Το κατοχικό δάνειο και η θεία από το Σικάγο

 

Tου Στάθη ΣΤΑΣΙΝΟΥ

Η ελληνική κοινωνία δείχνει να περνάει σιγά σιγά από όλα τα στάδια της θλίψης. Πρώτα από την άρνηση (δεν υπάρχει κρίση, η κρίση δεν θα μας αγγίξει), ύστερα από την οργή, και τώρα έχει αρχίσει τα παζαρέματα. Συγκεκριμένα ψάχνει να βρει έναν μαγικό τρόπο να επιστρέψει στην πρότερη κατάσταση. Κι αυτό η κυβέρνηση το εκμεταλλεύεται στο έπακρο. Είτε με μεμονωμένες ομάδες που ελπίζουν “να τη γλυτώσουν” από τη σφαγή, είτε με την κοινωνία ως σύνολο.

Ένα τέτοιο γκραν παζάρεμα είναι και τα πετρέλαια. Η κυβέρνηση κλείνει το μάτι και λέει “υπάρχει πετρελαϊκό δυναμικό” θέλοντας λίγο πολύ να υπονοήσει πως τα προβλήματά μας θα λυθούν από ...το μαύρο χρυσό. Είτε για να κερδίσει χρόνο, είτε για να προσφέρει φιλετάκια στους ιδιώτες με τους οποίους διαπλέκεται, είτε για να τα χρησιμοποιήσει ως επικοινωνιακό χαρτί σε κάποιο μεγάλο στρατηγικό συμβιβασμό.

Ένα άλλο τέτοιο γκραν παζάρεμα είναι και οι μαμούθ αποκρατικοποιήσεις, ένα πολύ κλασικό θέμα που επαναλαμβάνεται με εντυπωσιακή ακρίβεια σε όλες τις χώρες του τρίτου κόσμου που πατάει το πόδι του το ΔΝΤ. Άλλωστε καλή είναι η οικονομική ορθοδοξία, αλλά εάν δεν βγάλουμε και κανένα φραγκάκι από το μοίρασμα των κρατικών μονοπωλίων τι νόημα έχει όλη η φασαρία;

Ένα τρίτο γκραν παζάρεμα είναι και το λεγόμενο “κατοχικό δάνειο”, μια δανειακή σύμβαση που συνήφθη μεταξύ Ελλάδος, Γερμανίας και Ιταλίας κατά τη διάρκεια της κατοχής. Όπως και με τα πετρέλαια, αυτό το δάνειο υπάρχει και μάλιστα ως διμερής διακρατική συμφωνία είναι και απαιτητό από την ελληνική κυβέρνηση. Αλλά όπως συμβαίνει εξίσου με τα πετρέλαια, η φαντασίωση που αφήνεται να διαφανεί, δεν είναι παρά ένα επικοινωνιακό τέχνασμα. Αλλά ας εξηγηθούμε:

Ο κακός λύκος από το Βερολίνο

Πριν αρχίσουμε να πετάμε διάφορα νούμερα στον αέρα, καλό θα ήταν να βρούμε το αρχικό κεφάλαιο αυτού του δανείου στην εποχή που συνήφθη. Και μετά μπορούμε να κάνουμε ό,τι θέλουμε με τους τόκους.

Δυστυχώς δεν υπάρχει κάποια σιγουριά για το ύψος του δανείου. Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν, παρ' όλ' αυτά νομίζω πως κατάφερα να συλλέξω δύο ακρότατα από αυτά που κυκλοφορούν. Η πιο υψηλή εκτίμηση είναι αυτή που αναφέρει ο Αγγελόπουλος στο βιβλίο ”Από την Κατοχή στον Εμφύλιο - Η μεγάλη ευθύνη των Συμμάχων” και κάνει λόγο για 38 εκατ. χρυσές λίρες Αγγλίας (βασίζεται στην εκτίμηση του Γερμανού εκπροσώπου στην ΤτΕ Νέστλερ σύμφωνα με τον τότε διοικητή Σπ. Χατζηκυριάκο. Η πιο χαμηλή εκτίμηση είναι του Γερμανού διοικητή της Ελλάδας Άλτενμπουργκ που την υπολογίζει σε 200 εκατ. χρυσά γερμανικά μάρκα (RM), (από το βιβλίο του κ. Ηλιαδάκη “οι επανορθώσεις και το γερμανικό κατοχικό δάνειο”).

