Θανάσης Παπακωνσταντίνου: Έχω το δικαίωμα να μην υπακούω σε άδικους νόμους...

συνέντευξη του Θανάση Παπακωνσταντίνου

στον Θάνο Ματζάνα

από την Αυγή της Κυριακής

Απλή αφορμή -γιατί αιτίες υπάρχουν τόσες πολλές με όσα συμβαίνουν γύρω μας για να μιλήσει κανείς με κάποιον σαν τον Θανάση- ήταν η πρόσφατη κυκλοφορία του νέου του δίσκου «Ο Ελάχιστος Εαυτός». Θα πρότεινα σε όσους έχουν στο μυαλό τους τον προηγούμενο δίσκο του, το «Ο Σαμάνος», απλά να τον... ξεχάσουν πριν προσεγγίσουν τη νέα του δουλειά. Και αυτό γιατί δεν θα μπορούσαν να είναι περισσότερο διαφορετικοί, όσο παράδοξο και αν φαίνεται αυτό μιλώντας για τον ίδιο δημιουργό.

Καλώς ή κακώς ο δίσκος εκείνος είχε φτιαχτεί έχοντας κατά νου τον Διονύση Σαββόπουλο, το ότι τα περισσότερα τραγούδια του θα ερμήνευε ο τελευταίος και αυτό σημαίνει ότι λίγο - πολύ γράφτηκε στα μέτρα του (και κατά την άποψή μου κατέληξε να ανήκει πολύ περισσότερο στον Δ.Σ. παρά στον Θ.Π.). Αυτή τη φορά όμως ο Θανάσης έγραψε και πάλι όπως το κάνει από τότε που ξεκίνησε, πριν και επάνω απ’ όλα για να ικανοποιήσει το δικό του αισθητήριο... που ευτυχώς για την ελληνική μουσική είναι πολύ υψηλό και σχεδόν αλάθητο.

Αρκετά πιο εμπνευσμένος από το «Διάφανος», πιάνει το νήμα από εκεί που το άφησε το σχεδόν εμβληματικό ήδη «Αγρύπνια», το εμπλουτίζει με τη σχετικά πρόσφατη αγάπη του για την εξερεύνηση του ήχου ως μέσου που μας αποκάλυψε το θαυμάσιο - και εξ ολοκλήρου ηλεκτρονικό μα και instrumental - «Η Βροχή Από Κάτω» και πραγματώνει μια δουλειά συνόλου με μια σχετικά μεν ολιγομελή ομάδα μουσικών, που όμως η συνοχή αλλά και το επίπεδό της είναι σίγουρα ισάξιο της πιο ευάριθμης παλαιότερης μπάντας του, των εκπληκτικών Λαϊκεδέλικα.

Το αποτέλεσμα βέβαια είναι ένας δίσκος που, ακόμα και αν δεν είναι ήδη ο καλύτερος της χρονιάς, στο τέλος της θα βρίσκεται αβίαστα μέσα την πρώτη τριάδα...

- Θα ήθελες κατ’ αρχήν να πεις κάτι για την πρόσφατη μεγάλη απώλεια της ελληνικής μουσικής, τον θάνατο του Νίκου Παπάζογλου;

- Ένας άνθρωπος με συνεπή πορεία, από το «Η Εκδίκηση Της Γυφτιάς» μέχρι τις τελευταίες του προσωπικές δουλειές, μια πορεία που προσέφερε πολλά στην ελληνική μουσική. Προσέφερε όμως και στους ομότεχνούς του βοηθώντας, ανοίγοντας τον δρόμο σε αρκετούς από αυτούς, ένας εκ των οποίων ήμουν κι εγώ. Να μην ξεχάσω βέβαια και το στούντιό του, το «Αγροτικόν», όπου όχι μόνον ηχογραφήθηκαν τόσοι σπουδαίοι δίσκοι, αλλά, όπως ξέρει όποιος είχε μπει εκεί, είχε μια ατμόσφαιρα σχεδόν μυσταγωγίας, η αίθουσα ηχογραφήσεων ήταν κυριολεκτικά σαν να αγκαλιάζει τους μουσικούς. Και βέβαια ο κόσμος τον αντάμειψε γενναιόδωρα για όλα αυτά με την τόση αγάπη που πάντα του έδειχνε...

