ΟΛΥΜΠΟΣ - ΤΟ ΒΟΥΝΟ ΤΩΝ ΘΕΩΝ

Ο Όλυμπος, το υψηλότερο βουνό της Ελλάδας (2.917μ) βρίσκεται στη ΒΑ πλευρά της Θεσσαλίας και στη ΝΔ της Μακεδονίας ορίζοντας τα σύνορα των νομών Λάρισας και Πιερίας. Τα όρια του βουνού ορίζονται ως εξής: στα βόρεια το ρέμα Μακρύρρεμα χωρίζει τον ΟΛΥΜΠΟ από τον ορεινό όγκο της Βουλγάρας και ΒΑ από τα χωριά Πέτρα, Βροντού και Δίον ενώ ανατολικά υπάρχει η πόλη του Λιτόχωρου. Στη ΝΑ πλευρά η χαράδρα της Ζηλιάνας αποτελεί φυσικό διαχωριστικό όριο ενώ Ν-ΝΔ υπάρχουν τα χωριά Συκαμινέα και Καρυά. Δυτικά τα όρια ορίζονται από τα καλύβια Σκαρμού και Πύθιο ενώ τέλος στη ΒΔ πλευρά βρίσκονται τα χωριά Κοκκινοπηλός και το διάσελο του Σταυρού. Μορφολογία Χαρακτηριστικό του Ολύμπου είναι οι βαθιές χαράδρες και οι πολλές ομαλές κορυφές με υψόμετρο πάνω από 2.000μ ενώ οι κεντρικές,.... σχεδόν κάθετες βραχώδεις κορυφές εντυπωσιάζουν τον επισκέπτη. Ιδιαίτερο γνώρισμα της μορφολογίας της περιοχής αποτελούν τα «Μεγάλα καζάνια» τα οποία βρίσκονται στη Β-ΒΔ πλευρά και ορίζονται από το τόξο που σχηματίζουν οι κορυφές Τούμπα-Στεφάνι-Μύτικας-Σκάλα-Σκολιό με βάθος από 400-600μ. Επίσης αρκετό ενδιαφέρον έχουν τα «Μικρά καζάνια», το Στεφάνι, η μεγάλη και η μικρή Γούρνα. Στη Βόρεια πλευρά εκτείνεται το οροπέδιο των Μουσών με υψόμετρο 2.550μ. ενώ στο κέντρο του ορεινού όγκου το εκτεταμένο οροπέδιο της Μπάρας με υψόμετρο 2.350μ. Οι πολλές χαράδρες και ρεματιές δίνουν στον Όλυμπο μια εικόνα σπάνιας ομορφιάς. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε το ρέμα της Βροντούς με μήκος 10 χλμ., του Ξιδιά και η χαρακτηριστικότερη χαράδρα του Μαυρόλογγου με τον ποταμό Ενιπέα μήκους 13 χλμ. Ακόμη υπάρχουν το ρέμα της Ζηλιάνας μήκους 13 χλμ. του Μαυρατζά μήκους 10 χλμ. και το μεγάλο Ξερολάκι μήκους 15 χλμ. στη Βόρεια πλευρά του βουνού. Τέλος υπάρχουν τα ρέματα του Αραπλάκου, του Αράπη, της Μάνας, του Γκαλντριμιού, της Σκανδαλιάρας, της Μάλτας και της Βλάχας ή Λάζη Γρίβα. Χλωρίδα Τρεις διαφορετικές φυτικές ζώνες απαρτίζουν τον Όλυμπο. Στους πρόποδες και μέχρι τα πρώτα 600μ, ο επισκέπτη συναντά τα αείφυλλα: κουμαριά, πουρνάρι και ρείκι καθώς και τα μικρά φυλλοβόλα δέντρα - θάμνους όπως το παλιούρι, η κουτσουπιά και ο φράξος. Ανεβαίνοντας σε ύψος κυριαρχούν τα κωνοφόρα και μεγάλα φυλλοβόλα όπως η μακεδονική ελάτη και η οξιά σχηματίζοντας δάση και χαρίζοντας ελπιδοφόρο χρώμα σε όλη την περιοχή. Μέχρι σήμερα πολλοί βοτανολόγοι έχουν επισκεφθεί την περιοχή του Ολύμπου και ασχολήθηκαν με την πλούσια χλωρίδα του. Αξίζει να σημειωθεί ότι έχουν καταγραφεί πάνω από 1.600 είδη φυτών, εκ των οποίων 23 είναι ενδημικά. Πανίδα 'Aγρια ζώα και πτηνά έβρισκαν καταφύγιο στον Όλυμπο έως