Ας δούμε αρχικά τι σημαίνουν 38 εκατ. χρυσές λίρες Αγγλίας. Η κάθε λίρα ζυγίζει 7,9881γρ ή 0,2568 ουγγιές, αλλά αποτελείται από χρυσό 22 καρατίων. Αυτό σημαίνει δηλαδή 22 μέρη χρυσό και 2 μέρη χαλκού με το παλιό σύστημα, ή σε δεκαδικά 91,66% καθαρό χρυσό. Άρα κάθε χρυσή λίρα διαθέτει 7,3224 γρ. ή 0,2354 ουγγιές καθαρού χρυσού. Η κάθε ουγγιά καθαρού χρυσού κόστιζε 35 δολάρια το 1947, έτσι το δάνειο σε δολάρια είναι 38x0,2354x35= 313 εκατ. δολάρια του 1947.

Ας δούμε όμως και τη χαμηλή εκτίμηση του Γερμανού διοικητή της Ελλάδας Άλτενμπουργκ, σύμφωνα με τον οποίο το χρέος της Γερμανίας ανέρχεται σε 200 εκατ. χρυσά μάρκα (ή RM). Κάθε χρυσό μάρκο αντιστοιχούσε σε 358mgr χρυσού 24 καρατίων, έτσι μπορούμε εύκολα να βρούμε πως 200 εκατ. χρυσά μάρκα αντιστοιχούν σε 9,77 εκατ. χρυσές λίρες, ή 2,3 εκατ. ουγγιές χρυσού. Εκμεταλλευόμενοι τη σταθερή ισοτιμία χρυσού-δολαρίου, βρίσκουμε πως το ποσό του Άλτενμπουργκ αντιστοιχεί σε 80 εκατ. USD (1947). To νούμερο αυτό επιβεβαιώνεται και από κάτι πίνακες που βρήκα εδώ και αφορούν την ιστορική ισοτιμία δολαρίου μάρκου και η οποία είναι σταθερή μετά την υποτίμηση του Ρούσβελτ σε 1USD=2,5RM.

Θα μου πείτε τώρα τι σημαίνουν 80 εκατ. ή 313 εκατ. δολάρια του 1947; Εδώ είναι λοιπόν που αρχίζει το γαϊτανάκι. Ο καθένας βάζει τους τόκους που τον βολεύουν και έτσι μπορείς να βγάλεις τέρατα. Έχουν περάσει και σχεδόν 70 χρόνια από το δάνειο δεν θέλει και πολύ.

Κάναμε λοιπόν διάφορες υποθέσεις. 4 από αυτές γίνονται με βάση τα επιτόκια και οι άλλες 4 γίνονται με βάση διάφορους δείκτες που θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν να καταλάβουμε τι σημαίνουν αυτά τα ποσά του 1947 σε σημερινές τιμές.

Οι 4 επιτοκιακές θεωρούν επιτόκιο 3% ή 5% με ή χωρίς ετήσια επανακεφαλαιοποίηση των τόκων. Ετήσια επανακεφαλαιοποίηση των τόκων (ή αλλιώς πανωτόκια) σημαίνει να υπολογίζεις ως κεφάλαιο του 1951 το ποσό του δανείου συν τους τόκους του 1950 και είναι τουλάχιστον τοκογλυφία. Μοιάζει λίγο με τον τρόπο που υπολόγιζε ο θείος Σκρουτζ τους τόκους του Ντόναλντ, αλλά για χάρη σύγκρισης το υπολογίσαμε.

