Τράπεζες, δάνεια, καταθέσεις και ναυτοδάνεια στην Αρχαία Αθήνα

Δάνεια και τράπεζες, καταθέσεις και τόκοι, ασφάλιστρα και ναύλοι, πιστώσεις και υποθήκες, ήταν γνωστά στην αρχαία Ελλάδα.
Οι παλαιότερες αναφορές για τραπεζικές εργασίες ανάγονται στην Αθήνα το τελευταίο τέταρτο του 5ου αι.πχ, ή το πολύ ως το 450 πχ.
Πρώτοι αργυραμοιβοί που έκαναν περιστασιακά τους τραπεζίτες, χωρίς να είναι τραπεζίτες, ήταν γνωστοί Αθηναίοι που είχαν χρήματα και τοποθετούσαν μέρος της περιουσίας τους σε δάνεια. Εκτός από αυτούς περιστασιακοί τραπεζίτες ήταν και ο Αντισθένης,  Σωκλής, Αρχέστρατος, Σωκράτης, που εργάστηκαν μέχρι τα πρώτα χρόνια του 4ου αι πχ. 
Ο πλούσιος Διόδοτος ..είχε το 409 πχ. στο ταμείο του, 32.000 δραχμές, 30 Κυζηκινούς στατήρες--που ήταν ένα από τα πιο ισχυρά νομίσματα της εποχής και ισοδυναμούσε με 28 Αττικές δραχμές--, 46.000 δρχ σε ναυτοδάνεια, 10.000 σε ενυπόθηκα δάνεια κλπ, ο  Στρατοκλής, που είχε διαθέσει 5.000 δρχ σε ναυτοδάνεια και ο πατέρας του Δημοσθένη, που πεθαίνοντας το 377πχ.,άφησε 8.000 δρχ και 35.600 δρχ σε διάφορα δάνεια και ναυτοδάνεια.
Τι ήταν τα ναυτοδάνεια την εποχή εκείνη;
Το ''Ναυτοδάνειο'' ή ''Θαλάσσιες πιστώσεις'' ή ''Ναυτικά δανείζειν'' όπως το έλεγαν οι Αθηναίοι, ήταν περίπου ότι είναι σήμερα οι ασφαλίσεις της θαλάσσιας μεταφοράς.
Αυτά τα δάνεια είχαν υψηλό τόκο, όχι καθορισμένο αλλά εξαρτιόταν από το εμπόρευμα, τις αποστάσεις και τον προορισμό του σκάφους.
Δηλαδή, ο πλοιοκτήτης ή ο έμπορος για να αγοράσει εμπορεύματα και να αντιμετωπίσει τα έξοδα του ταξιδιού και επειδή δεν υπήρχαν διαθέσιμα κεφάλαια, δανειζόταν επί της αξίας του φορτίου, αλλά και του πλοίου, με την υποχρέωση να επιστρέψει τα δανειζόμενα χρήματα και τον τόκο τους στο τόπο προορισμού του, μόλις δηλ το πλοίο έφτανε στο λιμάνι.
Τότε λοιπόν  για να επιστραφεί το δάνειο και οι τόκοι, που ήταν υψηλοί, έπρεπε το πλοίο να φτάσει στον προορισμό του. Αν χανόταν στον δρόμο, εξαιτίας κακών καιρικών συνθηκών ή άλλων παραγόντων, έπαυε και η υποχρέωση της επιστροφής των χρημάτων.
Σε αντίθεση με σήμερα που μετά την απώλεια του σκάφους και του εμπορεύματος  πληρώνονται οι αποζημιώσεις.
Ο θεσμός των ναυτοδανείων της Αθήνας του 4ου πχ αι., εξελίχθηκε, από τα απλά δάνεια που δίδονταν από το τέλος του 6ου αι πχ.
Τότε, δάνεια χορηγούσαν τα ιερά, που δέχονταν συγχρόνως και καταθέσεις χρημάτων χωρίς τόκο, περισσότερο ως φύλαξη. Το ''δανείζειν'' των ιερών επιτρεπόταν μόνο μετά από απόφαση της πόλης που ανήκαν.
Ας θυμηθούμε τους Αθηναίους που πολλές φορές δανείστηκαν από το ιερό της Αθηνάς Παρθένου με τόκο 1,5%- και 6%. Στην Δήλο ο ναός του Απόλλωνα δάνειζε με τόκο 10%!
