Η ΣΤΟΑ ΤΩΝ ΕΙΔΩΛΩΝ
Η λεγομένη Στοά των ειδώλων αποτελούσε μέρος της Ρωμαϊκής Αγοράς της Θεσσαλονίκης που ήταν κτισμένη στον ίδιο χώρο της παλαιότερης Ελληνιστικής Αγοράς. Υπολογίζεται ότι το τμήμα αυτό βρίσκονταν ανάμεσα στο κατοπινό BEI HAMAMI (λουτρά Παράδεισος) και τον Χριστιανικό ναό του Αγίου Νικολάου. Κτίστηκε κατά το τέλος του 2ου μ.Χ. αιώνα, δηλαδή κατά την εποχή των Αντωνίνων Ρωμαίων Αυτοκρατόρων. Το όνομα με το οποίο έμεινε γνωστή,... το πήρε πολύ αργότερα λόγω των αναγλύφων "ειδώλων" (έτσι δυστυχώς χαρακτηρίζονταν στους αιώνες του φανατισμού και της μισαλλοδοξίας τα αγάλματα που απαγορεύθηκε πλέον να αγάλλουν και να τιμούν) που υπήρχαν στις δύο πλευρές των πεσσών του άνω τμήματος της Στοάς. Η Στοά αυτή ήταν ανοιχτού τύπου και όριζε την κεντρική είσοδο της Αγοράς, η οποία ήταν διαμορφωμένη σε δύο κλιμακωτά -ανάλογα με την κλίση του εδάφους- επίπεδα.
Η Στοά στο κάτω τμήμα της ήταν Κορινθιακού ρυθμού κιονοστοιχία και στο επάνω πεσσοστοιχία με οκτώ ανάγλυφες μορφές, μεγάλης αισθητικής ομορφιάς. Τα ανάγλυφα αυτά παρίσταναν στην εσωτερική πλευρά, τον Θεό Διόνυσο με πάνθηρα, μία Μαινάδα σαλπίζουσα, την κόρη του Μίνωα Αριάδνη και την Λήδα με τον μεταμορφωμένο σε κύκνο Δία. Στην άλλη, την εξωτερική πλευρά, την πτερόεσσα Νίκη, την αγαπημένη του Διονύσου, Νύμφη Αύρα, έναν από τους δύο Διοσκούρους, σημαντικό πρόσωπο των Καβειρίων Μυστηρίων και τον Γανυμήδη. Η λαϊκή παράδοση επηρεασμένη από την ζωντάνια των αναγλύφων που έμοιαζαν με μαρμαρωμένες ανθρώπινες μορφές, τις ονόμασε "Γητεμένες" και "Μαγεμένες". Έπλασε ακόμη και έναν σχετικό μύθο για τον έρωτα του Μεγαλέξανδρου με την βασίλισσα της Θράκης και την μεταμόρφωσή της σε μια από τις ανάγλυφες μορφές.
Η Στοά σώζονταν σε καλή κατάσταση μέχρι τον 19ο αιώνα κι ένα μέρος της, στην αυλή εβραϊκής κατοικίας, έχει ωραιότατα αποτυπωθεί σε χαρακτικά της εποχής. Στα χαρακτικά αυτά βασίστηκε και το πολύ καλό ημερολόγιο που εξέδωσε πρόσφατα ο Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας (επιτέλους και μια προσπάθεια στην σωστή κατεύθυνση του Ελληνικού Πολιτισμού!). Το 1864, το μνημείο με "άδεια" των Τουρκικών αρχών, διαλύθηκε, όπως και τόσα άλλα, και μεταφέρθηκε με το πλοίο "La Mouette", στο νησί των Κύκνων. Από εκεί το 1869, με προσωπική εντολή του Ναπολέοντος Γ', τα μέλη του μεταφέρθηκαν στο Μουσείο του Λούβρου, όπου εκτίθενται και σήμερα, όμηροι και μάρτυρες του τρόπου με τον οποίο οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται τις αξίες ενός Πολιτισμού που υποκριτικά τιμούν και που βέβαια η κλοπή και κλεπταποδοχή δεν είναι ανάμεσα στις αρετές του.