- Σε έχει επηρεάσει στην προσωπική σου ζωή, από οικονομικής πλευράς και/ή όποιας άλλης, η «εποχή του Μνημονίου»;

- Έχω γνωστό που αυτοκτόνησε για οικονομικούς -κυρίως- λόγους και άλλους που βρίσκονται στα πρόθυρα της απελπισίας για τον ίδιο λόγο. Δεν γίνεται να είμαι απαθής απέναντι σ’ αυτό...

- Ας αρχίσουμε ανάποδα αυτή τη φορά, κάνοντας την αυτοκριτική μας. Εγώ, εσύ, όλοι μας, όλοι οι πολίτες αυτής της χώρας φταίμε, έχουμε μερίδιο για το ότι φτάσαμε σε αυτό το χάλι;

- Η κρίση αυτή που μας έχει επιβληθεί και ξεζουμίσει είναι κρίση της οικονομίας της εκμετάλλευσης και δεν βλέπω γιατί πρέπει να φορτώνονται με ενοχές οι πολίτες που είναι οι τελευταίες τρύπες του ζουρνά. Το μόνο που μπορώ να προσάψω είναι μια ελαφρομυαλιά σ’ όσους «τσίμπησαν» και ξόδευαν πάνω από τις αντοχές τους.

- Κατάγεσαι και ζεις ακόμη σε μια κατ’ εξοχήν αγροτική περιοχή, πιθανότατα το πιο κατάλληλο μέρος για γεωργία στην Ελλάδα. Μια από τις αιτίες που μας έφεραν στο σημείο να έχουμε αυτό το τεράστιο χρέος είναι βέβαια η διάλυση του παραγωγικού ιστού της χώρας, διαδικασία που ξεκίνησε ήδη από τη μεταπολίτευση και άρχισε βέβαια από τη γεωργία. Αυτό που θέλω να μου πεις από την προσωπική σου εμπειρία, από όσα βλέπεις γύρω σου όλα αυτά τα χρόνια, είναι αν οι ίδιοι οι αγρότες είναι θύματα ή συνένοχοι σε αυτή την υπόθεση.

- Κυρίως είναι θύματα... Γιατί το μέγιστο του κόπου τους πηγαίνει στις εταιρείες φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων και στους εμπόρους. Αλλά είναι και θύτες γιατί στο όνομα του κέρδους ρίχνουν, χωρίς αναστολές οι περισσότεροι, διάφορα δηλητήρια στις καλλιέργειές τους καταστρέφοντας το φυσικό περιβάλλον και βάζοντας σε κίνδυνο τις ζωές των καταναλωτών αλλά και τις δικές τους.

- Θα σου ζητήσω να θυμηθείς το επάγγελμα που σπούδασες και ασκούσες αρκετά παλαιότερα για να μου απαντήσεις σε κάτι. Δημόσια έργα, αυτό το τεράστιο ζήτημα που σχετίζεται με τη χρεωκοπία μας και όχι μόνο... Πες μου λοιπόν ως μηχανικός τόσο τα περιβόητα ολυμπιακά όσο και όλα τα υπόλοιπα, από δρόμους μέχρι το μικρότερο σχολείο, τα πληρώνουμε σε υπέρμετρα μεγάλο κόστος ή όχι; Αν ναι, γιατί διάβολο συμβαίνει αυτό; Και κυρίως υπήρχε, υπάρχει τρόπος να τα πληρώνουμε λιγότερο και να είναι της ίδιας ή και καλύτερης ίσως ποιότητας;

- Σε μια κοινωνία που έχει θεοποιήσει το κέρδος είναι λογικό να συμβαίνουν αυτά. Η λύση κατ’ εμέ είναι η διάσπαση του κράτους σε μικρές αυτοδιαχειριζόμενες κοινότητες, όπου οι άνθρωποι γνωρίζονται μεταξύ τους, συναποφασίζουν αμεσοδημοκρατικά και, όσον αφορά τα διάφορα έργα, συμμετέχουν στην κατασκευή ή συνεπιστατούν όταν δεν μπορούν να το φτιάξουν οι ίδιοι.