τις αρχές του 19ου αιώνα. Από τις αρχές όμως του 20ου αιώνα η ανθρώπινη δραστηριότητα (υλοτομία, κυνήγι) σε συνδυασμό με την απώλεια μέρους των δασών οδήγησαν στην εξάλειψη του μεγαλύτερου τμήματος της πλούσια πανίδας. Έτσι σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να συναντήσει είδη όπως: ο λύκος, η αγριόγατα, η αλεπού, το αγριογούρουνο, το κουνάβι, ο λαγός, το ζαρκάδι, το αγριόγιδο, ο σκαντζόχοιρος, ο σκίουρος, ο χιονοπόντικας, η βουνονυχτερίδα και η πυρρονυχτερίδα. Επίσης υπάρχουν διάφορα είδη φιδιών, χελώνες και σκορπιοί. Το αγριόγιδο κινούμενο σε μικρά κοπάδια στις πιο απότομες πλαγιές με εκπληκτική ταχύτητα και με άλματα που ξεπερνούν τα 5 μέτρα είναι το ζώο που ο επισκέπτης συναντά πιο εύκολα στην πεζοπορία. Γλωσσολογία Η βασική σημασία του Ολύμπου ως επίθετο είναι αυτή του μεγαλείου και της γαλήνης. Για την ετυμολογία της λέξης όμως υπάρχουν πολλές εκδοχές. Από τους περισσότερους γλωσσολόγους η λέξη θεωρείται προελληνικής προελεύσεως από ρίζα η οποία ταιριάζει ιδιαίτερα στον Όλυμπο με τις βραχώδεις κορυφές και δηλώνει το βράχο ή το βουνό, ενώ σαν «Ύλυμπος» πιθανόν να υπήρχε και στη μυκηναϊκή διάλεκτο. Στα λατινικά υπάρχουν οι λέξεις Olympus και Olympium από τα οποία επικράτησε και η λέξη Όλυμπος. Μυθολογία Οι σημαντικότερες πηγές για τον Όλυμπο στην αρχαιότητα είναι του Ομήρου στην «Οδύσσεια» και την «Ηλιάδα» και του Ησίοδου στα ποιήματά του «κοσμογονία» περιγράφοντας τις μάχες Τιτάνων και Θεών υποδηλώνοντας μεταβολές στα στοιχεία της φύσης. Ο Όμηρος στην Ηλιάδα ασχολείται με τα ζωή των θεών του Ολύμπου. Οι αρχαίοι Έλληνες πιστεύοντας ότι ο Όλυμπος είναι το υψηλότερο βουνό στον κόσμο τοποθέτησαν εκεί τους 12 σημαντικότερους από αυτούς. Έτσι ο Όλυμπος έγινε βουνό ιερό όπου λατρεύονταν το Δωδεκάθεο. Αυτή η άποψη για τους Ολύμπιους θεούς κράτησε έως τα μέσα του 6ου αιώνα όταν ο ποιητής Πίνδαρος αμφισβήτησε την άποψη του Ομήρου. Ο Πίνδαρος ύμνησε τους θεούς του Ολύμπου μέσω των Ολυμπιονικών δίνοντας τροφή σε έλληνες καλλιτέχνες να δημιουργήσουν μνημεία ως ευχαριστήρια των ανθρώπων προς αυτούς. Στο πέραμα του χρόνου και με την επικράτηση του Χριστιανισμού οι Ολύμπιοι θεοί χάνουν την αίγλη τους και μαζί τους παύει και κάθε αναφορά για τον Όλυμπο. Δεν υπάρχει καμιά γραπτή μαρτυρία για αναβάσεις στο βουνό έως τα χρόνια της τουρκοκρατίας όπου έγιναν οι πρώτες προσπάθειες από επιστήμονες και ορειβάτες. Μνημεία Χριστιανικά-Μοναστηριακά Σε υψόμετρο 820μ. μέσα στη χαράδρα του ποταμού Ενιπέα βρίσκεται η Μονή του Αγίου Διονυσίου του Ολύμπου. Χτισμένο το 1438 και ανακαινισμένο στα μέσα του 16ου αιώνα από τον Όσιο Διονύσιο ο οποίος υπήρξε από τους πρώτους εξερευνητές του Ολύμπου, το μοναστήρι είναι αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα. Υπάρχουν επίσης τρία παρεκκλήσια, των Ταξιαρχών, των Αρχαγγέλων και του Οσίου Νικάνορα. Το μοναστήρι λεηλατήθηκε και κάηκε από τους Τούρκους ενώ η τελευταία καταστροφή του έγινε το 1943 από τους Γερμανούς. Στην πλαγιά της κορυφής Μαγούλες και σε υψόμετρο 1020μ. βρίσκεται η Μονή του Σπαρμού. 