Η Στοά στο κάτω τμήμα της ήταν Κορινθιακού ρυθμού κιονοστοιχία και στο επάνω πεσσοστοιχία με οκτώ ανάγλυφες μορφές, μεγάλης αισθητικής ομορφιάς. Τα ανάγλυφα αυτά παρίσταναν στην εσωτερική πλευρά, τον Θεό Διόνυσο με πάνθηρα, μία Μαινάδα σαλπίζουσα, την κόρη του Μίνωα Αριάδνη και την Λήδα με τον μεταμορφωμένο σε κύκνο Δία. Στην άλλη, την εξωτερική πλευρά, την πτερόεσσα Νίκη, την αγαπημένη του Διονύσου, Νύμφη Αύρα, έναν από τους δύο Διοσκούρους, σημαντικό πρόσωπο των Καβειρίων Μυστηρίων και τον Γανυμήδη. Η λαϊκή παράδοση επηρεασμένη από την ζωντάνια των αναγλύφων που έμοιαζαν με μαρμαρωμένες ανθρώπινες μορφές, τις ονόμασε "Γητεμένες" και "Μαγεμένες". Έπλασε ακόμη και έναν σχετικό μύθο για τον έρωτα του Μεγαλέξανδρου με την βασίλισσα της Θράκης και την μεταμόρφωσή της σε μια από τις ανάγλυφες μορφές.
Η Στοά σώζονταν σε καλή κατάσταση μέχρι τον 19ο αιώνα κι ένα μέρος της, στην αυλή εβραϊκής κατοικίας, έχει ωραιότατα αποτυπωθεί σε χαρακτικά της εποχής. Στα χαρακτικά αυτά βασίστηκε και το πολύ καλό ημερολόγιο που εξέδωσε πρόσφατα ο Οργανισμός Πολιτιστικής Πρωτεύουσας (επιτέλους και μια προσπάθεια στην σωστή κατεύθυνση του Ελληνικού Πολιτισμού!). Το 1864, το μνημείο με "άδεια" των Τουρκικών αρχών, διαλύθηκε, όπως και τόσα άλλα, και μεταφέρθηκε με το πλοίο "La Mouette", στο νησί των Κύκνων. Από εκεί το 1869, με προσωπική εντολή του Ναπολέοντος Γ', τα μέλη του μεταφέρθηκαν στο Μουσείο του Λούβρου, όπου εκτίθενται και σήμερα, όμηροι και μάρτυρες του τρόπου με τον οποίο οι Ευρωπαίοι αντιλαμβάνονται τις αξίες ενός Πολιτισμού που υποκριτικά τιμούν και που βέβαια η κλοπή και κλεπταποδοχή δεν είναι ανάμεσα στις αρετές του.
Επαμεινώνδας Παντελεμίδης
ΤΑ ΑΓΑΛΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΤΟΑΣ ΤΩΝ "ΕΙΔΩΛΩΝ"Με ιδιαίτερη χαρά παρουσιάζουμε την προσπάθεια μιας ομάδος συμπολιτών μας, για την επαναφορά στην Ελλάδα των ουσιαστικά κλαπέντων από Γάλλους αγαλμάτων της ΣΤΟΑΣ ΤΩΝ "ΕΙΔΩΛΩΝ". Τα περίτεχνα αυτά αγάλματα κοσμούσαν το πεντακίονο της αρχαίας αγοράς και τώρα φιλοξενούνται στο Λούβρο.
Της προσπαθείας αυτής ηγείται ο γνωστός συγγραφέας και ζωγράφος κ. Μιχάλης Καλόπουλος, ο οποίος ξεκίνησε αυτή την προσπάθεια από τον δήμο Κορδελιού Θεσσαλονίκης. Η ΤΕΤΡΑΚΤΥΣ ασπάζεται και υποστηρίζει ένθερμα αυτή την προσπάθεια. Παραθέτουμε την επιστολή του κ. Καλόπουλου, η οποία απεστάλη στον Δήμαρχο Κορδελιού καθώς και έναν γενικό τύπο επιστολής προς κάθε φορέα που θα ήθελε να υποστηρίξη αυτή την ευγενική προσπάθεια.