- Και με την ευκαιρία χάρηκες ή λυπήθηκες που μας πήραν πίσω τους Μεσογειακούς και δεν θα μπορέσει να ζήσει και η Θεσσαλία τις στιγμές «αθλητικού κλέους» που έζησε η Αθήνα το 2004;

- Καρφί δεν μου καίγεται για τους αγώνες της ντόπας!

- Ξέροντας ότι συμμετέχεις σε αυτό το κίνημα τι θα είχες να απαντήσεις στους κυβερνητικούς ή όποιους άλλους θα σου έλεγαν ότι μη πληρώνοντας διόδια πρώτον επιβαρύνεις το εθνικό μας χρέος, δεύτερον -και όπως οι φοροδιαφεύγοντες- κλέβεις τους συμπολίτες σου και τρίτον συμβάλλεις στην περαιτέρω υποβάθμιση της ζωής στη χώρα;

- Η συμμετοχή μου στο κίνημα δηλώνει ανυπακοή απέναντι σε άδικους νόμους. Δεν πρέπει να σκύβουμε το κεφάλι και να σεβόμαστε νόμους που είναι αποτέλεσμα συναλλαγής μεταξύ ξεφτιλισμένων πολιτικών και άπληστων μεγαλοτάδε. Δεν είναι καμιά μεγάλη επανάσταση το κίνημα κατά των διοδίων. Είναι όμως μιά αρχή, ένας πυρήνας που θα μας εθίσει στην ακηδεμόνευτη αλληλεγγύη, ένα δοκιμαστήριο για να ξεπεράσουμε τον φόβο που τόσο επίμονα σταλάζουν μέσα μας οι εξουσιάζοντες.

- Τελικά, με το χέρι στην καρδιά, πιστεύεις ότι υπήρχε άλλος τρόπος δανεισμού ή η τρόικα ήταν μονόδρομος;

- Νομίζω ότι η λύση -επώδυνη αλλά παλικαρίσια- ήταν να πούμε στους δανειστές «πάρτε την τρόικά μας» και να γυρίσουμε στη δραχμή ή σε οποιοδήποτε άλλο σκατονόμισμα θέλαμε. Οι οικονομικές απώλειες θα ήταν πιο δίκαιες και μετά από καμιά εικοσαριά χρόνια θα περνούσαμε και πάλι το κατώφλι της τρυφηλότητας.

- Και για να φύγουμε λίγο από τα δικά μας, αλλά μένοντας στο θέμα και στη γειτονιά μας, βλέπεις αυτά που συμβαίνουν στις αραβικές χώρες ως θετική εξέλιξη ή είσαι από εκείνους τους σκεπτικιστές που φοβούνται ένα καπέλωμα της λαϊκής εξέγερσης από τον θρησκευτικό, ισλαμικό φονταμενταλισμό με αποτέλεσμα μια κατάσταση ίσως χειρότερη και από αυτή που επικρατούσε ως τώρα;

- Είμαι υπέρ της ελευθερίας και ενάντια στη μισαλλοδοξία απ’ όπου κι αν προέρχεται, από τα δεξιά, τα αριστερά ή οπουδήποτε αλλού. Στις χώρες αυτές υπήρχαν δικατατορικά / απολυταρχικά καθεστώτα και ήταν φυσικό οι άνθρωποι να ξεσηκωθούν εναντίον τους. Θέλω να πιστεύω ότι οι εξεγέρσεις δεν θα οδηγήσουν σε άλλου τύπου, αλλά εξίσου μη δημοκρατικές καταστάσεις...

