πραγματικότητα στο δικό μου τομέα πολλές φορές μας εκπλήσσει περισσότερο αυτά πάνε χέρι με χέρι εμάς του αστρονόμους μας πληρώνουν για να έχουμε φαντασία…». Εφημερίδα "ΠΑΤΡΙΣ" Ηρακλειου Κρήτης