Καλόπουλος Μιχάλης
Ευζώνων 8
Νέο Κορδελιό
Προς τον Πρόεδρο του πνευματικού κέντρου "Μελίνα Μερκούρη" και Δήμαρχο Ελευθερίου-Κορδελιού Κον Στάθη ΚαϊτατζίδηΘεσσαλονίκη 28/7/96
Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,
Αξιότιμε κύριε Δήμαρχε,
καιρό τώρα με απασχολεί η ιδέα, να υποκινήσουμε μια σοβαρή πρόταση επιστροφής του θαυμάσιου πεντακίονου της Θεσσαλονίκης, (τμήμα πύλης της αρχαίας αγοράς της Θεσσαλονίκης που έγινε γνωστό με το όνομα "πύλη των ειδώλων") προς τις αρμόδιες γαλλικές αρχές και ιδιαίτερα του παρισινού μουσείου του "Λούβρου", όπου το υπέροχο αυτό αλλοτινό στολίδι της Θεσσαλονίκης, αποτελεί ξεχωριστή μουσειακή ατραξιόν. Μετά από την πρόσφατη προφορική σας συγκατάθεση, ζητώ λοιπόν και γραπτώς την συμπαράστασή σας στο όμορφο αυτό αίτημα.
Βέβαια, θεωρητικά δεν υπάρχει παρά ελάχιστη περίπτωση επιτυχίας, αυτός όμως δεν είναι και ο λόγος να μην το ζητήσουμε. Ας θυμηθούμε οτι πολλές μάχες στην ιστορία μας κερδίθηκαν επειδή ξεκίνησαν κι όχι επειδή είχαν οποιαδήποτε πιθανότητα επιτυχίας! Υπενθυμίζω χάριν παραδειγματισμού, ότι η πραγματοποίηση επιστροφής ιερών της φυλής των εβραίων, ήταν επανειλημμένα επιτυχής, από την εποχή ακόμη του Κύρου της Περσίας, αλλά και αργότερα του Ιουστινιανού! Δεν βλέπω λοιπόν, τι το ανεπίκαιρο μπορεί να έχει μια τέτοια αίτηση, σήμερα που ο πολιτισμός ανέρχεται απειλώντας έντονα κάθε αυθαίρετο κάτοχο ξένης πολιτισμικής περιουσίας.
Πολλά δε, θα είναι τα οφέλη μιας τέτοιας απόλυτα εθνοφελούς κίνησης, αν δημιουργηθεί έστω κάποιος σχετικός θόρυβος γύρω από το θέμα αυτό. Πρώτο και καλύτερο, θα μάθουν όλοι οι Θεσσαλονικείς και κατ' επέκταση όλοι οι Έλληνες, την ύπαρξη και την ιστορία του υπέροχου αυτού μνημείου, που κακώς διατηρούμε την ονομασία με την υποτιμητική χροιά "πύλη των ειδώλων". Δεύτερον, θα διαφημίσουμε την απλή αλήθεια, οτι η ελληνική κληρονομιά, όχι μόνο έχει πατρίδα αλλά και ανθρώπους που την αγαπούν και πως η κλεπταποδοχή των καλλιτεχνημάτων οποιουδήποτε λαού, δεν τιμά κανένα πολιτισμένο έθνος και πολύ περισσότερο τους Γάλλους, που έχουν να επιδείξουν πράγματι σοβαρή έφεση και αγάπη για την κλασσική Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Κατ' επέκταση, με ένα τέτοιο αίτημα επεμβαίνει κανείς δυναμικά στην διαμόρφωση της τοπικής ιστορίας, δημιουργώντας αφορμές για πολλαπλή δράση και συσπείρωση γύρω από σημαντικά θέματα πολύτιμης εθνογνωσίας.
Βέβαιος οτι θα δώσετε την πλέον κατάλληλη συνέχεια στην πολιτιστική αυτή αίτηση, είμαι πρόθυμος να προσφέρω οποιαδήποτε πρόσθετα στοιχεία ή υπηρεσίες που θα μου ζητηθούν.