Από εκεί και πέρα καλό είναι οι λαοί να αφήνονται να λύνουν μόνοι τα προβλήματά τους και σαφώς με ενοχλεί η ανάμειξη Αμερικανών και ΝΑΤΟ στη Λιβύη. Δεν αποτελεί όμως έκπληξη καθώς οι Αμερικανοί παίζουν τον ρόλο του χωροφύλακα της περιοχής εδώ και δεκαετίες...

- Μιλώντας για δυσάρεστες εκπλήξεις σε σόκαρε η πυρηνική καταστροφή στην Ιαπωνία;

- Αν κάτι είναι σοκαριστικό, είναι η ηλιθιότητα των Ιαπώνων, είναι η χώρα που πρώτη υπέστη μια τεράστια καταστροφή εξ αιτίας της πυρηνικής ενέργειας και όχι μόνο πολύ σύντομα άρχισαν να τη χρησιμοποιούν οι ίδιοι, αλλά και, όπως αποδείχθηκε, ιδιαίτερα εκτεταμένα. Δεν θα μπορούσα να είμαι περισσότερο αντίθετος στην πυρηνική ενέργεια για πολλούς λόγους και ένας από αυτούς είναι ότι είναι και ο πιο συγκεντρωτικός από όλους τους τρόπους παραγωγής ενέργειας. Θα μπορούσα, μιλώντας σε επιστημονικό πλαίσιο, να τον παραλληλίσω με τη δικτατορία, τόσο συγκεντρωτικός είναι από τεχνολογικής πλευράς. Θα ήθελα επίσης να πω πως το ότι είναι ένας φθηνός τρόπος παραγωγής ενέργειας δεν είναι απλά ένας μύθος, αλλά ένα ψέμα που προσπαθούν να μας κάνουν να χάψουμε οι υποστηρικτές της. Αν συνυπολογιστεί το κόστος συντήρησης των εγκαταστάσεων, διαχείρισης των καταλοίπων και προφύλαξης από αυτά και η περιβαλλοντική επιβάρυνση είναι σαφέστατα το δαπανηρότερο είδος ενέργειας.

- Για να έρθουμε και στα του δίσκου, πριν απ’ όλα είναι η ιδέα μου ή στις τελευταίες δουλειές σου προσπαθείς να μειώνεις όλο και περισσότερο την ερμηνευτική παρουσία σου; Και, όσο και αν στις συναυλίες υπάρχει βέβαια η Ματούλα Ζαμάνη, κρίνεις ότι τα τραγούδια σου τα τελευταία χρόνια είναι μόνο για ανδρικές φωνές, τουλάχιστον στη δισκογραφική εκδοχή τους;

- Το πρώτο μάλλον είναι ιδέα σου, να το προσέξεις αυτό, τέτοιες καταστάσεις μπορεί να αποδειχθούν επικίνδυνες (γέλια)! Αυτή τη φορά λέω περισσότερα τραγούδια από ποτέ άλλοτε, ζορίστηκα πολύ μέχρι να το κάνω και έχω αποφασίσει να μην ξανασυμβεί στο μέλλον. Θα λέω ένα - δύο μοναχά, ίσα για να μαγαρίζω τη φάση (περισσότερα γέλια). Όσον αφορά το δεύτερο, όντως τα τελευταία χρόνια τα τραγούδια που κάνω μυρίζουν περισσότερη... βαρβατίλα!

- Ολοφάνερα έχεις δώσει το μεγαλύτερο ενορχηστρωτικό μέρος του δίσκου στον Φώτη Σιώτα και αληθινά έκανε θαυμάσια δουλειά. Υπήρχε όμως κάποιος λόγος που προσπάθησες να τον αναδείξεις -για πρώτη φορά από όσο μπορώ να θυμηθώ- και ως τραγουδιστή εκτός από μουσικό;

- Έχει ξανατραγουδήσει σε δίσκο μου ο Φώτης, το «Αερικό» στο «Διάφανος». Έχει ωραία φωνή, λέει αρκετά τραγούδια στις συναυλίες και πιστεύω ότι του ταιριάζανε τα συγκεκριμένα κομμάτια.