Η πρώτη αναφορά σε τραπεζικές εργασίες στην αρχαία Ελλάδα, ανάγεται στο 527πχ., όταν οι αρχές αποικίας των Μεγαρέων, έδωσαν σε έναν αργυραμοιβό, το μονοπώλιο να δέχεται καταθέσεις και να χορηγεί δάνεια.
Οι τραπεζίτες βασικά ήταν μέτοικοι, και δάνειζαν με υψηλό επιτόκιο, αφού έδιναν δάνεια  από τις καταθέσεις των πελατών τους, στους οποίους έδιναν τόκο 10%. Άρα το επιτόκιο των δανείων ήταν πάνω από 12%. Και επειδή δεν επιτρεπόταν να έχουν ιδιοκτησία ως μέτοικοι, δεν δέχονταν την  υποθήκη ακινήτου. Έτσι τα δάνεια που χορηγούσαν, ήταν δάνεια με ενέχυρο ή δάνεια εμπιστοσύνης όπως λέγονταν, δηλ δάνεια μετά από έλεγχο της οικονομικής επιφάνειας και επισφαλούς παρελθόντος του πελάτη.
Τα ναυτοδάνεια δεν τα χορηγούσαν οι τραπεζίτες της εποχής εκείνης. Ήταν μεγάλο το ρίσκο και ζητούσαν υπέρογκο τόκο. Έτσι οι έμποροι- πλοιοκτήτες ζητούσαν δάνεια από ιδιώτες δανειστές.
Περισσότερο γνωστοί τραπεζίτες τον 4ο αι.πχ., ήταν ο Αριστόλοχος, ο Πυλάδης, ο  Πασίων, ο Σωσίνομος, ο Φίλιος και ο Κίττος.
Και νεωτερισμούς εφάρμοζαν στην Αθήνα, τότε, οι τραπεζίτες, όπως ο Πασίωνας που ήταν δούλος -υπάλληλος του Αντισθένη και του συνεταίρου του Αρχέστρατου.
Μερικοί από τους νεωτερισμούς του, που του άφησαν  πολλά κέρδη, ήταν καταθέσεις μεγάλης διάρκειας στις οποίες  έδινε τόκο 10%, ήταν  οι καταθέσεις χωρίς αιτιολογία και  χωρίς τόκο  και δεχόταν να εκτελεί πληρωμές σε τρίτους κατόπιν εντολής του πελάτη. Οι εντολές αυτές ήταν προφορικές, αλλά μετά τον 4ο αι.πχ., ήταν γραπτές πάνω σε παπύρους ή σε κεραμικά τεμάχια...Αυτές είναι και οι πρώτες επιταγές, ως φαίνεται!
Έτσι σιγά σιγά αυξήθηκε το κεφάλαιο και η ρευστότητα στις συναλλαγές, και επήλθε μείωση των τόκων που ζητούσαν οι τραπεζίτες!
Οι ναύλοι και οι τόκοι των ναυτοδανείων ήταν υψηλοί εξαιτίας του ρίσκου όπως είπαμε, και κυμαίνονταν ανάλογα με την απόσταση και τους κινδύνους που είχαν να αντιμετωπίσουν τα πλοία.
Παράδειγμα τέτοιο ήταν  οι τόκοι που ανέβαιναν στο 22-30% για μια  απόσταση από τον Πειραιά στον Κιμμέριο Βόσπορο, ενώ αν το ταξίδι γινόταν από τον Πειραιά στην Αδριατική που ήταν τρικυμισμένη και γεμάτη πειρατές, τότε ο τόκος έφτανε και το 100%.
Φυσικά οι επαχθείς τόκοι γίνονταν δεκτοί από τους πλοιοκτήτες και γιατί είχαν ανάγκη χρημάτων και γιατί είχαν τη δυνατότητα να βάλουν τον τόκο πάνω στην τιμή των εμπορευμάτων που μετέφεραν!!!
Πάλι δηλαδή ο καταναλωτής την πλήρωνε!!!!!!!!!!!!
Βλέπουμε λοιπόν ότι και οι αρχαίοι Αθηναίοι γνώριζαν τις καταθέσεις όψεως(καταθέσεις χωρίς αιτιολογία), τις επιταγές που ήταν οι γραπτές εντολές, αλλά και τις καταθέσεις μεγάλης διάρκειας που είναι οι σημερινές επενδυτικές καταθέσεις!!!

..

πηγη