Σας εσωκλείω σχέδια και σκαριφήματα με τις οκτώ υπέροχες ανάγλυφες μορφές της. Για περισσότερες πληροφορίες παραπέμπω στα πολύ ενδιαφέροντα βιβλία: "η λεηλασία των ελληνικών αρχαιοτήτων" του Κ. Σιμόπουλου. Καθώς και στο "Κυνηγοί αρχαιοτήτων στην Ελλάδα" της C. PH. Bracken.
Με εκτίμηση
Μ. Θ. Καλόπουλος
Προτεινόμενη ονομασία του θαυμασίου αυτού τμήματος της κεντρικής πύλης της αγοράς της αρχαίας Θεσσαλονίκης είναι: "πύλη των αγαλμάτων". (Αγαλμα: από το ρήμα αγάλλω=λαμπρύνω, κοσμώ, ευφραίνω, χαροποιώ), αντί της ονομασίας, "πύλη των ειδώλων", που δίνει αναπόφευκτα κακούς συνειρμούς.
Βέβαια, θεωρητικά δεν υπάρχει παρά ελάχιστη περίπτωση επιτυχίας, αυτός όμως δεν είναι και ο λόγος να μην το ζητήσουμε. Ας θυμηθούμε οτι πολλές μάχες στην ιστορία μας κερδίθηκαν επειδή ξεκίνησαν κι όχι επειδή είχαν οποιαδήποτε πιθανότητα επιτυχίας! Υπενθυμίζω χάριν παραδειγματισμού, ότι η πραγματοποίηση επιστροφής ιερών της φυλής των εβραίων, ήταν επανειλημμένα επιτυχής, από την εποχή ακόμη του Κύρου της Περσίας, αλλά και αργότερα του Ιουστινιανού! Δεν βλέπω λοιπόν, τι το ανεπίκαιρο μπορεί να έχει μια τέτοια αίτηση, σήμερα που ο πολιτισμός ανέρχεται απειλώντας έντονα κάθε αυθαίρετο κάτοχο ξένης πολιτισμικής περιουσίας.
Πολλά δε, θα είναι τα οφέλη μιας τέτοιας απόλυτα εθνοφελούς κίνησης, αν δημιουργηθεί έστω κάποιος σχετικός θόρυβος γύρω από το θέμα αυτό. Πρώτο και καλύτερο, θα μάθουν όλοι οι Θεσσαλονικείς και κατ' επέκταση όλοι οι Έλληνες, την ύπαρξη και την ιστορία του υπέροχου αυτού μνημείου, που κακώς διατηρούμε την ονομασία με την υποτιμητική χροιά "πύλη των ειδώλων". Δεύτερον, θα διαφημίσουμε την απλή αλήθεια, οτι η ελληνική κληρονομιά, όχι μόνο έχει πατρίδα αλλά και ανθρώπους που την αγαπούν και πως η κλεπταποδοχή των καλλιτεχνημάτων οποιουδήποτε λαού, δεν τιμά κανένα πολιτισμένο έθνος και πολύ περισσότερο τους Γάλλους, που έχουν να επιδείξουν πράγματι σοβαρή έφεση και αγάπη για την κλασσική Ελλάδα και τον πολιτισμό της. Κατ' επέκταση, με ένα τέτοιο αίτημα επεμβαίνει κανείς δυναμικά στην διαμόρφωση της τοπικής ιστορίας, δημιουργώντας αφορμές για πολλαπλή δράση και συσπείρωση γύρω από σημαντικά θέματα πολύτιμης εθνογνωσίας.
Βέβαιος οτι θα δώσετε την πλέον κατάλληλη συνέχεια στην πολιτιστική αυτή αίτηση, είμαι πρόθυμος να προσφέρω οποιαδήποτε πρόσθετα στοιχεία ή υπηρεσίες που θα μου ζητηθούν.
Σας εσωκλείω σχέδια και σκαριφήματα με τις οκτώ υπέροχες ανάγλυφες μορφές της. Για περισσότερες πληροφορίες παραπέμπω στα πολύ ενδιαφέροντα βιβλία: "η λεηλασία των ελληνικών αρχαιοτήτων" του Κ. Σιμόπουλου. Καθώς και στο "Κυνηγοί αρχαιοτήτων στην Ελλάδα" της C. PH. Bracken.