- Και για να κλείσουμε με τα ερμηνευτικά, ο Ορφέας Περίδης είναι βέβαια ένας σπουδαίος τραγουδοποιός και διαθέτει μια πολύ καλή φωνή, μια εποχή μάλιστα είχε συνεργαστεί με αρκετά σημαντικά ονόματα της ελληνικής μουσικής. Πώς και τον... θυμήθηκες όμως τώρα, όταν όλοι οι άλλοι τον έχουν σχεδόν ξεχάσει;

- Δεν συμφωνώ ότι είχε ξεχαστεί... Ο Ορφέας είναι πάντα ενεργός, τώρα αν η ευαισθησία και η συστολή του τον κρατούν μακριά από κραυγαλέες παρουσίες είναι σίγουρα στα υπέρ του.

- Υπήρξε συνειδητή προσπάθεια να είναι η ενορχήστρωση ακόμα πιο «φευγάτη» από άλλες φορές, κατά τη γνώμη μου συνεχίζοντας κατά κάποιον τρόπο από εκεί όπου σταμάτησε το «Η Βροχή Από Κάτω»;

- Δεν έγινε κάτι επιτηδευμένα. Με τον Φώτη δοκιμάζαμε διάφορα πράγματα και ό,τι μας άρεσε το κρατούσαμε.

- «Ελάχιστος εαυτός» σημαίνει να κρατάμε πάρα πολύ λίγα για εμάς ή να δίνουμε όσα μπορούμε περισσότερα στους άλλους;

- Στην προσπάθεια να δώσω τη δική μου εξήγηση έγραψα ένα σχεδόν παραληρηματικό κείμενο το οποίο στάθηκε και αφορμή για τη γένεση του δίσκου. Αλλά ας κάνουμε τα πράγματα πιο απλά, δες τον σαν ένα τίτλο δίσκου... χωρίς νόημα!

- Έστω και με το «Φέγγαρος» συνεχίζεται και αυτή τη φορά η παράδοση που θέλει σε κάθε δίσκο σου να υπάρχει ένα κομμάτι με... αστρονομικό θέμα. Γιατί αλήθεια αυτή η εμμονή, τα ουράνια σώματα εκπροσωπούν, ίσως ακόμα και εκφράζουν, κάτι ιδιαίτερο για εσένα;

- Είναι όμορφα, μεταφέρουν στη λάμψη τους το παρελθόν του σύμπαντος και της ύπαρξής μας, νιώθω ταραχή και μούδιασμα όταν τα ατενίζω και μετά από αυτό γίνομαι καλύτερος σαν άνθρωπος.

- Όταν σου είχα ζητήσει ένα σχόλιο για τα γεγονότα του Δεκεμβρίου του 2008 το είχες κλείσει με κάποιους στίχους από το «San Michele», που τότε ήταν ακόμα στο στάδιο της σύνθεσης. Εξακολουθεί να απηχεί τη θέση σου για το σκληρό πρόσωπο της εξουσίας και την καταστολή με την οποία εκδηλώνεται, αμφότερα φαινόμενα που βλέπουμε όλο και συχνότερα;

- Όσο περισσότερο νιώθουν οι κρατούντες ότι χάνουν τα κεκτημένα τους τόσο πιο βίαιοι, βρώμικοι και κακοί γίνονται. Δεν νομίζω πως πρέπει να τους ακολουθήσουμε σ’ αυτό. Όποιος πολεμά τέρατα υπάρχει ο κίνδυνος να γίνει και ο ίδιος τέρας. Ας βρούμε τρόπους μέσα από μορφές αυτοοργάνωσης και ανάλογης πρακτικής να διαδώσουμε τη φωτεινή πλευρά του ανθρώπου. Εντάξει, πάντως, κανένα γιαούρτι που και που και μάλιστα ληγμένο δεν νομίζω να πειράζει και τόσο!

- Αναμφίβολα το «Ερώτηση Κρίσεως» είναι η απάντησή σου σε πράγματα και συμπεριφορές όπως η υπόθεση των μεταναστών από την Κρήτη. Αναρωτιέμαι όμως αν είναι αυτό που έχεις να πεις και συγκεκριμένα σε οργανώσεις, κόμματα, ακόμα και πρόσωπα που κόπτονται τόσο πολύ υπέρ του «περιούσιου, τρισχιλιετούς έθνους μας»...