Οι υπόλοιποι 4 υπολογισμοί γίνονται με βάση τον δείκτη του πληθωρισμού, τις μονάδες αγοραστικής δύναμης, τον βασικό μισθό και την τρέχουσα τιμή του χρυσού (από τη στιγμή που το δάνειο υπολογιζόταν σε νομίσματα μετατρέψιμα σε χρυσό). Τα 3 πρώτα νούμερα τα υπολόγισα από εδώ, κι όσο το διασταύρωσα είναι αρκετά σωστό. Παρ' όλ' αυτά κανένας από τους 4 αυτούς υπολογισμούς δεν είναι ούτε ακριβής ούτε δεδομένος, η ιδέα είναι να μας δώσει μια σχετική τάξη μεγέθους. Είναι άλλο να ξέρεις πως μας χρωστάνε 5 δισ. ευρώ κι είναι άλλο να ξέρεις πως μας χρωστάνε 150 δισ. ευρώ. Διότι ο στόχος αυτού του άρθρου είναι να βάλουμε σε μια προοπτική την όλη ιστορία του κατοχικού δανείου που φυσικά και πρέπει να απαιτηθεί από την Ελλάδα.

Βλέπουμε λοιπόν, πως ακόμα κι αν πάρουμε τον πιο ευνοϊκό υπολογισμό (τον υπολογισμό σε χρυσό), το ποσό δεν ξεπερνά σε καλύτερη περίπτωση τα 9 δισ. ευρώ. Αν μάλιστα κάναμε τον ίδιο υπολογισμό πριν 2 χρόνια, το ποσό αυτό δεν θα ξεπερνούσε τα 5 δισ. ευρώ (καθώς ο χρυσός σήμερα βρίσκεται σε υψηλά 25ετίας). Για να δώσουμε μια τάξη μεγέθους, μόνο το έλλειμμα της κυβέρνησης του 2010 (μετά δηλαδή και από τις σαρωτικές περικοπές σε μισθούς και συντάξεις) ανέρχεται περίπου σε 23 δισ. ευρώ. Με λίγα λόγια το κατοχικό δάνειο σε σημερινές τιμές δεν θα έφτανε για να καλύψει, ούτε τα επιπλέον δανεικά που χρειαζόμασταν για το 2010.

Κανείς δεν λέει φυσικά πως το κατοχικό δάνειο ήταν ασήμαντο τη στιγμή που συνήφθη. Αυτό που πρέπει να καταλάβουμε, είναι πως αποτελεί πολύ μικρό μέγεθος για τα σημερινά δεδομένα της χώρας. Και πως όσο πιο γρήγορα κατανοήσουμε πως ούτε τα πετρέλαια, ούτε το κατοχικό δάνειο, σίγουρα ούτε οι αποκρατικοποιήσεις και μάλλον ούτε η θεία από το Σικάγο δεν πρόκειται να μας σώσουν, τόσο πιο γρήγορα θα μπορέσουμε να αναζητήσουμε τις πραγματικές αιτίες της μιζέριας μας και να κάνουμε κάτι γι' αυτές. Για να μη λέμε όμως πως 9 δισ. είναι και του πεταματού, επενδεδυμένα σε φωτοβολταϊκή θα μας πρόσφεραν 4,5 GW εγκατεστημένης ισχύς και δεν θα χρειαζόμασταν όλες αυτές τις αρπακόλικες επενδύσεις των ιδιωτών σε εισαγόμενο και επισφαλές φυσικό αέριο.

Η κυβέρνηση και τα παπαγαλάκια της είναι σίγουρο πως θα εφεύρουν 10 ακόμη μαγικές λύσεις. Ο ΓΑΠ θα πάει για φωτογράφιση στη δίκη του Διστόμου, στη δική της Νυρεμβέργης, ακόμη και στη δική του Δαντόν εάν χρειαστεί. Τα μπαλέτα του είναι ικανά να ανακαλύψουν όχι μόνο πετρέλαιο στο Αιγαίο, αλλά και τίτλους ιδιοκτησίας στο φεγγάρι προκειμένου να κρύψουν την ξεδιάντροπη μεταφορά πλούτου που συνεχίζει να συντελείται εμπρός στα μάτια μας.

H AYΓH