Με εκτίμηση
Μ. Θ. Καλόπουλος
Προτεινόμενη ονομασία του θαυμασίου αυτού τμήματος της κεντρικής πύλης της αγοράς της αρχαίας Θεσσαλονίκης είναι: "πύλη των αγαλμάτων". (Αγαλμα: από το ρήμα αγάλλω=λαμπρύνω, κοσμώ, ευφραίνω, χαροποιώ), αντί της ονομασίας, "πύλη των ειδώλων", που δίνει αναπόφευκτα κακούς συνειρμούς.
Το πιθανό κείμενο προς τους αρμοδίους φορείς μπορεί να περιλαμβάνει ενδεχομένως τις εξής σκέψεις:
Αξιότιμοι κύριοι.Με την πεποίθηση οτι απευθυνόμεθα σε ανθρώπους που κατανοούν τις πολιτισμικές αξίες της εποχής μας, υποβάλουμε με πλήρη συναίσθηση του διαβήματός μας, αίτηση επιστροφής της πεντακίονης "πύλης των αγαλμάτων" της αρχαίας Θεσσαλονίκης, που εδώ και εκατόν τριάντα χρόνια (από το 1865) "εκλάπη" από την πόλη μας και έκτοτε "φιλοξενείται" στο φημισμένο σας μουσείο του Λούβρου. Οι καιροί που η πολιτισμική κίνηση μιάς χώρας στηριζόταν ανενδοίαστα στα πολιτισμικά δημιουργήματα άλλων χωρών παρέρχεται ανεπιστρεπτί. Δείγμα αληθινής και έμπρακτης συναίσθησης των πραγματικών πολιτισμικών αξιών του άμεσου μέλλοντος θα είναι η σταδιακή επιστροφή των αθέμιτα αποκτηθέντων αυτών θησαυρών.
Δεν είναι δυνατόν σε έναν κόσμο αυξανόμενης γνώσης, οι αρπαγές, η κατοχή και η επίδειξη των ξένων αριστουργημάτων να παραμένουν το μόνιμο καύχημα των λαών που επικαλούνται τις αρετές ενός πολιτισμένου έθνους, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι ακόμα και στην καλύτερη περίπτωση ο ιστορικός χαρακτηρισμός του κλεπταποδόχου είναι ο μοναδικός τίτλος τιμής που τους επιφυλάσσεται. Αλλωστε αξιοσημείωτο παραμένει το γεγονός, ότι το εν λόγω αριστούργημα αρχαίου κάλους, όχι μόνο δεν ανεκαλύφθη ποτέ από κανέναν μετά από αγωνιώδεις δαπανηρές πολύχρονες αναζητήσεις και κοπιαστικές ανασκαφές, πράγμα που ίσως δικαιολογούσε κάποια αόριστα δικαιώματα κατοχής, αλλά αποκτήθηκε με στυγνή δόλια συναλλαγή, ισοδύναμη της αρπαγής.
Η Θεσσαλονίκη, όπως άλλωστε και ολόκληρη η χώρα των Ελλήνων, κάτοχος άλλοτε πολλών τέτοιων ανεκτίμητων θησαυρών απογυμνώθηκε από ορδές επιτήδειων αρχαιοθηρευτών που συστηματικά έγδυσαν την χώρα από κάθε πολιτιστικό της καύχημα. Κάποτε υπήρξαν επαρκείς προϋποθέσεις και δικαιολογίες για την ντροπιασμένη αυτή πράξη. Σήμερα όμως, εξέλιπαν εντελώς όλες οι αφορμές για την συνεχιζόμενη παρακράτηση αυτών των πολυτίμων "εθνικών μας αρχείων".
Η πόλη της Θεσσαλονίκης που το 1997 έχει την τιμή της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης, δεν κατέχει "τίποτα" που να αποτελεί τεκμήριο της γαλλικής ιστορίας. Δεν βλέπουμε λοιπόν, ποιοί άλλοι ιδιαίτεροι λόγοι πολιτισμού, δικαιολογούν την "αιώνια" ξένη κατοχή του πολυτιμοτάτου αυτού εκθέματος, που αποτελεί αναντικατάστατο αποδεικτικό στοιχείο της ιστορίας της αρχαιότατης και υπέροχης αυτής πόλης.