'Ακμασε στις αρχές του 18ου αιώνα και έχει μεγάλη περιουσία κυρίως σε αιγοπρόβατα και κτήματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι βοήθησε να ιδρυθεί η μεγάλη σχολή της Τσαριτσάνης. Κατεβαίνοντας σε ύψος και φθάνοντας τα 820μ. βρίσκεται η Μονή Κανάλων σε απόσταση 8 χλμ. από το χωριό Καρυά. Χτισμένη από τον 17ο αιώνα είναι αφιερωμένη στη γέννηση της Θεοτόκου. Καταφύγια 1.«Σπήλιος Αγαπητός». Το Α΄ καταφύγιο της περιοχής βρίσκεται στη θέση μπαλκόνι σε ύψος 2.100μ. στην καρδιά του Μαυρόλογγου και ανήκει στην Ελληνική Ομοσπονδία Ορειβατικών συλλόγων (Ε.Ο.Ο.Σ). Διαθέτει 100 κρεβάτια, νερό, ηλεκτρικό, τηλέφωνο, θέρμανση και εστιατόριο. Διαχειριστής είναι από το 1955 ο οδηγός του Ολύμπου κος Ζολώτας. Λειτουργεί από Μάιο έως Οκτώβριο 6π.μ-10μ.μ. 2.«Βρυσοπούλες». Το Β΄ καταφύγιο που επίσης Σ βρίσκεται δυτικά της χαράδρας Μαυρατζά στη θέση Βρυσοπούλες σε υψόμετρο 1.800μ. Διαχειριστής είναι το Κ.Ε.Ο.Α.Χ από το1961. Διαθέτει 40 κρεβάτια, κουζίνα, νερό, ηλεκτρικό, κεντρική θέρμανση και τζάκι. 3.«Χρήστος Κάκαλος». Βρίσκεται στη ΝΔ άκρη του οροπεδίου των Μουσών σε υψόμετρο 2.650μ. και ανήκει στον Ε.Ο.Ο.Σ. διαχειριστής είναι ο Ε.Ο.Σ Λιτοχώρου και διαθέτει 18 κρεβάτια, κουζίνα και νερό δεξαμενής. 4.«Σταυρός» (Δημήτριος Μπουντόλας). Βρίσκεται στην Ανατολική πλευρά του Ολύμπου στη θέση Σταυρός 9,5 χλμ. από το Λιτόχωρο σε ύψος 930μ. Διαχειριστής είναι ο Ε.Ο.Σ Θεσσαλονίκης, λειτουργεί κυρίως ως αναψυκτήριο και εστιατόριο και μπορεί να φιλοξενήσεις 30 άτομα. 5.«Γιόσος Αποστολίδης». Βρίσκεται στο οροπέδιο των Μουσών στο Διάσελο σε ύψος 2.720μ. και ανήκει στον Ε.Ο.Σ Θεσσαλονίκης. Έχει δυνατότητα φιλοξενίας 80 ατόμων, διαθέτει νερό, τζάκι και οργανωμένη κουζίνα και είναι ανοιχτό από Ιούλιο-Σεπτέμβριο. Ορειβατικές διαδρομές Ένα μεγάλο και άριστα διατηρημένο δίκτυο μονοπατιών δίνει την ευκαιρία στο πεζοπόρο ή ορειβάτη να γνωρίσει τις ομαλές και τις πιο απότομες πλευρές αλλά τις κορυφές του Ολύμπου. Οι κυριότερες και πλέον συνηθισμένες διαδρομές είναι οι εξής: Λιτόχωρο-πριόνια μήκους 18 χλμ. Λιτόχωρο-πριόνια μέσω Ενιπέα. Πριόνια-καταφύγιο «Σπ. Αγαπητός» Καταφύγιο-Ψηλές Κορυφές Λιτόχωρο-Γκορτσιά-Οροπέδιο Μουσών-Μύτικας Λιτόχωρο-Καλόγηρος-Μύτικας Καρυά-Κορυφές Κοκκινοπηλός-Μύτικας Ξερολάκι-Μύτικας