- Ο καθένας μας μπροστά στην αβεβαιότητα και το χάος της ύπαρξης «ψήνεται» από διάφορα. Να αναφέρω μερικά χωρίς αξιολογική σειρά: Θρησκεία, έθνος, αθλητική ομάδα, κόμμα... Εμένα δυστυχώς τίποτα από αυτά δεν μπορεί να με καθησυχάσει. Είμαι έρμαιο του κοσμικού παλμού, αλληλούια!

- Συμπτωματικά είδα κάπου στο Διαδίκτυο ότι πέρυσι είχες παίξει σε μιαν εκδήλωση για την άμεση δημοκρατία στη Θεσσαλονίκη. Πιστεύεις αληθινά σε αυτή την έννοια μα και πρακτική ή είναι απλά μια όμορφη, ρομαντική ουτοπία; Μπορεί άραγε να αποτελέσει μια διέξοδο από το συνολικό - και συλλογικό - αδιέξοδο στο οποίο βρίσκεται αυτή η χώρα ή απαιτείται ένα πολύ ευρύτερο και περισσότερο σύνθετο όραμα μα και σχέδιο δράσης;

- Τα «ευρύτερα» και «περισσότερο σύνθετα» σχέδια είναι αυτά που μας έφεραν στο αδιέξοδο, γιατί τότε κάνουν την εμφάνισή τους και οι αντιπρόσωποι, οι ειδικοί, οι έξυπνοι, οι χαρισματικοί και εν γένει οι κάθε λογής κουφάλες που αποκτώντας κάποια προνόμια θέλουν μετά να τα διατηρήσουν για πάντα. Δεν πιστεύω σε κανένα είδος ηγέτη, δεν εμπιστεύομαι τις «πεφωτισμένες ηγεσίες» κάθε είδους και απόχρωσης... Αντίθετα λειτουργώντας αμεσοδημοκρατικά, σε κοινότητες που αντέχει η ανθρώπινη κλίμακα, είναι πολύ πιο δύσκολο να γίνουν στραβοτιμονιές. Και ενώ αυτό φαίνεται σαν ουτοπία υπάρχουν νησίδες όπου πραγματώνεται μέσα σε μια ατμόσφαιρα αισιοδοξίας και ανθρωπιάς…



Ψέλνει στη Σιμωνόπετρα κι ακούγεται στον Άδη
μα οι τρομαγμένοι κάνουνε πως τάχα δεν ακούν.
Κλέβει το χνούδι απ'τα παιδιά, τα μονοπάτια σβήνει,
βαφτίζεται στην έρημο και γίνεται Σιμούν.

Στέλνει καράβια στο γκρεμό,
τον ίσκιο ξεθωριάζει,
κάνει κι εμένα φρύγανο,
μα εμένα δε με νοιάζει.

Με το 'να χέρι στη χαρά και τ' άλλο στην ομίχλη,
δεμένο με γλεντήσανε τα λαίμαργα πουλιά.
Γυρεύω την πανσέληνο να πέσει στο πηγάδι,
να κοιταχτώ, να θυμηθώ πως ήμουνα παλιά.

Να θυμηθώ, να ξεχαστώ
να γίνω ερυθρελάτη
οι ρίζες μου στον ουρανό,
τα φύλλα στο κρεβάτι.

Να βρω κι εσάς αδέρφια μου, που 'χετε ξεθυμάνει,
το φόβο και την ομορφιά να βάλουμε μαζί.
Να πλύνουμε με το κρασί τα νυσταγμένα μάτια
κι ύστερα να σαλπάρουμε στη θάλασσα πεζοί.

Και τα παρτάλια οι σκέψεις μας,
πειρατική σημαία.
Όλα στραβά γινήκανε
και όλα είν' ωραία.

http://rigasili.blogspot.com/2011/04/blog-post_5302.html#more