Με την πεποίθηση ότι θα ανταποκριθείτε θετικά στην παραπάνω αίτηση ανταποκρινόμενοι στις επιταγές των καιρών και αποδεικνύοντας ότι ο πολιτισμός δεν είναι κενό γράμμα αλλά γενναίες αποφάσεις ουσίας, σας χαιρετούμε φιλικά βέβαιοι ότι η Ελλάδα, η χώρα που γέννησε τόσες παγκόσμιες αρετές, θα βρεί τρόπο να σας ανταποδώσει την τόλμη και τον έμπρακτο πολιτισμό της αποφάσεώς σας.
Δεν είναι δυνατόν σε έναν κόσμο αυξανόμενης γνώσης, οι αρπαγές, η κατοχή και η επίδειξη των ξένων αριστουργημάτων να παραμένουν το μόνιμο καύχημα των λαών που επικαλούνται τις αρετές ενός πολιτισμένου έθνους, χωρίς να αντιλαμβάνεται ότι ακόμα και στην καλύτερη περίπτωση ο ιστορικός χαρακτηρισμός του κλεπταποδόχου είναι ο μοναδικός τίτλος τιμής που τους επιφυλάσσεται. Αλλωστε αξιοσημείωτο παραμένει το γεγονός, ότι το εν λόγω αριστούργημα αρχαίου κάλους, όχι μόνο δεν ανεκαλύφθη ποτέ από κανέναν μετά από αγωνιώδεις δαπανηρές πολύχρονες αναζητήσεις και κοπιαστικές ανασκαφές, πράγμα που ίσως δικαιολογούσε κάποια αόριστα δικαιώματα κατοχής, αλλά αποκτήθηκε με στυγνή δόλια συναλλαγή, ισοδύναμη της αρπαγής.
Η Θεσσαλονίκη, όπως άλλωστε και ολόκληρη η χώρα των Ελλήνων, κάτοχος άλλοτε πολλών τέτοιων ανεκτίμητων θησαυρών απογυμνώθηκε από ορδές επιτήδειων αρχαιοθηρευτών που συστηματικά έγδυσαν την χώρα από κάθε πολιτιστικό της καύχημα. Κάποτε υπήρξαν επαρκείς προϋποθέσεις και δικαιολογίες για την ντροπιασμένη αυτή πράξη. Σήμερα όμως, εξέλιπαν εντελώς όλες οι αφορμές για την συνεχιζόμενη παρακράτηση αυτών των πολυτίμων "εθνικών μας αρχείων".
Η πόλη της Θεσσαλονίκης που το 1997 έχει την τιμή της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης, δεν κατέχει "τίποτα" που να αποτελεί τεκμήριο της γαλλικής ιστορίας. Δεν βλέπουμε λοιπόν, ποιοί άλλοι ιδιαίτεροι λόγοι πολιτισμού, δικαιολογούν την "αιώνια" ξένη κατοχή του πολυτιμοτάτου αυτού εκθέματος, που αποτελεί αναντικατάστατο αποδεικτικό στοιχείο της ιστορίας της αρχαιότατης και υπέροχης αυτής πόλης.
Με την πεποίθηση ότι θα ανταποκριθείτε θετικά στην παραπάνω αίτηση ανταποκρινόμενοι στις επιταγές των καιρών και αποδεικνύοντας ότι ο πολιτισμός δεν είναι κενό γράμμα αλλά γενναίες αποφάσεις ουσίας, σας χαιρετούμε φιλικά βέβαιοι ότι η Ελλάδα, η χώρα που γέννησε τόσες παγκόσμιες αρετές, θα βρεί τρόπο να σας ανταποδώσει την τόλμη και τον έμπρακτο πολιτισμό της αποφάσεώς σας.
Ακολουθεί σύντομη περιγραφή του εν λόγω πεντακιόνου, μαζί με ολιγόλογη περιγραφή των συνθηκών αφαίρεσής του από το κέντρο της Θεσσαλονίκης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου
Υβριστικά σχόλια δεν δημοσιεύονται...Επίσης χρησιμοποιήστε ελληνική γραφή για να αναρτηθούν τα σχόλιά σας.